Nad²p±ra½ gacchatopi ³nakaddham±se nh±yantassa an±patt²ti yojan±. V±lika½ ukkiritv±n±ti ettha sukkh±ya nadiy± v±lika½ ukkiritv±. Kat±v±µesupi ³nakaddham±se nh±yantassapi an±patt²ti. “Tath±”ti imin± “nh±yantassa an±patt²”ti ida½ pacc±masati.
1624. Paccantimepi v± deseti jambud²pe yath±vuttamajjhimadesato bahi paccantimesu janapadesu, khuddakesu ca d²pesu. Sabbesanti laddhasamay±na½, aladdhasamay±nañca sabbesa½ bhikkh³na½. ¾pad±s³ti bhamara-anubandh±di-±pad±su. Yath±ha “bhamar±d²hi anubaddhassa udake nimujjitu½ vaµµat²”ti (p±ci. aµµha. 366). K±yacittasamuµµh±na½ e¼akalomasamuµµh±na½ n±ma.

Nh±nakath±vaººan±.

1625-7. “Nava½ n±ma akatakappa½ vuccat²”ti (p±ci. 369) p±¼ivacanato ca “paµiladdhanavac²varen±ti attho”ti (p±ci. aµµha. 368) aµµhakath±vacanato ca c²varanti ettha “navan”ti seso. Kappiya½ bindu½ adatv± nava½ c²vara½ bhikkhu paribhuñjati, tasseva½ paribhuñjato p±citt²ti sambandho. Channanti khom±d²na½, niddh±raºe s±mivacana½. Aññatara½ nava½ c²varanti niddh±retabba½. Yattha katthac²ti “cat³su v± koºesu t²su v± dv²su v± ekasmi½ v± koºe”ti (p±ci. aµµha. 368) aµµhakath±vacanato c²varakoºesu yattha katthaci.
Ka½san²len±ti cammak±ran²lena. Cammak±ran²la½ n±ma pakatin²la½. Gaºµhipade pana “cammak±r± udake tiphala½, ayog³thañca pakkhipitv± camma½ k±¼a½ karonti, ta½ cammak±ran²lan”ti vutta½. Mah±paccariya½ pana “ayomala½ lohamala½, eta½ ka½san²la½ n±m±”ti (p±ci. aµµha. 368) vutta½. Pattan²lena v±ti “yo koci n²lavaººo paººaraso”ti (p±ci. aµµha. 368) aµµhakath±ya vuttena n²lapaººarasena. Yena kenaci k±¼en±ti aªg±rajallik±d²su aññatarena yena kenaci k±¼avaººena. “Kaddamo n±ma odako vuccat²”ti (p±ci. 369) vuttatt± kaddamen±ti udak±nukaddamasukkhakaddam±di½ saªgaºh±ti.
“Maªgulassa piµµhippam±ºaka½ may³rassa akkhippam±ºakan”ti yath±kkamena yojan±.
1628. “P±¼ikappo kaººik±kappo”ti yojan±, mutt±vali viya p±¼i½ katv± appitakappo ca kaººik±k±rena appitakappo c±ti attho. Katthac²ti ettha “yath±vuttappadese”ti seso. “Cat³su v± koºesu t²su v±”ti (p±ci. aµµha. 368) vuttatt± “aneka½ v±”ti ±ha. Vaµµameva vaµµaka½, imin± añña½ vik±ra½ na vaµµat²ti dasseti. Yath±ha “µhapetv± eka½ vaµµabindu½ aññena kenacipi vik±rena kappo na k±tabbo”ti (p±ci. 368).
1629. “An±patti pak±sit±”ti ida½ “vimatissac±”ti ettha ca-saddena samuccita½ “±dinne ±dinnasaññino”ti tatiyavikappa½ sandh±ya vutta½. Yath±ha “±dinne ±dinnasaññ², an±patt²”ti.
1630. “Kappe naµµhepi v±”ti-±d²hi ca yojetabba½. Pi-saddena “kappakatok±se jiººe”ti ida½ sampiº¹eti. Yath±ha “kappakatok±so jiººo hot²”ti. Tena kappakaten±ti sahatthe karaºavacana½. Sa½sibbites³ti ettha “akappakates³”ti seso. Yath±ha “kappakatena akappakata½ sa½sibbita½ hot²”ti. Niv±sanap±rupana½ kriya½. Kappabindu-an±d±na½ akriya½.

Dubbaººakaraºakath±vaººan±.

