Vibh±vayeti “sace ya½ bhikkhu½ tattha ±gata½ passati, bh±sam±nassa sadda½ suŗ±ti, tassa ±rocetabba½. Tath± akarontassa ratticchedo ca vattabhedo ca hoti dukkaµa½ ±pajjati. Sace so dv±dasaratanabbhantara½ patv± tassa aj±nantasseva pakkanto hoti, ratticchedova hoti, na vattabhedo Sace attan± saddhi½ ±gato kenacideva karaŗ²yena gato hoti, vih±ra½ gantv± ya½ paµhama½ passati, tassa santike ±rocetv± vatta½ nikkhipitabba½. Eva½ parikappitadivase puŗŗe kukkuccavinodanattha½ atireke ca divase vatta½ p³retv± pariyos±ne vatte asam±dinne m±natt±raho na hot²ti saŖgha½ upasaŖkamma vatta½ sam±diyitv± khandhake ±gatanayeneva m±natta½ y±citabba½. Anikkhittavattena carituk±massa puna vattasam±d±na½ k±tabba½ na hot²”ti ettako viseso, ima½ aµµhakath±gata½ vinicchaya½ pak±seyy±ti vutta½ hot²ti.

Paµicchannapariv±sakath±vaŗŗan±.

521. Na j±nat²ti ettha chandavasena rasso kato. ¾patt²nańca ratt²na½, pariccheda½ na j±nat²ti bah³ saŖgh±disese ±pajjitv±pi “ettak±ha½ ±pattiyo ±panno”ti attano ±pannasaŖgh±dises±patt²na½ pariccheda½ na j±n±ti, “may± ±pann±patti ettake divase paµicchann±”ti divasapariccheda½ na j±n±ti.
522. Id±ni tassa pabheda½ dassetum±ha “esev±”ti-±di. Parisuddheh²ti sakalasa½kilesappah±nena parisuddhasant±nehi up±litther±dipubb±cariyehi. Esova suddhantoti eso yath±vuttasar³po suddhantapariv±so. C³¼asuddhantan±mo c±ti “yo upasampadato paµµh±ya anulomakkamena v±”ti-±din± (c³¼ava. aµµha. 102) aµµhakath±ya½ vuttanayena upasampadam±¼akato paµµh±ya anulomavasena v± ±rocitadivasato paµµh±ya paµilomavasena v± sarante “kittak±ni divas±ni parisuddhoti saras²”ti vinayadharehi pucchite “ettaka½ k±la½ parisuddhosm²”ti vuttavato tena vuttasuddhadin±ni pariyanta½ katv± dinno y±va upasampannadivaso, t±va bahudivasesu netabba½ mah±suddhanta½ sandh±ya itaradin±na½ p³retabbatt± c³¼asuddhanto n±m±ti vutta½ hoti.
