P±maªgasaºµh±n±ti p±maªgad±ma½ viya caturassasaºµh±n±. Ekarajjumayanti n±n±vaµµe ekatovaµµetv± kata½ rajjumaya½ k±yabandhana½ vattu½ vaµµat²ti “rajjuk± dussapaµµ±d²”ti etthaekavaµµarajjuk± gahit±. Idha pana n±n±vaµµe ekato vaµµetv± kat± ek±va rajju gahit±.Tañc±ti ta½ v± nayampi ekarajjukak±yabandhana½ p±maªgasaºµh±nena ganthita½. Ekampica na vaµµat²ti kevalampi na vaµµati.Bah³ rajjuke ekato katv±ti yojan±. Vaµµati bandhitunti muraja½kal±bukañca na hoti, rajjukak±yabandhanameva hot²ti adhipp±yo. Aya½ pana vinicchayo“bahurajjuke ekato katv± ekena nirantara½ veµhetv± kata½ bahurajjukanti navattabba½, ta½ vaµµat²”ti aµµhakath±gato idha vutto. Sikkh±bh±janavinicchaye “bahurajjuyoekato katv± ek±ya veµhita½ muraja½ n±m±”ti ya½ vutta½, ta½ imin± virujjhanatona gahetabba½.Danta-saddena hatthidant± vutt±. Jat³ti l±kh±. Saªkhamayanti saªkhan±bhimaya½. Vidhak±mat±ti ettha vedhik±tipi p±µho, vidhapariy±yo. K±yabandhanavidheti k±yabandhanassadas±ya thirabh±vattha½ kaµµhadant±d²hi kate vidhe. Vik±ro aµµhamaªgal±diko. Tatthatatth±ti tasmi½ tasmi½ µh±ne. Tu-saddena ghaµ±k±ropi vaµµat²ti d²pet²ti atthopak±sito, tasm± tena nayena k±yabandhanavic±ro k±tabboti. 11. Añjaniya½ “ujukamev±”ti vuttatt± caturass±disaºµh±n±pi vaªkagatik± navaµµati. Sip±µik±y±ti v±si-±dibhaº¹apakkhipane. Vinayavinicchayappakaraºe pana–
“M±l±kammalat±kamma-n±n±r³pavicittit±;
na ca vaµµati bhikkh³na½, añjan² janarañjan².
“T±disa½ pana gha½sitv±, veµhetv± suttakena v±;
va¼añjantassa bhikkhussa, na doso koci vijjati.
“Vaµµ± v± caturass± v±, aµµha½s± v±pi añjan²;
vaµµatev±ti niddiµµh±, vaººamaµµh± na vaµµati.
“Tath±ñjanisal±k±pi, añjanithavik±ya ca;
n±n±vaººehi suttehi, cittakamma½ na vaµµati.
“Ekavaººena suttena, sip±µi½ yena kenaci;
ya½ kiñci pana sibbetv±, va¼añjantassa vaµµat²”ti.–
¾gata½.
Taµµ²k±yampi m±l±…pe… cittit±ti m±l±kammalat±kammehi ca migapakkhir³p±din±n±r³pehica vicittit±. Janarañjan²ti b±lajanapalobhin². Aµµha½s± v±p²ti ettha api-saddenaso¼asa½s±d²na½ gahaºa½. Vaººamaµµh±ti m±l±kamm±divaººamaµµh±. Añjan²sal±k±pi tath±vaººamaµµh± na vaµµat²ti yojan±. Añjan²thavik±ya ca n±n±vaººehi suttehi cittakamma½ navaµµat²ti p±µho yujjati, “thavik±pi v±”ti p±µho dissati, so na gahetabbo. “P²t±din±yena kenaci ekavaººena suttena pilotik±dimaya½ kiñcipi sip±µika½ sibbetv±va¼añjantassa vaµµat²ti yojan±”ti ±gata½. 