Aniyatakath±vaººan±

542-3. Id±ni saªgh±disesakath±nantara½ aniyatakatha½ dassetum±ha “rahonisajjass±den±”ti-±di. Rahasi nisajj± rahonisajj±, tass± ass±do rahonisajjass±do, tena rahonisajjass±dena, methunadhammasannissitena kilesen±ti attho. Vuttañhi aµµhakath±ya½ “rahonisajjass±doti methunadhammasannissitakileso vuccat²”ti (p±r±. aµµha. 2.451). “Raho n±ma cakkhussa raho sotassa raho. Cakkhussa raho n±ma na sakk± hoti akkhi½ v± nikhaºiyam±ne bhamuka½ v± ukkhipiyam±ne s²sa½ v± ukkhipiyam±ne passitu½. Sotassa raho n±ma na sakk± hoti pakatikath± sotun”ti (p±r±. 445) padabh±jane vuttarahesu cakkhussa raho eva idh±dhippeto. Yath±ha aµµhakath±ya½ “kiñc±pi p±¼iya½ ‘sotassa raho’ti ±gata½, cakkhussa raheneva pana paricchedo veditabbo”ti (p±r±. aµµha. 2.444-445).
Cakkhussa rahatt± “paµicchannan”ti imampi paµicchannatt± eva “ala½kammaniyan”ti imampi saªgaºh±ti. Nisajjasaddop±d±nena “±sane”ti idampi gahitameva. “M±tug±massa santika½ gantuk±mo”ti imin± “m±tug±mena saddhin”ti idampi gahitameva. Eva½ s±matthiy± labbham±napadop±d±nena yo pana bhikkhu m±tug±mena saddhi½ eko ek±ya raho paµicchanne ±sane ala½kammaniye nisajjass±den±ti vutta½ hoti. Cakkhussa rahabh±vena kuµµ±dipaµicchanne teneva methunasevanakammassa anur³pe ±sane tadahuj±t±yapi manussitthiy± saha nisajjass±dar±gena samann±gato hutv±ti attho. Ettha “m±tug±mass±”ti tadahuj±tampi itthi½ gaºh±t²ti kuto labbhat²ti? “M±tug±mo n±ma manussitth², na yakkh², na pet², na tiracch±nagat±, antamaso tadahuj±t±pi d±rik±, pageva mahattar²”ti (p±r±. 445) padabh±janato labbhati.
“Niv±set²”ti imin± “k±yabandhana½ bandhati, c²vara½ p±rupat²”ti ida½ lakkh²yati. Sabbatth±ti yath±vutta½ payogato pubb±parapayoge saªgaºh±ti. Teneva “payoge ca payoge c±”ti vicch±payogo kato. Nis²dato cassa dukkaµanti yojan±. “Ubhinnampi nisajj±ya p±cittiyan”ti vakkham±natt± dukkaµa½ sandh±ya ekakassa nis²datoti gahetabba½.
544. Nisajj±ya ubhinnamp²ti ettha “sakin”ti seso, ubhinna½ nisajj±p³raºavasena aññamaññassa pure v± pacch± v± ekakkhaºe v± m±tug±massa v± bhikkhussa v± ekav±ra½ nisajj±y±ti vutta½ hoti. Vuttañheta½ p±¼iya½ “m±tug±me nisinne bhikkhu upanisinno v± hot²”ti-±di (p±r±. 445). Hoti p±cittiyanti yojan±. Payogagaºan±ya ca honti p±cittiy±n²ti gahetabba½, m±tug±massa v± bhikkhuno v± ubhinna½ v± uµµh±yuµµh±ya punappuna½ upanis²danapayogagaºan±ya c±ti attho. “¾patt²hipi t²hip²”ti vakkham±natt± p±cittiyaggahaºa½ p±r±jikasaªgh±dises±na½ upalakkhaºa½ hoti, t²su eka½ hot²ti vutta½ hoti. Ettha “payogagaºan±y±”ti ida½ p±r±jik±ya na labbhati ekapayogeneva sijjhanato. K±yasa½saggasaªgh±diseso, pana sar²rato punappuna½ viyujjitv± phusanena p±cittiyañca yath±vuttanayeneva labbhati.
Bah³supi m±tug±mesu bahuk±ni p±cittiy±ni hont²ti yojan±. Bah³su m±tug±mesu nisinnesu nisinn±na½ gaºan±ya ekeneva payogena bah³ni p±cittiy±ni ca saªgh±dises± ca honti. “Payogagaºan±ya c±”ti imassa etth±pi yujjam±natt± t±su visu½ visu½ uµµh±yuµµh±ya punappuna½ nis²dant²su, sayañca uµµh±yuµµh±ya punappuna½ nis²dato t±sa½ gaºan±ya ±pajjitabb±pattiyo payogagaºan±ya ca bah³ hont²ti ida½ labbhati. Etth±pi pana p±r±jika½ na labbhati, saªgh±diseso, p±cittiyañca labbhati.