1631-4. “Vikappan± n±ma dve vikappan± sammukh±vikappan± ca parammukh±vikappan± c±”ti (p±ci. 374) vuttatt± “vikappan± duve”ti-±dim±ha. It²ti nidassane, evanti attho. Katha½ sammukh±vikappan± hot²ti ±ha “sammukh±ya…pe… niddise”ti. Ekass±ti ettha “byattass±”ti seso. Idha byatto n±ma vikappanapaccuddh±raºavidhi½ j±nanto.
Yath±vacanayogatoti “ima½ c²varan’ti v±, ‘im±ni c²var±n²’ti v±, ‘eta½ c²varan’ti v±, ‘et±ni c²var±n²’ti v±”ti (p±r±. aµµha. 2.469) aµµhakath±ya vutta½ anatikkamma, vacanasambandhakkamen±ti attho. Tadekadesasar³pa½ dasseti “ima½ c²varan”ti.
“Apaccuddhaµato”ti imin± “na kappat²”ti etassa hetu½ dasseti.
1635. “Santaka”micc±di paccuddharaºappak±ro. Yath±paccaya½ karoh²ti tuyha½ ruccanaka½ karoh²ti attho.
1636. Sammukh±vikappantara½ dassetum±ha “apar± sammukh± vutt±”ti-±di. Attan± abhirucitassa yassa kassaci n±ma½ gahetv±ti yojan±. Sahadhamminanti ettha “pañcannan”ti seso, niddh±raºe s±mivacana½.
1639. Evanti vakkham±n±pekkha½. Api-saddo pana saddassatthe.
1640. Mittoti da¼hamitto, “tena vattabba½ ‘ko te mitto v± sandiµµho v±”ti (p±ci. 374) vacanato ida½ upalakkhaºa½. Puna tenapi bhikkhun± vattabbanti yojan±.
1641-2. “Aha½ tissassa bhikkhuno damm²’ti v±…pe… ‘tiss±ya s±maºeriy± damm²’ti v±”ti (p±r±. aµµha. 2.469) sesa-aµµhakath±p±µhena “ida”micc±dip±µho yojetabbo.
1643. Dv²s³ti niddh±raºe bhumma½, ettha “vikappan±s³”ti pakaraºato labbhati.
1644-5. Idha pana imasmi½ s±sane yena pana bhikkhun± saha c²varas±mikena ta½ vinayakamma½ kata½, tassa aviss±sena viss±sabh±va½ vin± so vinayakammakato bhikkhu ta½ c²vara½ paribhuñjeyya, tassa bhikkhuno p±citt²ti yojan±. Chand±nurakkhanattha½ “vinaya½kamman”ti anuss±r±gamo veditabbo, vinayakammanti attho. Ta½ c²vara½ adhiµµhahantassa v± vissajjantassa v± dukkaµanti yojan±.
1646. Paccuddh±rakavatthes³ti paccuddhaµavatthesu. Apaccuddh±rasaññinoti apaccuddhaµasaññino. Tatth±ti apaccuddhaµavatthesu. Vematikass±ti “paccuddhaµ±ni nu kho may±, apaccuddhaµ±n²”ti sa½say±pannassa.
1647. Paccuddh±raºasaññiss±ti paccuddhaµamidanti saññissa. Viss±s±ti yassa v± c²vara½ vikappesi, tena apaccuddhaµampi tassa viss±s± paribhuñjato ca. Yath±ha “tassa v± vissasanto paribhuñjat²”ti (p±ci. 376).

Vikappanakath±vaººan±.

1648-9. “Patto n±ma dve patt± ayopatto mattik±patto”ti (p±ci. 379) j±tiy± kappiyapatt±na½ vuttatt± ±ha “adhiµµh±nupaga½ pattan”ti. T±disanti adhiµµh±nupaga½. S³cighara½ n±ma sas³cika½ v± as³cika½ v±. K±yabandhana½ n±ma paµµik± v± s³karantaka½ v±. Nis²dana½ n±ma sadasa½ vuccati.
“Patta½ v±”ti-±d²hi upayogantapadehi “apanetv± nidhentass±”ti pacceka½ yojetabba½. Nidhentass±ti etassa “has±pekkhass±”ti visesana½. Yath±ha “has±pekkhop²ti k²¼±dhipp±yo”ti (p±ci. 379). “Kevalan”ti imin± dunnikkhittassa paµis±man±dhipp±y±di-aññ±dhipp±y±bh±va½ d²peti. Vakkhati ca “dunnikkhittaman±patti, paµis±mayato pan±”ti.
1650. Ten±p²ti ±ºattena. Tass±ti ±º±pakassa. Tikadukkaµa½ vuttanti anupasampanne upasampannasaññivematika-anupasampannasaññ²na½ vasena tikadukkaµa½ vutta½, imin± ca upasampannasantake tikap±cittiyanti idañca vuttameva hoti.
1651. Aññanti p±¼iya½ an±gata½ pattatthavik±diparikkh±ra½.
1652. Sabbes³ti p±¼iya½ ±gatesu ca an±gatesu ca sabbesu parikkh±resu.
1653. Dhammakatha½ katv±ti “samaºena n±ma anihitaparikkh±rena bhavitu½ na vaµµat²”ti (p±ci. aµµha. 377) aµµhakath±gatanayena dhammakatha½ katv±. Anihitaparikkh±ren±ti appaµis±mitaparikkh±rena. Nidheti ce, tath± an±patt²ti yojan±. Avihesetuk±mass±ti vihes±dhipp±yarahitassa. Ak²¼ass±ti k²¼±dhipp±yarahitassa kevala½ vattas²sena “paµis±metv± dass±m²”ti apanidhentassa.
1654. Adinn±d±nasamuµµh±n±patt²na½ akusal±divasenapi sacittakatt± ±ha “ida½ akusaleneva sacittan”ti.