“Ayańhi suddhantapariv±so n±ma uddhampi ±rohati, heµµh±pi orohati, idamassa lakkhaŗan”ti (c³¼ava. aµµha. 102) vuttatt± ima½ pariv±sa½ parivasanato pacch± divasa½ saranto parikappetv± yojetv± gahitadivasato va¹¹heti v± h±peti v±, ubhayatth±pi “puna pariv±sad±nakicca½ natth²”ti (c³¼ava. aµµha. 102) vacanato pubbe dinnapariv±soyeva pam±ŗa½ “Etassa appaµicchanna½ ‘paµicchann±’ti v± acirapaµicchanna½ ‘cirapaµicchann±’ti v± asambahulampi ‘sambahul±’ti v± vipar²tato gahetv± vinayakamma½ karontassa ±pattito vuµµh±na½ hoti, paµicchanna½ ‘appaµicchann±’ti-±divipariy±yena na hot²”ti (c³¼ava. aµµha. 102 atthato sam±na½) aµµhakath±gatanayo veditabbo.
Mah±suddhantan±makoti “yo pana yath±vuttena anulomapaµilomanayena pucchiyam±nopi rattipariyanta½ na j±n±ti, neva sarati, vematiko v± hoti, tassa dinno suddhantapariv±so mah±suddhantoti vuccat²”ti (c³¼ava. aµµha. 102) aµµhakath±ya½ niddiµµhasar³po mah±suddhanto n±ma. “Aya½ uddha½ n±rohati, heµµh± pana orohat²”ti vuttatt± aya½ pariv±so y±va upasampannadivaso, t±va p³retabbato tato uddha½ n±rohati. Antar±¼e attano suddhak±la½ parikappetv± sarati ce, tato paµµh±ya nivattanato divasah±na½ pana hoteva.
523. “Ańńataro bhikkhu sambahul± saŖgh±dises± ±pattiyo ±panno hoti, so ±pattipariyanta½ na j±n±ti, rattipariyanta½ na j±n±t²”ti (c³¼ava. 156) ±gatavatthumhi imassa pariv±sassa anuńń±tatt± ta½ vatthu½ saŖgahetu½ “±patt²na½ c±”ti-±di½ vatv±pi “±pattipariyanta½ pana ‘ettak± aha½ ±pattiyo ±panno’ti j±n±tu v± m± v±, ak±raŗametan”ti (c³¼ava. aµµha. 102) paµisedhetv± aµµhakath±ya½ padh±nabh±vena vuttarattipariyantassa aparij±nanamattameva pam±ŗanti dassetum±ha “duvidhop²”ti-±di. Duvidhopi aya½ suddhantapariv±so ekacca½ rattipariccheda½, sakala½ v± rattipariccheda½ aj±nato v± vimatissa v± d±tabboti yojan±.