545. Sam²pe µhitopi andho an±patti½ na karot²ti sotassa rahabh±ve asatipi padh±nabh³tassa “cakkhussa raho”ti imassa aªgassa vijjam±natt± vutta½ “antodv±dasahatthake”ti, imin± savan³pac±re vijjam±nep²ti vutta½ hoti. Itth²na½ tu satampi ca na karoti an±pattinti yojan±, viññuno purisassa asannihitabh±ven±ti adhipp±yo. “Itth²nampi satampi c±”ti likhanti, tatopi ayameva p±µho sundaro. Pi-saddo v± tu-saddatthe daµµhabbo.
546. Nipajjitv±ti ettha “sam²pe”ti seso, “nidd±yantop²”ti etassa visesakena “nipajjitv±”ti imin± nis²ditv± nidd±yantoti imassa nivattitatt± sam²pe nis²ditv± nidd±yantopi anandho manussapuriso an±patti½ karot²ti labbhati. “Kevalan”ti visesanena balavanidd³pagato gahitoti tath± ahutv± antarantar± ±pann±panne vinicchinitv± pavattam±n±ya kapinidd±ya nidd±yantopi an±patti½ karot²ti ayamattho labbhati. “Pihitadv±ragabbhass±”ti vattabbe majjhapadalop²sam±savasena “pihitagabbhass±”ti vutta½. “Dv±re”ti imin± dv±rekadesabh³ta½ umm±ra½ v± ta½sam²pa½ v± upac±rena vuttanti daµµhabba½. Sace gabbho pihitadv±ro na hoti, an±patt²ti byatirekato dassita½.
547. Imasmi½ aniyatasikkh±pade p±¼iya½ an±pattiv±re asatipi “yo pana bhikkhu m±tug±mena saddhi½ raho paµicchanne ±sane nisajja½ kappeyya, p±cittiyan”ti (p±ci. 285) pañcamassa acelakavaggassa catutthasikkh±pade an±pattiv±re “an±patti yo koci viññ³ puriso dutiyo hoti, tiµµhati na nis²dati, arahopekkho, aññavihito nis²dati, ummattakassa ±dikammikass±”ti (p±ci. 288) vutte an±pattiv±re saªgahetum±ha “anandhe sat²”ti-±di. “Etassa sam²pe”ti pakaraºato labbhati. Idha pulliªganiddesena puriso labbhati, “ten±pi ab±lena bhavitabba½, manussaj±tikena bhavitabban”ti idañca “viññusmin”ti imin± labbhati. Andhasadisanidd³pagatapaµipakkhav±ci-anandhapadena “anidd±yante”ti labbhati, man±p±man±pa½ j±nante anidd±yante manussapurise dassan³pac±rassa anto vijjam±neti attho.
“Nisajjapaccay± doso natth²”ti imin± sambandho, evar³pe raho ±sane m±tug±mena saddhi½ nisinnapaccay± ±patti natth²ti attho. “Ýhitass±”ti imin±pi tadeva pada½ yojetabba½. Viññumhi paµibale manussapurise asannihitepi tath±vidhe raho ±sane m±tug±me ±sane nisinnepi say±nepi µhitepi saya½ µhitassa nisajj±ya abh±v± tappaccay± ±patti na hot²ti attho. Arahasaññino nisajjapaccay± doso natth²ti raho ±sane m±tug±mena saddhi½ nisajjantass±pi “raho”ti saññ±rahitassa nis²dato nisajjapaccay± an±patt²ti attho. Vikkhittacetaso nisajjapaccay± doso natth²ti yojan±.
548. Ett±vat± p±cittiy±pattimattato an±pattippak±ra½ dassetv± id±ni imassa sikkh±padassa aniyatavoh±rahetubh³t±hi t²hi ±patt²hi an±pattipak±ra½ dassetum±ha “na doso”ti-±di. ¾patt²hipi t²hip²ti “nisajja½ bhikkhu paµij±nam±no tiººa½ dhamm±na½ aññatarena k±retabbo p±r±jikena v± saªgh±disesena v± p±cittiyena v±”ti (p±r±. 444) p±¼iya½ vutt±hi “paµhamap±r±jik±pattik±yasa½saggasaªgh±dises±pattip±cittiy±patt²”ti im±hi t²hipi ±patt²h²ti vutta½ hot²ti.

