1729-30. “Na ca mohetuk±mass±”ti-±d²hi “an±patt²ti viññeyyan”ti ida½ pacceka½ yojetabba½. “Vitth±rena asutass±”ti padacchedo. Ettha “p±timokkhan”ti kammapada½ apekkhitabba½. Vitth±rena ³nakadvattikkhattu½ sutassa c±ti yojan±. Tath±ti imin± “an±patt²ti viññeyyan”ti ida½ pacc±masati.
Mohanakath±vaººan±.
1731-2. Kuddhoti kupito. Pah±ra½ det²ti k±yena v± k±yapaµibaddhena v± nissaggiyena v± antamaso uppalapatten±pi pah±ra½ deti. Yath±ha “pah±ra½ dadeyy±ti k±yena v± k±yapaµibaddhena v± nissaggiyena v± antamaso uppalapatten±pi pah±ra½ det²”ti (p±ci. 451). Ettha “aññassa bhikkhuss±”ti seso. Tass±ti apekkhitv± “yo”ti labbhati. Aµµhakath±gata½ vinicchaya½ dassetum±ha “sampaharituk±men±”ti-±di, imin± maraº±dhipp±yena pahaµe p±r±jikanti vutta½ hoti. 1733. “Iti eva½ kate aya½ saªghamajjhena virocat²”ti vir³pakaraº±pekkho vir³pakaraºe apekkhav± tassa ca apekkhitassa bhikkhussa kaººa½ v± n±sa½ v± yadi chindati, dukkaµanti yojan±. 1734. Anupasampanneti s±mivacanatthe bhumma½. “Itthiy±”ti-±d²hi padehi yath±raha½ yojetabba½ “anupasampann±ya itthiy± anupasampannassa purisass±”ti. Tiracch±nagatassap²ti ettha “antamaso”ti seso. Yath±ha “antamaso tiracch±nagatassap²”ti (p±ci. aµµha. 452). 1735. “Sace paharati itthiñc±”ti padacchedo. Rattena cetas±ti k±yasa½saggar±gena rattena cittena. Viniddiµµh±ti “yo pana bhikkhu otiººo vipariºatena cittena m±tug±mena saddhi½ k±yasa½sagga½ sam±pajjeyy±”ti-±din± (p±r±. 270) dassit±. 1736. Mokkh±dhipp±yoti tato attano mokkha½ patthento. Doso na vijjat²ti dukkaµ±dikopi doso natthi. 1737-9. Heµhetuk±mam±yanta½ corampi v± paccatthikampi v± antar±magge passitv±ti yojan±. Disv± katha½ paµipajjitabbanti ±ha “m± idh±gacchup±sak±”ti-±di, ±gamanapaµikkhepena tattheva tiµµh±ti vutta½ hoti. ¾yantanti eva½ vutte ta½ an±diyitv± ±gacchanta½. Yath±ha “vacana½ an±diyitv± ±gacchantan”ti (p±ci. aµµha. 453). Eseva nayoti “m± ±gacch±’ti vuttepi ±gacchanta½ pahaµe matepi an±patt²”ti aya½ nayo. 1740. Tikap±cittiya½ vuttanti “upasampanne upasampannasaññ², vematiko, anupasampannasaññ² pah±ra½ deti, ±patti p±cittiyass±”ti (p±ci. 452) tikap±cittiya½ vutta½. Seseti anupasampanne. Tikadukkaµanti “anupasampanne upasampannasaññ², vematiko anupasampannasaññ² pah±ra½ deti, ±patti dukkaµass±”ti (p±ci. 452) tikadukkaµa½ vutta½. An±ºattikatt± ±ha “k±yacittasamuµµh±nan”ti. K±yacitt±na½ sukhopekkh±pi sambhavant²ti tato visesetum±ha “dukkhavedanan”ti.
Pah±rakath±vaººan±.
