Ki½ vutta½ hoti? “Sappin± bhatta½ deh²”ti s±maññena viññ±pentassa tameva v± “imin± sappi½ katv± gaºhath±”ti navan²t±d²su aññatara½ v± dhenu½ v± m³la½ v± deti ce, “gosappin± bhatta½ deh²”ti visesayutta½ katv± viññ±pentassa tameva v± gonavan²t±d²ni v± g±vi½ v± “ida½ datv± sappi½ gaºhath±”ti m³la½ v± sace deti, visaªketa½ na hoti, yath±vatthukameva ±patti½ ±pajjat²ti vutta½ hoti. Na aññath±ti sappi½ y±citavato “ima½ gahetv± sappi½ katv± gaºhath±”ti avatv± “sappi natthi, ida½ gaºhath±”ti vatv± v± tuºh²bh³tena v± navan²t±d²su kismiñci dinne visesaviññ±pakassa tadaññad±nepi visaªketameva hot²ti attho. P±¼iy± an±gatepi dinne visaªketameva hoti. “Sace pana añña½ p±¼iy± ±gata½ v± an±gata½ v± deti, visaªketan”ti (p±ci. aµµha. 259) aµµhakath±ya½ vutta½. 1401. P±¼iyanti pubbe dassita½ “sappi n±ma gosapp²”ti-±di½ niddesap±¼im±ha. Yath±ha “p±¼iya½ ±gatanavan²t±d²ni µhapetv±”ti-±di (p±ci. aµµha. 259). Aññehi navan²t±d²hi. Sahatthe karaºavacana½. 1402. “Viññ±petv±”ti imassa kammabh³ta½ “bhattan”ti adhikata½. G±th±bandhavasena v±-saddassa rasso kato. Ekato v±ti yojan±, “n±nato”tipi gahitameva, ekaµµh±nato v± n±naµµh±nato v±ti vutta½ hoti. Yath±ha “sace pana sabbehipi sappi-±d²hi ekaµµh±ne v± n±naµµh±ne v± viññ±petv±”ti-±di (p±ci. aµµha. 259). Teneva bhuñjat²ti ettha parikappas³caka½ “ce”ti idañca avaka½sasandassanattha½ “kusaggena ekabindump²”ti idañca ajjh±haritabba½. Mat±ti aµµhakath±ya½ (p±ci. aµµha. 259) vutta½ sandh±y±ha. Ekato v± n±nato v± µh±n± bhatta½ viññ±petv± ekarasa½ katv± antamaso kusaggena ekabindumpi bhuñjati ce, nava p±cittiyo mat±ti yojan±. 1403. Akappiyena sappin± deh²ti vuttep²ti yojan±, sahatthe karaºavacana½. “Bhattan”ti adhikata½. “Yesa½ ma½sa½ kappati, tesa½ sapp²”ti (p±ci. 260) vuttappak±rassa vipariy±yato akappiya½ daµµhabba½. Tena ce det²ti yadi tena y±citena teneva akappiyena saddhi½ odana½ det²ti. 1404. Tath±saññiss±ti tath±saññino, gil±nomh²tisaññinoti attho. Yath±ha “gil±no gil±nasaññ², an±patt²”ti (p±ci. 261). 1405. Gil±nak±le viññatta½ agil±nassa bhuñjato an±patti pak±sit±ti yojan±. Evamitarehipi dv²hi padehi yojetabba½. Yath±ha “an±patti gil±no hutv± viññ±petv± agil±no bhuñjat²”ti-±di (p±ci. 262). ѱtak±d²nanti ettha “±yattan”ti seso. ¾di-saddena “pav±rit±na½ aññassatth±ya attano dhanena ummattakassa ±dikammikass±”ti ida½ saªgaºh±t²ti. 1406. Catt±ri samuµµh±n±ni dassetum±ha “k±yato”ti-±di.
Paº²tabhojanakath±vaººan±.