12. ¾rakaºµak±d²su ±rakaºµaketi potthak±di-abhisaªkharaºattha½ kate d²ghamukhasatthake.Bhamak±r±na½ d±ru-±dilikhanasatthakanti keci. Vaµµamaºikanti vaµµa½ katv± uµµh±petabbabubbu¼aka½.Aññanti imin± pi¼ak±di½ saªgaºh±ti. Pipphaliketi ya½ kiñci chedanakekhuddakasatthe. Maºikanti ekavaµµamaºi. Pi¼akanti s±sapamattik±muttar±jisadis±bahuvaµµalekh±. Imasmi½ adhik±re avuttatt± lekhaniya½ ya½ kiñci vaººamaµµha½ vaµµat²tivadanti. Vajirabuddhiµ²k±ya½ pana “kuñcik±ya sen±sanaparikkh±ratt± suvaººar³piyamay±pivaµµat²ti ch±y± dissati. ‘Kuñcik±ya vaººamaµµhakamma½ na vaµµat²’ti (p±r±. aµµha. 1.85)vacanato aññe kappiyaloh±dimay±va kuñcik± kappanti pariharaº²yaparikkh±ratt±”tivutta½. ¾rakaºµako potthak±dikaraºasatthakaj±ti, ±maº¹as±rako ±malakaphalamayotivadanti.Valitakanti nakhacchedanak±le da¼haggahaºattha½ valiyuttameva karonti.Tasm± ta½ vaµµat²ti imin± aññampi vik±ra½ da¼h²kamm±di-atth±ya karonti, na vaººamaµµhatth±ya,ta½ vaµµat²ti d²pita½, tena ca kattaradaº¹akoµiya½ aññamañña½ saªghaµµanena saddaniccharaºatth±yakatavalay±dika½ avuttampi yato upapanna½ hoti. Ettha ca da¼h²kamm±d²ti ±di-saddenaparissayavinodan±di½ saªgaºh±ti, tena kattarayaµµhikoµiya½ katavalay±na½ aññamaññasaªghaµµanena saddaniccharaºa½d²ghaj±tik±diparissayavinodanattha½ hoti, tasm± vaµµat²ti d²peti. Ten±ha ±cariyavaro–
“Maºika½ pi¼aka½ v±pi, pipphale ±rakaºµake;
µhapetu½ pana ya½ kiñci, na ca vaµµati bhikkhuno.
“Daº¹akepi pariccheda-lekh±matta½ tu vaµµati;
valitv± ca nakhaccheda½, karont²ti hi vaµµat²”ti.
Tassa vaººan±yampi maºikanti th³labubbu¼a½. P²¼akanti sukhumabubbu¼a½. Pipphaletivatthacchedanasatthe. ¾rakaºµaketi pattadh±ravalay±na½ vijjhanakaºµake. Ýhapetuntiuµµh±petu½. Ya½ kiñc²ti sesavaººamaµµhampi ca. Daº¹aketi pipphalidaº¹ake. Yath±ha“pipphalikepi maºika½ v± pi¼aka½ v± ya½ kiñci µhapetu½ na vaµµati, daº¹akepana paricchedalekh± vaµµat²”ti. Paricchedalekh±mattanti ±ºibandhanaµµh±na½ patv± paricchindanattha½ek±va lekh± vaµµat²ti. Valitv±ti ubhayakoµimukha½ katv± majjhe valiyo g±hetv±nakhaccheda½ yasm± karonti, tasm± vaµµat²ti yojan±ti ±gat±.Uttar±raºiya½ maº¹alanti uttar±raºiy± pavesanattha½ ±v±µamaº¹ala½ hoti. Dantakaµµhacchedanav±siya½ujukameva bandhitunti sambandho. Ettha ca ujukamev±ti imin± vaªka½ katv± bandhitu½na vaµµat²ti dasseti, teneva añjaniyampi tath± dassita½. Ubhosu passesuekapasse v±ti vacanaseso, v±sidaº¹assa ubhosu passesu daº¹akoµ²na½ acalanattha½ bandhituntiattho. Kappiyalohena caturassa½ v± aµµha½sa½ v± k±tu½ vaµµat²ti yojan±. 13. ¾maº¹as±raketi ±malakaphal±ni pisitv± tena kakkena katatelabh±jane.Tattha kira pakkhitta½ tela½ s²ta½ hoti. Tath± hi vutta½ ±cariyena–
“Uttar±raºiya½ v±pi, dhanuke pelladaº¹ake;
m±l±kamm±di ya½ kiñci, vaººamaµµha½ na vaµµati.
“Saº¹±se dantakaµµh±na½, tath± chedanav±siy±;
dv²su passesu lohena, bandhitu½ pana vaµµati.
“Tath± kattaradaº¹epi, cittakamma½ na vaµµati;
vaµµalekh±va vaµµanti, ek± v± dvepi heµµhato.