Paµham±niyatakath±vaººan±.

549. Vattabbabh±ven±dhikatadutiy±niyatavinicchayato paµham±niyate vuttavinicchayehi sama½ vinicchaya½ pah±ya tattha avutta½ imasseva vinicchayavisesa½ dassetum±ha “anandh±”ti-±di. Idha duµµhullav±c±saªgh±disesass±pi gahitatt± tato an±pattikara½ dassetu½ “abadhiro”ti vutta½. Anandho abadhiroti “puriso”ti ida½ sandh±ya vutta½. “Itth²”ti ida½ sandh±ya “anandh±badhir±”ti gahetabba½. Evamuparipi. Ten±pi savan³pac±rantogadhena bhavitabbanti dassetu½ “antodv±dasahatthaµµho”ti vutta½.
550. “Andho abadhiro an±patti½ na karot²”ti ida½ k±yasa½saggasaªgh±disesa½ sandh±ya vutta½. “Badhiro v±pi cakkhum±, na karoti an±pattin”ti ida½ pana duµµhullav±c±saªgh±disesa½ sandh±ya vuttanti evamettha sandh±ya bh±sitattho veditabbo.
Purim±niyatakath±ya avuttavisesassa dutiy±niyatakath±ya vattumicchitatt± ayampi viseso idha vattabbo. Koya½ viseso, yo idha vattabboti ce? Tattha “paµicchanne ±sane ala½kammaniye”ti (p±r±. 444) vutta½ ±sanaªgadvaya½ idha “na heva kho pana paµicchanna½ ±sana½ hoti n±la½kammaniyan”ti (p±r±. 453) nisedhetv± “alañca kho hoti m±tug±ma½ duµµhull±hi v±c±hi obh±situn”ti (p±r±. 453) ida½ apubbaªga½ vutta½. Tatra m±tug±moti antamaso tadahuj±t±pi d±rik± gahit±, idha “m±tug±mo n±ma manussitth², na yakkh², na pet², na tiracch±nagat±, viññ³ paµibal± subh±sitadubbh±sita½ duµµhull±duµµhulla½ ±j±nitun”ti (p±r±. 454) viññ³ paµibalo m±tug±mova vutto. Tattha “p±r±jikena v± saªgh±disesena v± p±cittiyena v±”ti (p±r±. 444) tisso ±pattiyo vutt±, idha “nisajja½ bhikkhu paµij±nam±no dvinna½ dhamm±na½ aññatarena k±retabbo saªgh±disesena v± p±cittiyena v±”ti (p±r±. 453) dveyeva ±pattiyo vutt±. Saªgh±disesesu ca tattha “s± ce eva½ vadeyya ‘ayyo may± diµµho nisinno m±tug±mena saddhi½ k±yasa½sagga½ sam±pajjanto’ti, so ca ta½ paµij±n±ti, ±pattiy± k±retabbo”ti (p±r±. 448) k±yasa½saggasaªgh±disesova vutto, idha so ca vutto, “s± ce eva½ vadeyya ‘ayyassa may± suta½ nisinnassa m±tug±ma½ duµµhull±hi v±c±hi obh±sentass±’ti, so ca ta½ paµij±n±ti, ±pattiy± k±retabbo”ti (p±r±. 455) duµµhullav±c±saªgh±diseso ca vutto. Ettako ubhinnamaniyat±na½ viseso.
Aya½ kasm± na vuttoti? Aya½ sambodhavatthuviseso vattumicchito pana aµµhakath±gatavinicchayavisesatoti tasm± na vuttoti daµµhabbo. Tisamuµµh±namevida½ k±yacittav±c±cittak±yav±c±cittavasena t²ºi samuµµh±n±ni etass±ti katv±.
Imehipi dv²hi aniyatasikkh±padehi sikkh±padantaresu paññatt±yeva ±pattiyo, an±pattiyo ca dassit±, na koci ±pattiviseso vutto, tasm± kimetesa½ vacanen±ti? Vuccate– vinayavinicchayalakkhaºa½ µhapetu½ bhagavat± uppanne vatthumhi dve aniyat± paññatt±. Katha½? Evar³p±yapi saddheyyavacan±ya up±sik±ya vuccam±no paµij±nam±nova ±pattiy± k±retabbo, na appaµij±nam±no, tasm± “y±ya k±yaci ±pattiy± yena kenaci codite paµiññ±takaraºa½yevaªga½ k±tabban”ti imehi sikkh±padehi vinicchayalakkhaºa½ µhapitanti veditabba½. Atha kasm± bhikkhun²na½ aniyata½ na vuttanti? Idameva lakkhaºa½ sabbattha anugatanti na vutta½.

Dutiy±niyatakath±vaººan±.

Iti vinayatthas±rasand²paniy±

Vinayavinicchayavaººan±ya

Aniyatakath±vaººan± niµµhit±.