1407. “Adinnan”ti imin± adinn±d±nasikkh±pade (p±r±. 91 ±dayo) viya parapariggahita½ avatv± appaµiggahitameva vattabba½. Yath±ha “adinna½ n±ma appaµiggahitaka½ vuccat²”ti (p±ci. 266). Mukhadv±ranti mukhe dv±ra½ mukhadv±ra½, galan±¼ik±, imin± pana vacanena ya½ kiñci ajjhoharaº²ya½, ta½ mukhena v± pavisatu n±sik±ya v±, galabila½ paviµµhameva ±pattikaranti d²peti. ¾h±ranti udakadantaponehi añña½ ajjhoharitabba½ ya½ kiñci y±vak±lik±di½. Yath±ha “±h±ro n±ma udakadantapona½ µhapetv± ya½ kiñci ajjhoharaº²yan”ti (p±ci. 266). ¾hareyy±ti mukhadv±ra½ paveseyya, imin± paragala½ akatv± mukhena paµiggahitaggahaºepi natthi dosoti s³cita½. Tenev±ha “dantaponodaka½ hitv±”ti. Teneva vutta½ gaºµhipade “bhagavato dantakaµµhassa mukhadv±raµhapane an±pattivacaneneva ya½ kiñci vatthu½ paragala½ akatv± mukhe µhapane an±pattibh±vo vutto”ti. Udakañhi yath±sukha½ p±tu½, dantakaµµhañca dantaponaparibhogena paribhuñjitu½ vaµµati, tassa pana rasa½ gilitu½ na vaµµati. Sacepi dantakaµµharaso aj±nantassa anto pavisati, p±cittiyameva. Dante punanti nimmale karonti eten±ti dantapona½. 1408-9. Byatirekamukhena adinnalakkhaºa½, padabh±jane ca vuttanayena paµhama½ dinnalakkhaºa½ dassento ±ha “hatthap±so”ti-±di. Hatthap±soti pav±raºasikkh±pade–
“Gaºhato pacchima½ aªga½, dadato purima½ pana;
ubhinna½ a¹¹hateyya½ ce, vin± hattha½ pas±ritan”ti. (Vi. vi. 1275)–
Vuttalakkhaºo hatthap±so. Abhin²h±roti tattheva vuttanayena abhimukha½ katv± haraºañca. Majjhimucc±raºakkhamoti paµiggahetabbabh±rassa ukkaµµhaparicchedena th±mamajjhimena purisena ukkhipan±rahat±. Bh±vappadh±noya½ niddeso. Avaka½so pana “antamaso rathareºumattamp²”ti (p±ci. aµµha. 269) aµµhakath±vacanato veditabbo. Ucc±raºa½ ukkhipana½. “Amanusso”ti imin± tadaññasattas±maññena tiracch±nagat±pi veditabb±. “Pakkh² v±”ti-±divakkham±nena v± veditabb±. K±y±din±ti k±yak±yapaµibaddhanissaggiy±na½ aññatarena. Tenev±ha “tidh±”ti.
Dvidh±ti k±yena v± k±yapaµibaddhena v±. Pañcaªgasa½yogeti ettha “hatthap±so”ti paµhamaªga½, “abhin²h±ro”ti dutiya½, “majjhimucc±raºakkhamo”ti tatiya½, “manusso…pe… tidh±”ti catuttha½, “paµiggaºh±ti…pe… dvidh±”ti pañcamanti im±ni pañca aªg±ni, pañcanna½ aªg±na½ sa½yogo sam±gamo sannip±to pañcaªgasa½yogo, tasmi½. Gahaºanti paµiggahaºa½. Tassa bhikkhuno. R³hati sampajjati. 1410-12. Itaroti paµigg±hako. Tassa aªgassa. Na gacchat²ti nago, “nago”ti rukkhopi pabbatopi vuccati. Evar³peti ²dise uccan²caµµh±ne. 1413. Soº¹±y±ti hatthena. 1415-6. ¿saka½ onatv± thoka½ n±metv± tena bhikkhun± ta½ heµµhima½ bh±jana½ ekadesen±pi paµicchitabbanti yojan±. 1417. Uggh±µetv± ucc±retv±, bh±jan±ni visu½ visu½ oropetv±ti vutta½ hoti. 1418. K±jabhattanti bhattak±ja½, bhattabharita½ piµakanti vutta½ hoti. Onatv± det²ti saya½ onamitv± by±bhaªgi½ deti. 1419. “Ti½sahattho”ti ida½ ti½saratanamatto ce hoti, “d³ran”ti na parisaªkitabboti dassanattham±ha. Gahitekasminti ubhayakoµ²su µhapite dve ghaµe paµiggah±petu½ hatthap±se µhitena d±yakena diyyam±na½ ti½sahatthaveºu½ paµiggaºhantena yena kenaci k±yappadesena v± k±yapaµibaddhena v± “ima½ gaºh±m²”ti ±bhoga½ katv± mañc±d²su yattha katthaci phusitv± paµiggahiteti vutta½ hoti. Ta½ sabbanti tesu dv²su ghaµesu pakkhitta½ sabbameva. Gahitamev±ti paµiggahitameva hoti, d±yakassa hatthap±sabbhantare gatatt± ida½ tassa k±yapaµibaddhanti “d³ran”ti saªk± na k±tabb±ti evak±rena d²peti. “Dv²su ghaµesu bh³miya½ µhapitesupi tattha bandhanave¼uya½ paµiggaºhanamatteneva paµiggahita½ hot²”ti gaºµhipade vutta½. 