Parikkh±raco¼a½ k±tumpi vaµµat²ti baddhas²mato bahi vasantena ekakena tec²varikena anto-aruŗe asatiy± t²su c²varesu hatthap±se akatesu nissaggiya½ p±cittiya½ hot²ti, vinayakamma½ k±tu½ sabh±gapuggal±na½ dullabhatt± ca sukhaparih±rattha½ t²su eka½ v± sabb±ni eva v± tic²varan±mena kat±dhiµµh±n±ni paccuddharitv± parikkh±raco¼an±mena adhiµµh±tumpi vaµµat²ti vutta½ hoti.
Eva½ aggahetv± “sace tic²vara½ parikkh±raco¼±dhiµµh±na½ labheyya, udositasikkh±pade parih±ro niratthako bhaveyy±”ti (p±r±. aµµha. 2.469) vutta½ mah±padumattherassa mata½ dassetum±ha “eva½ cudosite”ti-±di. Eva½ ceti eva½ tic²vara½ parikkh±raco¼a½ adhiµµhahitv± pariharitu½ vaµµati ce. Udositeti imassa sikkh±padassa anantare dutiyakathinasikkh±pade. Vutto parih±roti “ekakulassa g±mo hoti parikkhitto ca. Antog±me c²vara½ nikkhipitv± antog±me vatthabban”ti-±din± (p±r±. 478) nayena padabh±jan±vas±ne vutto, idha ca “g±m±d²su padeses³”ti-±din± nayena anantara½ vakkham±no tic²varassa pariharaŗavidhi. Niratthakoti parikkh±raco¼an±mena adhiµµhitac²varassa tena vidhin± tic²vara½ apariharantass±pi bhikkhuno an±pattibh±vato nippayojanoti attho.
590. Tappariharitum±ha “na”icc±di. Na niratthakoti yojan±. Hetu½ dassetum±ha “tec²varikassev±”ti-±di. Yo tic²varan±mena adhiµµh±na½ apaccuddharitv± sati½ upaµµhapetv± anto-aruŗe c²vara½ hatthap±sato amocetv± aruŗa½ uµµh±peti, t±disassa tec²varikasseva tasmi½ sikkh±pade udositaparih±rassa bhagavat± desitatt±ti attho. Yasm± t±disasseva tec²varikassa udositasikkh±pade parih±ro vutto, tasm±. Ta½ sabbamp²ti ta½ navavidha½ sabbampi c²vara½. Parikkh±raco¼ass±ti parikkh±raco¼an±mena adhiµµhahitv± c²vara½ paribhuńjituk±massa parikkh±raco¼an±mena adhiµµh±tu½ vaµµati.
591. Imin± udositaparih±rassa aniratthakabh±va½ s±dhetv± id±ni “tic²vara½ parikkh±raco¼an±men±pi adhiµµh±tu½ vaµµat²”ti imassa adhikatthassa mah±k±ruŗikena anuńń±tabh±ve kiriyantar±nuj±nanasaŖkh±ta-adhikavacanassa ń±pakahetubh±va½ dassetum±ha “adhiµµhet²”ti-±di. Imasmi½yeva sikkh±pade an±pattiv±re “an±patti antodas±ha½ adhiµµheti, vikappet²”ti p±µhe an±pattibh±ve “adhiµµhet²”ti ettakeneva pariyatte (p±r±. 469) “vikappet²”ti kiriyantar±nuj±nanena pak±rantaren±pi doso natth²ti adhipp±yassa vińń±pitatt±ti attho.
592. Eva½ karontass±ti tic²varan±mena adhiµµh±na½ paccuddharitv± parikkh±raco¼an±mena adhiµµhahantassa. Id±ni atippasaŖga½ dassetuk±massa codakassa adhipp±ya½ dassetum±ha “evan”ti-±di. M³l±dhiµµh±na½ pah±ya k±tabbappak±rantarass±pi vijjam±natt± tic²vara½ paccuddharitv± mukhapuńchan±dika½ katv± adhiµµhahatopi doso na siy±ti kasm± n±pajjat²ti attho. Na-iti atippasaŖganiv±raŗe.
593. Kiccavidh±natoti tesa½ mukhapuńchan±d²na½ attano attano kiccassa s±dhanato, t±disa½ kiccavises±pekkha½ vin± ta½ta½n±mena adhiµµh±tu½ na yujjat²ti adhipp±yo. Akiccass±ti mukhapuńchan±dikiccarahitassa. Adhikass±ti paccuddharitv± paµhama½ adhiµµh±nassa vijahitatt± atirekassa. Ass±ti tic²varassa. Adhiµµh±na½ tu yujjat²ti das±ha½ anatikkamitv± parikkh±raco¼an±mena adhiµµh±na½ pana yujjati.