1741. K±yanti k±yekadesa½ hatth±di-avayavam±ha. V±ti dutiyatthasampiº¹ane. K±yabaddhanti k±yapaµibaddha½ paharaºayogg±yoggesu kattarayaµµhisatth±d²su aññatara½. Sace ucc±reyy±ti sace paharaº±k±ra½ dassetv± ukkhipeyya, ida½ “k±ya½ v± k±yapaµibaddha½ v±”ti imehi padehi pacceka½ yojetabba½. Tass±ti ucc±ritak±y±dikassa. Uggiraºapaccay±ti ukkhipanak±raº±. 1742. Asampaharituk±men±ti pah±rad±na½ anicchantena. Dinnatt±ti pah±rassa dinnatt±. Appaharituk±matt± purimasikkh±padena p±cittiya½ na hoti, uggirituk±mat±ya katapayogassa uggiraºamatte aµµhatv± pah±rassa dinnatt± imin±pi p±cittiya½ na hoti, ajjh±sayassa, payogassa ca asuddhatt± an±pattiy±pi na bhavitabbanti dukkaµa½ vutta½. 1743. Sace tena pah±rena bhikkhuno hatth±d²supi ya½ kiñci aªga½ bhijjati, pahaµassa pah±rad±yakassa dukkaµanti sambandho. 1744. Seso vinicchayo “mokkh±dhipp±yo”ti-±diko idha avutto vinicchayo samuµµh±n±din± saddhi½ anantare vuttanayena vinayaññun± veditabboti yojan±. “Tiracch±n±d²na½ vaccakaraº±di½ disv±na pal±petuk±mat±ya kujjhitv±pi uggirantassa mokkh±dhipp±yo ev±”ti vadanti.
Talasattikath±vaººan±.
1745. Am³laken±ti diµµh±dim³lavirahitena, ettha “bhikkhun”ti seso. Saªgh±disesen±ti terasanna½ aññatarena. Tass±ti codakassa, cod±pakassa v± p±pabhikkhuno. Sace cuditako tasmi½ khaºe “esa ma½ codet²”ti j±n±ti, p±cittiya½ siy±ti yojan±, imin± “sace eva½ na j±n±ti, cirena v± j±n±ti, dukkaµa½ hot²”ti siddha½. 1746. Tatth±ti upasampanne. Tikap±cittiyanti “upasampanne upasampannasaññ² am³lakena saªgh±disesena anuddha½seti, ±patti p±cittiyassa. Vematiko…pe… anupasampannasaññ² am³lakena saªgh±disesena anuddha½seti, ±patti p±cittiyass±”ti (p±ci. 462) tikap±cittiya½ Diµµh±c±ravipattiy± codako dukkaµ±patt²ti am³lik±ya diµµhivipattiy± v± ±c±ravipattiy± v± anuddha½sentassa dukkaµ±patti hot²ti attho. Sese c±ti anupasampanne. Tikadukkaµanti anupasampanne upasampannasaññivematika-anupasampannasaññ²na½ vasena t²ºi dukkaµ±ni hont²ti attho. 1747. “Tath±saññissa an±patt²”ti padacchedo. Tath±saññiss±ti sam³lakasaññissa.
Am³lakakath±vaººan±.
1748-9. Sañcicc±ti tassa paripuººav²sativass±dibh±va½ j±nantoyeva. Bhikkhunoti ettha “aññass±”ti seso Ðnav²sativasso tva½ maññeti ettha “maññe”ti imin± parikappatthav±cin± nip±tena “udaka½ maññe ±dittan”ti-±d²su (p±r±. 383) viya mus±v±d±pattiy± avisayata½ d²peti. Hitesit±ya anusiµµhid±n±dike tath±r³pe aññasmi½ paccaye k±raºe asati “³nav²sativasso tva½ maññe” iti evam±din± aññassa bhikkhuno yo bhikkhu sace sañcicca kukkucca½ upp±deyya, tassa eva½ kukkucca½ upp±dentassa bhikkhuno v±c±ya v±c±ya p±citti hot²ti yojan±. 1750. Tikap±cittiya½ vuttanti “upasampanne upasampannasaññ² sañcicca kukkucca½ upadahati, ±patti p±cittiyassa. Vematiko…pe… anupasampannasaññ² sañcicca kukkucca½ upadahati, ±patti p±cittiyass±”ti (p±ci. 467) tikap±cittiya½ vutta½. Sese c±ti anupasampanne ca. Tikadukkaµanti anupasampanne upasampannasaññivematika-anupasampannasaññ²na½ vasena tikadukkaµa½. Vajjameva vajjat±. 1751. Hitesit±ya bh±satoti sambandho. M± evanti ettha “karoh²”ti seso, punapi m± eva½ karoh²ti attho. “Aha½ ta½ itthiy± saha nisinna½ maññe, tay± vik±le bhutta½ maññe, puna m± eva½ karohi” iti hitesit±ya bh±sato an±patti pak±sit±ti yojan±.
Sañciccakath±vaººan±.