Suddhantapariv±sakath±vaŗŗan±.

524. Itaropi so samodh±napariv±so tidh± matoti yojan±. Dh±tusadd±na½ anekatthatt± “odh±nan”ti makkhana½ vuccati. Ten±ha aµµhakath±ya½ “odhunitv± makkhetv±”ti (c³¼ava. aµµha. 102). “Samodh±nan”ti pakkhepo vuccati. Yath±ha aµµhakath±ya½ “samodahitv±”ti. Odh±nańca samodh±nańca odh±nasamodh±na½, ta½ yattha so pariv±so “odh±nasamodh±no”ti veditabbo. Aris±digaŗe antogadhatt± hettha, upari ca evar³pe µh±ne a-k±rapaccayo daµµhabbo Parivutthadivas±na½ makkhanańca m³l±pattiya½ antar±patt²na½ pakkhipanańca yasmi½ so pariv±soti vutta½ hoti. Tenevettha “divase parivutthe tu, odhunitv± pad²yate”ti vakkhati. Yath±ha aµµhakath±ya½ “parivutthadivase odhunitv± makkhetv± purim±ya ±pattiy± m³ladivasaparicchede pacch± ±panna½ ±patti½ samodahitv±”ti (c³¼ava. aµµha. 102).
Agghapubbako missakapubbako samodh±napariv±soti yojan±, agghasamodh±napariv±so missakasamodh±napariv±soti vutta½ hoti. Aggho ca missako ca agghamissak±, te pubbak± etass±ti agghamissakapubbako, samodh±no. Agghena samodh±na½ agghasamodh±na½, ta½ yattha so agghasamodh±no, ±pann±su bah³su sabbacirapaµicchann±patt²na½ divasagaŗanaggheneva pacch± ±panna-±patt²na½ pakkhepayuttapariv±soti attho. Yath±ha aµµhakath±ya½ “agghasamodh±no n±ma sambahul±su ±patt²su y± ek± v± dve v± tisso v± sambahul± v± ±pattiyo sabbacirapaµicchann±yo, t±sa½ agghena samodh±ya t±sa½ rattiparicchedavasena avases±na½ ³natarapaµicchann±na½ ±patt²na½ pariv±so diyyati, aya½ vuccati agghasamodh±no”ti (c³¼ava. aµµha. 102). Missak±na½ n±n±vatthuk±na½ ±patt²na½ samodh±na½ missakasamodh±na½, ta½ yattha so pariv±so missakasamodh±no. Missak±na½ n±n±vatthuk±na½ ±patt²na½ ekato pakkhepayutto pariv±soti attho. Yath±ha aµµhakath±ya½ “missakasamodh±no n±ma yo n±n±vatthuk± ±pattiyo ekato katv± diyyat²”ti (c³¼ava. aµµha. 102).
525-7. Eva½ tividhe samodh±napariv±se paµhamapariv±sassa visesanabh³tat±ya avayav±na½ dvinna½ odh±nasamodh±nasadd±na½ atth±nuv±dena tadubhaya-odh±nasamodh±nasar³pa½ vidh±tum±ha “±pajjitv±…pe… pak±sito”ti. Tattha paµhamassa odh±na-saddasaŖkh±tassa avayavassa atthasar³p±nuv±dam±ha “±pajjitv±…pe… pad²yate”ti. Dutiy±vayavasaŖkh±tasamodh±na-saddassa atthasar³p±nuv±dam±ha “purim±pattiy±…pe… bhikkhuno”ti. Teneva ubhayatth±nuv±de “bhikkhuno”ti padadvayassa, “pad²yate d±tabbo”ti kiriy±padadvayassa ca visu½ visu½ gahitatt± punaruttidos±bh±vo veditabbo. Eva½ avayavatth±nuv±dena vidh±tabbasamud±ya½ dassetum±ha “esodh±nasamodh±napariv±so pak±sito”ti. Ettha ch±dentassa h²ti hi-saddo hetumhi. Esodh±nasamodh±noti ettha eta-saddasambandhena “yo”ti labbhati.
Tatr±ya½ yojan±– ±pajjitv±…pe… odhunitv± yo yasm± pad²yate, purim±pattiy±…pe… yo yasm± d±tabbo, tasm± esodh±nasamodh±napariv±so pak±sitoti.