594. Nidh±nassa mukha½ up±yoti nidh±namukha½, antarav±sak±dita½ta½c²varan±mena adhiµµh±nato atireka½ ya½ kińci c²vara½ yath± µhapita½ ±patti½ na karoti, tath± nidh±nassa up±yoti attho. Eta½ parikkh±raco¼±dhiµµh±na½. Mah±paccariyanti br±hmaŗatissabhaye bhikkhusaŖgha½ jambud²pa½ netu½ sakkassa dev±namindassa ±ŗattiy± visukammena nimmitamah±paccariya½ nis²ditv± likhitatt± ta½n±mak±ya½ vinayaµµhakath±ya½, “mah±paccariy±dis³”tipi likhanti.
595. Parikkh±raco¼an±mena adhiµµh±navidh±nassa vuttappam±ŗa½ katamanti ±ha “c²varan”ti-±di. “Nid±ne uppattito”ti padacchedo. “C²vara½ paripuŗŗan”ti nid±ne “tic²vara½ sampuŗŗa½ vijjati, idamatirekac²vara½ ki½ k±tabban”ti bhikkh³hi bhagavato ±rocitavatthumhi Uppattitoti parikkh±raco¼±dhiµµh±nassa uppannatt±, anuńń±tatt±ti attho. “Tena kho pana samayena bhikkh³na½ paripuŗŗa½ hoti tic²vara½, attho ca hoti pariss±vanehipi thavik±hipi. Bhagavato etamattha½ ±rocesu½. Anuj±n±mi bhikkhave parikkh±raco¼akan”ti (mah±va. 357) ettha p±¼iya½ eva½ vippav±sasukhattha½ n±men±dhiµµhitatic²vara½ adhiµµh±na½ paccuddharitv± parikkh±raco¼an±mena adhiµµh±tu½ vaµµat²ti s±dhanena tadekas±dhanatt± eva ekampi c²vara½ vikappetu½ vaµµat²ti vuttameva hoti. Tenev±ha aµµhakath±ya½ “evańca sati yo tic²vare ekena c²varena vippavasituk±mo hoti, tassa tic²var±dhiµµh±na½ paccuddharitv± vippav±sasukhattha½ vikappan±ya ok±so dinno hot²”ti (p±r±. aµµha. 2.469).
596-8. Ett±vat± kappiyac²varańca tattha kattabbańca dassetv± id±ni akappiyac²vara½ dassetum±ha “kusav±k±d²”ti-±di. Kusanti dabbatiŗa½. V±kanti rukkh±d²na½ v±ka½. ¾di-saddena phalaka½ gahita½, c²ra-saddo c²varapariy±yo, imasmi½ kus±dayo ganthetv± kate c²vareyeva vattati. Kesaja½ kambalanti manussakesehi v²takambalańca. V±laja½ kambalanti assav±lacamarav±lehi v²takambalańca. Ul³kapakkhanti kosiyasakuŗapatta½. Idha pana ta½ ganthetv± katac²varameva gahetabba½. Ajinakkhipeti ajinad²picamme. “Dh±rayato thullaccayan”ti pacceka½ sambandho.
Kadalidusseti kadaliv±kamayavatthe. Erakadusseti erakamayavatthe. Akkadusseti akkadaŗ¹e v± tesa½ sutt±ni v± gahetv± katavatthe. Potthaketi makaciv±kamayavatthe. Tir²µe v±ti eva½n±make rukkhatace. Veµhaneti s²saveµhane. Kańcuketi kavace.
Sabban²laketi kevalan²lake. Esa nayo mańjeµµh±d²su. Mah±n±maratteti tanupadumadalavaŗŗaratte. Mah±raŖgaratteti satapadivaŗŗaratte.
599. Acchinnadasaketi acchinn± das± yassa, tasmi½ c²vare. Esa nayo d²ghadasepi. Phaladaseti phalasadisaganthit± das± yassa, tasmi½. Pupphadaseti kaŗŗika½ bandhitv± vik±setv± kat± das± yassa, tasmi½ c²vareti attho. Acchinnac²varass±ti nagga½ katv± corehi viluttac²varassa Etth±ti kusav±k±d²su, sabban²l±d²su ca. Kińc²ti ekampi akappiya½ natthi ananulomika½ natthi. “Naggena etesu akappiyac²varesu ya½kińci laddha½, tena hirikopina½ paµicch±detv± pacch± kappiyac²vare laddhe ta½ adhiv±setv± ida½ akappiyac²vara½ pariccajitabba½. Sabban²lak±divatthesu laddhesu kappiyarajanena rajitv±, ta½ vaŗŗa½ n±setv± v± kappiyavatth±ni ubhayapassesu alliy±petv±, paµicch±detv± v± niv±setu½ vaµµat²”ti aµµhakath±ya½ vutta½.