C²var±panidh±nakath±vaººan±.

Sur±p±navaggo chaµµho.

1655. “Tiracch±nagata½ p±ºan”ti imin± “yo pana bhikkhu sañcicca p±ºa½ j²vit± voropeyya, p±cittiyan”ti (p±ci. 383) imasmi½ sikkh±pade adhippeta½ p±ºa½ dasseti. ¾pattin±natt±bh±v± ±ha “mahanta½ khuddakampi v±”ti. Yath±ha “imasmiñca sikkh±pade tiracch±nagatoyeva ‘p±ºo’ti veditabbo, ta½ khuddakampi mahantampi m±rentassa ±pattin±n±karaºa½ natthi, mahante pana upakkamamahantatt± akusala½ mahanta½ hot²”ti (p±ci. aµµha. 382). “M±rentassa ass±”ti padacchedo. “Khuddakampi v± m±rentass±”ti imin± aµµhakath±ya½ “antamaso mañcap²µha½ sodhento maªgulab²jakepi p±ºasaññ² nikk±ruºikat±ya ta½ bhindanto apaneti, p±cittiya½. Tasm± evar³pesu µh±nesu k±ruñña½ upaµµhapetv± appamattena vatta½ k±tabban”ti vuttavinicchayopi saªgahito.
1656. Ubhayattha ti p±ºe v± ap±ºe v±ti ubhayatth±pi. Avasesavinicchayo panettha manussaviggahe vuttanayeneva veditabbo.

Sañciccap±ºakath±vaººan±.

1658. Sapp±ºakanti saha p±ºakeh²ti sapp±ºaka½. Ye paribhogena maranti, evar³p± idha “p±ºak±”ti adhippet±. Ass±ti bhikkhuno.
1659. “Avicchijj±”ti imin± vicchedeneva payogan±natta½ hot²ti d²peti. Pattap³ramp²ti ettha pi-saddo byatireke.
1660-1. Assa p±citti parid²pit±ti sambandho. T±disen±ti sapp±ºakena. ¾viñchitv±n±ti paribbhamitv±. Y±guyoti ettha “uºh±”ti s±matthiy± labbhati. Idañca p±º²na½ m±raºattha½ ya½ kiñci uºhavatthu½ sapp±ºakena udakena anibb±petu½ upalakkhaºa½. Ta½ sapp±ºaka½ udaka½. Nh±yatopi v±ti ettha pi-saddena aµµhakath±ya½
“Udakasoº¹i½ v± pokkharaºi½ v± pavisitv± bahi nikkhamanatth±ya v²ci½ uµµh±payatopi. Soº¹i½ v± pokkharaºi½ v± sodhentehi tato gahita-udaka½ udakeyeva ±siñcitabba½. Sam²pamhi udake asati kappiya-udakassa aµµha v± dasa v± ghaµe udakasaºµh±nakappadese ±siñcitv± tattha ±siñcitabba½. ‘Pavaµµitv± udake patissat²’ti uºhap±s±ºe udaka½ n±siñcitabba½. Kappiya-udakena pana p±s±ºa½ nibb±petv± ±siñcitu½ vaµµat²”ti (p±ci. aµµha. 387)–

Vuttavinicchaya½ sampiº¹eti.

1662. Ubhayatthap²ti sapp±ºakepi app±ºakep²ti ubhayattheva.
1664-6. P±ºapaµibaddhat±ya k±raºa½ dassetum±ha “patanan”ti-±di. Salabh±d²nanti paµaªg±d²na½ Ñatv±ti ettha pi-saddo luttaniddiµµho. Evamuparipi. Pad²pujjalananti ettha “viy±”ti seso. Etth±ti imasmi½ sikkh±pade. Sapp±ºabh±vova sapp±ºabh±vat±, ta½. Bhuñjatoti bhuñjitabbato.
Salabh±d²na½ patana½ ñatv±pi suddhena cetas± pad²pujjalana½ viya sap±ºabh±va½ ñatv±pi jalasaññ±ya bhuñjitabbato ettha paººattivajjat± ñeyy±ti yojan±.
Eva½ sante siñcanasapp±ºakasikkh±pad±na½ ubhinnampi ko visesoti ±ha “siñcane”ti-±di. Siñcana½ siñcanasikkh±pada½ siñcane vutta½ siñcanavisaye paññatta½, ida½ pana sapp±ºakasikkh±pada½ paribhoge vutta½ ajjhoh±ravisaye paññattanti ayameva tassa ceva assa ca visesoti yojan±.