Tattha antar±patti½ ±pajjitv±ti paµicchann±pattiy± parivasanto v± m±natt±raho v± m±natta½ caranto v± abbh±n±raho v± hutv± kad±ci ańńa½ saŖgh±dises±patti½ ±pajjitv±. Ch±dentass±ti paµhama½ ±pann±pattiy±paµicch±ditak±lena sama½ v± ³na½ v± k±la½ paµicch±dentassa. “M³l±yapaµikassanena te parivutthadivase ca m±nattaciŗŗadivase ca sabbe odhunitv±”ti (c³¼ava. aµµha. 102) aµµhakath±vacanato ettha “parivutthe”ti upalakkhaŗatt± “m±nattaciŗŗe c±”ti gahetabba½. Odhunitv±ti ca m³l±yapaµikassanavasena makkhetv±, adivase katv±ti adhipp±yo.
Yo yasm± pad²yate, so pariv±so saµµhivass±ni parivasitv± m±natt±raho hutv±pi antar±patti½ ±pajjitv± ek±hampi paµicch±dite m³l±yapaµikassanena te divase sabbe makkhetv± t±neva saµµhivass±ni punapi yasm± pad²yateti attho. Yath±ha aµµhakath±ya½ “saµµhivass±ni parivasitv± m±natt±raho hutv±pi hi ekadivasa½ antar±patti½ paµicch±detv± punapi saµµhivass±ni pariv±s±raho hot²”ti (c³¼ava. aµµha. 102).
Purim±pattiy±ti tena ±pann±su sambahul±su ±patt²su sabb±patt²na½ puretarameva paµicchann±ya ±pattiy±. M³ladivaseti paµhama½ v²tikkamadivase. Vinicchiteti “asukasa½vacchare asukam±se asukadivase”ti niyamite. Samodh±ya pakkhipitv± d±tabboti sambandho. Vidh±nato y±cam±nass±ti vidh±nato saŖghena d±tabboti yojetabba½, samuccayakkhandhake vuttena vidhin± y±cam±nassa tattheva vuttavidhin± saŖghena d±tabboti attho. “Eso odh±nasamodh±napariv±so”ti padacchedo.
528-9. Tath± vuccat²ti sambandho. T±sa½ agghavasena h²ti hi-saddo hetumhi. “Soti ta½saddasambandhena “yo”ti labbhati. Tatr±ya½ yojan±– sambahul±…pe… t±sa½ agghavasena tato ³napaµicchann±na½ ±patt²na½ samodh±ya yo yasm± pad±tabbo pariv±so, tasm± so yath± avayavatthavasena “odh±nasamodh±no”ti pariv±so vutto, tath± “agghasamodh±no”ti vuccat²ti.
Tattha sambahul±s³ti y±sa½ ±patt²na½ parivasituk±mo, t±su sambahul±su ±patt²su, niddh±raŗe bhumma½. “Ek± v±”ti-±di niddh±riyaniddeso. T±sa½ ±patt²na½. Agghavasen±ti gaŗanavasena, rattiparicchedavasen±ti vutta½ hoti. Yath±ha aµµhakath±ya½ “t±sa½ rattiparicchedavasen±”ti (c³¼ava. aµµha. 102). “Pad±tabbo”ti imin± sambandho. Tatoti cirapaµicchann±pattito. Šnapaµicchann±na½ ±patt²nanti ettha upayogatthe s±mivacana½, ³napaµicchann±yo ±pattiyo samodh±y±ti vutta½ hoti.
530. N±n± sukkavissaµµhi-±d²ni vatth³ni y±sa½ t± n±n±vatthuk±, n±n±vatthuk± sańń± y±sa½ ±patt²na½ t± n±n±vatthukasańń±yo. Sabb±ti ettha “y±”ti seso, sukkavissaµµhi-±dikulad³san±vas±n± y± sabb± terasa saŖgh±dises± ±pattiyoti attho. T± sabb±ti ettha pi-saddo vattabbo. D±tabboti ettha “pariv±so”ti ±netv± sambandhitabba½. T± sabb±pi ekato katv± d±tabbo pariv±soti yojan±. Tassa terasa saŖgh±dises±pattiyopi ekato katv±ti attho. “Aha½ bhante sambahul± saŖgh±dises± ±pattiyo ±pajji½ eka½ sukkavissaµµhi½…pe… eka½ kulad³saka½, soha½ bhante saŖgha½ t±sa½ ±patt²na½ samodh±napariv±sa½ y±c±m²”ti tikkhattu½ y±can±ya ca tadanur³p±ya ńattiy± ca kammav±c±su ca n±ma½ vatv± d±tabbapariv±so missako mato “missakasamodh±napariv±so”ti ń±to. Dve, tisso, catasso, atirek± ca ±pannass±pi pariv±sa½ dentena imin± niy±mena vatthu½, n±ma½ visesetv± gahetabba½.