600. “Antodas±han”ti ida½ “adhiµµhet²”ti-±d²hi sabbapadehipi yojetabba½. Vissajjet²ti ańńassa deti. Idha d±na½ duvidha½ sammukh±d±na½, parammukh±d±nanti. Paµigg±haka½ disv± “ida½ tuyha½ damm²”ti d±na½ sammukh±d±na½ n±ma. Parammukh± “ida½ itthann±massa damm²”ti dinna½ parammukh±d±na½. “Ida½ tva½ gaŗh±h²”ti v± “tuyha½ gaŗh±h²”ti v± vutte “mayha½ gaŗh±m²”ti sace vadati, d±nagahaŗadvayampi suddha½. “Ida½ tava santaka½ karohi, tava santaka½ hotu, tava santaka½ hot²”ti d±yakena vutte gaŗhantopi “mama santaka½ karomi, mama santaka½ hotu, mama santaka½ hot²”ti vadati ce, d±na½, gahaŗańca asuddha½ hoti. “Tava santaka½ karoh²”ti vutte pana “s±dhu bhante mayha½ gaŗh±m²”ti vatv± gaŗh±ti, gahaŗa½ suddha½. “Ida½ tuyha½ gaŗh±h²”ti vutte “aha½ na gaŗh±m²”ti vadati, puna “dinna½ may±, tuyha½ gaŗh±h²”ti vutte itaropi puna paµikkhipati, ta½ c²vara½ kassaci asantakatt± das±h±tikkamen±pi nissaggiya½ na hot²ti pacch± tesu dv²su yo icchati, tena adhiµµh±ya paribhuńjitabbanti sabbamida½ aµµhakath±ya (p±r±. aµµha. 2.469 atthato sam±na½) vutta½.
Adhiµµhitac²vare adhiµµh±ne vematikena attano vimati½ paµhama½ ±vi katv± “sace anadhiµµhita½, eva½ kate kappiya½ hot²”ti cintetv± nissajjetv± vinayakamma½ karontassa mus±v±dadoso n±pajjati. Yath±ha aµµhakath±ya½ “na hi eva½ j±n±petv± vinayakamma½ karontassa mus±v±do hot²”ti (p±r±. aµµha. 2.469). “Keci ‘tath± vematikac²vara½ ańńena viss±sena gahetv± puna d±tabban’ti vadanti, ta½ na sundaran”ti (p±r±. aµµha. 2.469 thoka½ visadisa½) tattheva vutta½.
Vinassat²ti cor±d²hi vinassati. “Nassati, ¹ayhati, acchinditv± gaŗhant²”ti im±nipi vin±sappak±ratt± “vinassat²”ti imin±va saŖgayhanti. Tattha “nassat²”ti ida½ cor±d²hi haµa½ sandh±ya vutta½, “vinassat²”ti ida½ und³rakh±yit±di½ sandh±ya vutta½, “¹ayhat²”ti aggin± da¹¹ha½ sandh±ya. Viss±seti ettha sandiµµho ca sambhatto ca ±lapito ca j²vati ca gahite cattamano hot²ti pańcaŖgasamann±gatena attani viss±sena ańńena gahiteti attho. Pak±sit±ti “an±patti antodas±ha½ adhiµµhet²”ti-±din± (p±r±. 469) nayena vutt±.
601. Ida½ pana samuµµh±na½ n±mena kathinasamuµµh±na½ n±m±ti attho. Ida½ kathinasamuµµh±na½ n±ma k±yav±cato ca k±yav±c±cittato ca samuµµh±ti. Atirekac²varabh±vassa j±nanacittena paŗŗattij±nanacitte asatipi ±pattisambhavato acitta½. Anadhiµµh±nato, avikappanato ca akriya½. Kammaµµh±namanuyuńjanto v± cetiy±di½ vandanto v± ek±dasama½ aruŗa½ uµµh±peti, kusalacitto ±pajjati, kalah±dipasuto v± v²tikkama½ j±nanto v± uµµh±peti, akusalacitto ±pajjati, kh²ŗ±savo pana asatiy± v± paŗŗatti½ aj±nanto v± tath± karonto aby±katacitto ±pajjat²ti ticitta½. Vuttanayena kammaµµh±n±dimanuyuńjantassa somanassacittasamaŖgino sukhavedan±, upekkh±cittasamaŖgino upekkh±vedan±, kalah±dipasutassa domanassacittasamaŖgino dukkhavedan± hot²ti tivedana½. Esa nayo uparipi evar³pe µh±ne yojetabbo.

Paµhamakathinakath±vaŗŗan±.

602. G±m±d²su padesesu tipańcas³ti tic²var±ni nikkhipitv± vippav±sena dosa½, uppajjanaµµh±nańca dassetu½ “g±mo ek³pac±ro”ti-±din± (p±r±. 477) nayena p±¼iya½ vuttag±manivesana-udosita-aµµam±¼ap±s±dahammiyan±v±satthakhettadhańńakara- ŗa-±r±mavih±rarukkham³la-ajjhok±sasaŖkh±tesu pannarasasu c²varanikkhepaµµh±nes³ti vutta½ hoti. Ettha g±mo n±ma ekakuµik±dig±mo.
Nivesana½ n±ma g±mato bahi catus±l±diko geho. Ten±ha gaŗµhipade “g±manivesan±na½ visesa½ vadant± ‘puna ekapariccheda½ katv± nivesit± bahugeh± nivesana½ n±ma hont²’ti vadanti, tasm± ida½ nivesan±di sabba½ ‘g±mato bah²’ti gahetabban”ti. Idańca tattheva vutta½ “nivesan±dika½ antog±me ce hoti, g±me vuttaparih±rasseva labbhanato antog±mato bah²’ti gahetabban”ti.