1753. Bhaº¹ana½ n±ma kalaho, bhaº¹ana½ j±ta½ yesanti viggaho, j±tabhaº¹an±nanti attho, “vacanan”ti seso. Sotu½ upassuti½ tiµµheyy±ti yojan±. Upecca suyyati etth±ti hi upassuti, µh±na½, ya½ µh±na½ upagatena sakk± hoti kathent±na½ sadda½ sotu½, tatth±ti attho. Yo pana bhikkhu bhaº¹anaj±t±na½ bhikkh³na½ vacana½ sotu½ upassuti½ sace tiµµheyya, tassa p±cittiya½ siy±ti yojan±. 1754. Codetuk±mat±ya gacchato ass±ti yojan±. 1755. Sotunti pacchato gacchant±na½ bhaº¹anaj±t±na½ vacana½ sotu½. Oh²yantass±ti pakatigamana½ h±petv± osakkantassa. Purato gacchato bhikkhussa dukkaµanti yojan±. Gacchato turita½ v±p²ti purato gacchant±na½ bhaº¹anaj±t±na½ vacana½ sotu½ pacchato s²gha½ gacchantass±pi. Ayameva vinicchayoti pade pade aya½ eva vinicchayo. 1756. Attano µhitok±santi sambandho. Ukk±sitv±pi v±ti ukk±sitasadda½ katv± v±. Ettha ahanti v± vatv± ñ±petabbanti yojan±. 1757. Tikap±cittiya½ vutta½ upasampanne upasampannasaññivematika-anupasampannasaññ²na½ vasena. Sese c±ti anupasampanne. Tikadukkaµa½ anupasampanne upasampannasaññivematika-anupasampannasaññ²na½ vasena. 1758. Oramissanti may± gahitadugg±hato viramiss±mi. 1759. K±yacittato ca k±yav±c±cittato ca samuµµh±nato theyyasatthasamuµµh±na½. Siy± kiriya½ sotuk±mat±ya gamanavasena, siy± akiriya½ µhitaµµh±na½ ±gantv± mantayam±na½ aj±n±panavasena, ten±ha “ida½ hoti kriy±kriyan”ti. Gamanena sijjhanato k±yakamma½ Tuºh²bh±vena sijjhanato vac²kamma½. Sadosanti s±vajja½, akusalacittanti vutta½ hoti.
Upassutikath±vaººan±.
1760. Dhammik±nanti dhammena vinayena satthus±sanena kat±na½. Kamm±nanti apalokanakamma½, ñattikamma½, ñattidutiyakamma½, ñatticatutthakammanti imesa½ catunna½ kamm±na½. Kh²yat²ti aruci½ pak±seti. 1761. Ubhayatth±ti adhamme, dhamme ca. 1762. Adhammen±ti ettha “kammen±”ti seso, dhammaviruddhena kammen±ti attho. “Kammasmin”ti ida½ vibhatti½ vipariº±metv± “kammen±”ti anuvattetabba½. Vaggen±ti “chand±rah±na½ chando ±haµo hoti, sammukh²bh³t± na paµikkosant²”ti (mah±va. 387) vuttas±maggilakkhaºassa viruddhatt± asamaggena, ettha “saªghen±”ti seso. “Tath± akamm±rahass±”ti padacchedo. “Adhammena kammena ime kamma½ karont²”ti ca “asamaggena saªghena ime kamma½ karont²”ti ca “adhammena kammena vaggena saªghena ime kamma½ karont²”ti ca tath± “akamm±rahassa ime kamma½ karont²”ti ca ñatv± yo kh²yati, tassa ca an±patti pak±sit±ti yojan±.
Kammapaµib±hanakath±vaººan±.
1764-5. ¾rocita½ vatthu y±va na vinicchita½ v±ti yojan±, “codakena ca cuditakena ca attano kath± kathit±, anuvijjako sammato, ett±vat±pi vatthumeva ±rocita½ hot²”ti (p±ci. aµµha. 481) aµµhakath±ya vuttatt± ±rocita½ vatthu y±va na vinicchita½ hot²ti attho. Ñatti v± µhapit± kammav±c± niµµha½ y±va na gacchati, etasmi½…pe…hoti ±patti dukkaµanti yojan±. 1766. Chanda½ adatv± hatthap±se jahite tassa p±cittiya½ siy±ti yojan±. 1767-9. Adhammepi kammasmi½ dhammakammanti saññino dukkaµanti yojan±. Dhammakamme ca adhammakammasaññino an±patti idha na vutt±, p±¼iya½ pana vuttatt± idh±pi yojetabb±. “Saªghassa bhaº¹an±d²ni bhavissant²”ti saññino gacchato ca yo v± gil±no hoti, tassa gacchato ca gil±nassa karaº²ye sati gacchato ca kamma½ nakopetuk±massa gacchato ca pass±van±din± p²¼itassa gacchato ca “±gamiss±mi”iti eva½ gacchatopi na dosat±ti yojan±. Tattha doso eva dosat±, ±patti, nadosat± an±patti. Hatthap±sa½ vijahitv± gamanena, chandassa ad±nena ca ±pajjanato kriy±kriya½.
Chanda½adatv±gamanakath±vaººan±.