Samodh±napariv±sakath±vaŗŗan±.

531. Parivutthapariv±sass±ti tividhe pariv±se ańńatarassa vasena parivutthapariv±sassa. Uttari cha rattiyoti pariv±sato uttari cha rattiyo, cha divaseti vutta½ hoti, “caritun”ti seso, caraŗakiriy±ya accantasa½yoge upayogavacana½. M±natta½ deyyanti yojan±, “saŖghen±”ti s±matthiy± labbhati. Samuccayakkhandhake vuttanayena yojetv± ch±rattańca d±tabbo, bhikkhum±nanavidhi bhikkhussa d±tabboti attho.
“Parivutthapariv±sass±”ti imin± paµicchannam±natta½ pakata½, tattha pabhede asati kasm± “paµicchann±paµicchannavas± duve”ti vuttanti? Pakatabhedamanapekkhitv± ch±rattam±natte labbham±navisayabheda½ dassetu½ vutta½. Evańhi sati samodh±nam±natte ca “ch±ratta½ m±natta½ det³”ti (c³¼ava. 128) p±¼iya½ vuttatt± tampi gahetv± “tidh±”ti kasm± na vuttanti? Tampi paµicchann±pattiy± parivutthapariv±sasseva d±tabbam±nattanti paµicchannam±nattavacaneneva saŖgahitatt± visu½ na vutta½. Teneva catubbidhe m±natte imehi dv²hi vin± dassetabbesu dv²su m±nattesu pakkham±nattamatta½ “ch±dentiy±”ti-±dig±th±ya dassetv± samodh±nam±natta½ visu½ na dassitanti daµµhabba½.
534-6. Viniddiµµhappak±ranti “parikkhittavih±rass±”ti-±din± yath±vuttag±th±dvayena niddiµµhappak±ra½. ¾diyitv±na ta½ tesanti ettha “santike”ti vakkham±nato labbhati. Tesa½ catunna½ sammukh± ukkuµika½ nis²ditv± ańjali½ paggahetv± ta½ vatta½ sam±diyitv±ti attho. “Ta½ tesa½ santike”ti ida½ “±rocetv±”ti imin±pi yujjati. Tesameva sammukh± nisinnena “aha½ bhante eka½ ±patti½ ±pajji½ sańcetanika½ sukkavissaµµhin”ti-±din± nayena samuccayakkhandhak±gata½ ±rocana½ katv±. Imin± anto-aruŗe diµµh±na½ ańńesampi ±rocana½ upalakkhita½.
Nikkhipe santike tesa½ vattanti ettha “aruŗe uµµhite”ti ajjh±haritabba½. Aruŗe uggate tesa½ bhikkh³na½ sammukh± yath±vuttanayeneva nis²ditv± “vatta½ nikkhip±mi, m±natta½ nikkhip±m²”ti imesu dv²su eka½ v± dvayameva v± vatv± vatta½ nikkhipe.
537. Tassa m±nattassa. Ratticched±dikoti ettha ±di-saddena vattabhedo gahito. Aµµhakath±vasena p±¼ivasen±ti yojan±.
538. V²satiy± bhikkh³na½ vaggo sam³ho v²sativaggo, so eva v²sativaggiko. Abbheyy±ti os±reyya, abbhantara½ kareyy±ti attho. Vidhin±ti samuccayakkhandhak±gatakkamena. Abbhitoti sa½v±sena anto kato, pakatattoti pakatisabh±vo, ±patti½ an±pannak±lasadiso hot²ti attho.
539. ¾patti½ ch±dentiy± bhikkhuniy±ti yojan±, “±pajjitv±”ti seso, ±patti½ ±pajjitv± “±patti c±”ti-±din± (vi. vi. 505) nayena pubbe dassitehi dasahi aŖgehi paµicch±dentiy± bhikkhuniy± attano ±patti½ ch±dentiy± bhikkhuniy±. Na ca ±patt²ti ettha “attano”ti imin± ańńiss± ±patti½ paµicch±dentiy± vajjapaµicch±dik±saŖkh±tap±r±jik±patt²ti d²pita½ hoti. “Bhikkhuniy±”ti imin± bhikkhussa dukkaµ±pattibh±va½ d²peti.
541. Viruddhamattha½ nayati pajahat²ti vinayo, vinicchayo, ta½ vinayapiµakatthavinicchayavisesavisaya½ sammohasaŖkh±ta½ viruddha½ paccatthika½ tadaŖgavasena pajahanato vinayanayasaŖkh±ta½ tato eva atibuddhid²pana½, atisayena buddhi½ d²pet²ti atibuddhid²pana½, ta½ vinayatthavinicchayaka½ ń±ŗapad²pa½ visesena j±lenta½. Vividhehi nayehi yuttat±ya vividhanayayuta½. Vinayanayeti vinayapiµakassa parasant±nap±pane, vinayavaŗŗan±yanti vutta½ hoti.

Iti vinayatthas±rasand²paniy±

Vinayavinicchayavaŗŗan±ya

SaŖgh±disesakath±vaŗŗan± niµµhit±.