1420-24. “Kaµas±rake”ti imin± doºiphalak±dayo upalakkhit±. “Nis²dat²”ti ida½ “tiµµhat²”ti-±d²na½ upalakkhaºa½. Mañc±d²ni phusitv±ti ettha “aªguliy±p²”ti seso. Yath±ha “paµiggahaºasaññ±ya mañc±d²ni aªguliy±pi phusitv± µhitena v± nisinnena v± nipannena v±”ti-±di (p±ci. aµµha. 265). Pattes³ti tath± µhapitesu sabbesu pattesuyeva. Yañca d²yat²ti ettha “tath± µhiten±”ti s±matthiy± labbhati. Mañc±d²su aªguli-±din± yena kenaci phuµµhamattepi paµiggahaºassa ruhaºabh±va½ dassetv± id±ni tad±rohaºen±pi sijjhat²ti dassetum±ha “paµiggahess±m²”ti-±di. Sace pana paµiggahess±micceva mañc±d²ni ±ruhitv± nis²dati, d±yakopi hatthap±se µhatv±na deti ce, ta½ sabba½ gahita½ hot²ti yojan±. Kucchiy± kucchi½ ±hacca ye patt± bh³miya½ µhit±, tesu ya½ ya½ patta½ aªguliy±pi v± s³ciy±pi v± phusitv± nisinno, tattha tattheva d²yam±nampi paµiggaºh±ti, vaµµat²ti yojan±. 1425. Kaµas±r±dayo sace mahant±, paµiggahaºa½ na ruheyy±ti vikappo siy±ti tannivattanattham±ha “kaµas±rake”ti-±di. “Mahantasmin”ti imin± kaµas±rakassa puna vacane hetum±ha. Hatthatthara½ n±ma hatthipiµµhe attharitabba½ attharaºa½. ¾di-saddena assatthararathatthar±di½ saªgaºh±ti. Ýhitapattesu diyyam±na½ gaºhato paµiggahaºaruhaºahetu½ dasseti “hatthap±sasmi½ vijjam±ne t³”ti. Tu-saddo vuttavisesameva joteti. 1426. Tatthaj±takapaººes³ti rukkheyeva µhitesu paººesu. Gahetunti paµiggahetu½. “Na panet±n²”ti-±di yena hetun± na vaµµati, tassa dassana½. Hi-saddo pasiddhi½ s³ceti. 1427. Th±mamajjhimena purisena ukkhipitu½ asakkuºeyya½ asa½h±riya½. T±diseti tath±r³pe, asa½h±riyeti vutta½ hoti. Kh±ºubaddheti bh³miya½ nikh±takh±ºuke baddhe. 1428. Tintiºik±ti ciñc±. ¾di-saddena tath± khuddak±na½ kadambapupphapaºº±d²na½ gahaºa½. “Tintiºik±dipaººes³”ti vacanato s±kh±su paµiggahaºa½ ruhat²ti daµµhabba½. Bh³miya½ patthaµes³ti yojetabba½. Yath±ha “bh³miya½ atthatesu sukhumesu tintiºik±dipaººesupi paµiggahaºa½ na ruhat²”ti (p±ci. aµµha. 265). 1429. Parivesakoti d±yako. 1430. Asesato puñchitv±ti yojan±. 1431. Paµiggahetv±v±ti patta½ paµiggahetv±va. Bhikkh± gahetabb±ti sambandho. 1432. Apaµiggahiteti ettha “patte”ti seso. Ta½ pacch± paµiggahetv± paribhuñjato an±patt²ti yojan±. 1433. An±diyitv±ti aggahetv±, tasmi½ vacane ±dara½ akatv±ti vutta½ hoti. 1435. Aññassa anupasampannassa. 1436. Pubb±bhogassa anur³pavasena “s±maºerassa ta½ datv±…pe… pana vaµµat²”ti vutta½. Yasm± pana ta½ “aññassa dass±m²”ti cittupp±damattena parasantaka½ n±ma na hoti, tasm± tassa adatv±pi paµiggahetv± paribhuñjitu½ vaµµati. 1437-9. Bhikkhunoti aññassa bhikkhussa. Bhattass±ti kañjik±didravamissabhattam±ha. Uplavat²ti upari plavati. Kañjikanti ±ran±la½, imassa upalakkhaºatt± kh²ratakk±didrava½ saªgahita½. Pav±hetv±ti matthakato pal±petv±. Anto paviµµha½ sace tanti ta½ raja½ yadi bhattassa anto paviµµha½ hoti. Paµiggahetabbanti anupasampanne asati hatthato amocenteneva yattha anupasampanno atthi, ta½ tattha netv± paµiggahetabba½. 1440. Apan²y±v±ti ettha “th³lan”ti ida½ “sukhuma½ ce”ti vakkham±navipariy±yato labbhati. Sabhatta½ apan²y±ti sambandho. Yath±ha “uparibhattena saddhi½ apanetabba½, paµiggahetv± v± bhuñjitabban”ti (p±ci. aµµha. 265). 1441. Thevoti bindu. Thevo…pe… vaµµat²ti ettha yath± paµhamatara½ patitatheve doso natthi, tath± ±kiritv± apanent±na½ pacch± patitathevepi abhihaµatt± nevatthi doso.