“Vis±ºe n±¼iya½ v±pi, tathev±maº¹as±rake;
telabh±janake sabba½, vaººamaµµha½ tu vaµµat²”ti.
ݲk±yampi araºisahite bhantakiccakaro daº¹o uttar±raº² n±ma. V±p²ti pi-saddenaadhar±raºi½ saªgaºh±ti. Udukkhaladaº¹asseta½ adhivacana½. Añchanakayantadhanu dhanuka½ n±ma.Musalamatthakap²¼anadaº¹ako pelladaº¹ako n±ma. Saº¹±seti aggisaº¹±se. Dantakaµµh±na½chedanav±siy± tath± ya½ kiñci vaººamaµµha½ na vaµµat²ti sambandho. Dv²su passes³ti v±siy±ubhosu passesu. Lohen±ti kappiyalohena. Bandhitu½ vaµµat²ti ujukameva v±caturassa½ v± aµµha½sa½ v± bandhitu½ vaµµati. Saº¹±seti aggisaº¹±seti nissandehevutta½. Aµµhakath±ya½ panettha s³cisaº¹±so dassito Heµµh±ti heµµh± ayopaµµavalaye.“Upari ahicchattakamaku¼amattan”ti aµµhakath±ya½ vutta½. Vis±ºeti tel±siñcanakagavayamahi½s±disiªge.N±¼iya½ v±p²ti ve¼un±¼ik±din±¼iya½. Api-saddena al±bu½ saªgaºh±ti. ¾maº¹as±raketi±malakacuººamayatelaghaµe Telabh±janaketi vuttappak±reyeva telabh±jane. Sabba½vaººamaµµha½ vaµµat²ti pumitthir³parahita½ m±l±kamm±di sabba½ vaººamaµµha½ vaµµat²ti ±gata½.Bh³mattharaºeti kaµas±r±dimaye parikammakat±ya bh³miy± attharitabba-attharaºe. P±n²yaghaµetiimin± sabbabh±jane saªgaºh±ti. Sabba½…pe… vaµµat²ti yath±vuttesu mañc±d²suitthipurisar³pampi vaµµati. Telabh±janesuyeva itthipurisar³p±na½ paµikkhipitatt± telabh±janenasaha agaºetv± visu½ mañc±d²na½ gahitatt± c±ti vadanti. Kiñc±pi vadanti, etesa½pana mañc±d²na½ hatthena ±masitabbabhaº¹att± itthir³pamettha na vaµµat²ti gahetabba½. Vajirabuddhiµ²k±ya½(vajira. µ². p±r±jika 85) pana “t±lavaºµab²jani-±d²su vaººamaµµhakamma½ vaµµat²”tivutta½. Kiñc±pi t±ni kuñcik± viya pariharaº²y±ni, atha kho ucc±vac±ni nadh±retabb±n²ti paµikkhep±bh±vato vutta½. Kevalañhi t±ni “anuj±n±mi bhikkhavevidh³panañca t±lavaºµañc±”ti-±din± vutt±ni. Gaºµhipade pana “telabh±janesu vaººamaµµhakamma½vaµµati, sen±sanaparikkh±ratt± vuttan”ti vutta½. ¾cariyabuddhadattattherenapi vuttameva–
“P±n²yassa u¼uªkepi, doºiya½ rajanassapi;
ghaµe phalakap²µhepi, valay±dh±rak±dike.
“Tath± pattapidh±ne ca, t±lavaºµe ca b²jane;
p±dapuñchaniya½ v±pi, sammuñjaniyameva ca.
“Mañce bh³matthare p²µhe, bhisibimbohanesu ca;
m±l±kamm±dika½ citta½, sabbameva ca vaµµat²”ti.
14. Eva½ samaºaparikkh±resu kappiy±kappiya½ kathetv± id±ni sen±sane kathetu½“sen±sane pan±”ty±dim±ha. Ettha pana-saddo visesajotako. Tena sabbaratanamayampivaººamaµµhakamma½ vaµµati, kimaªga½ pana aññavaººamaµµhakammanti attha½ joteti. Yadi eva½ kismiñcipaµisedhetabbe santepi tath± vattabba½ siy±ti ±ha “sen±sane kiñci paµisedhetabba½natth²”ti. Vuttampi ceta½ ±cariyabuddhadattattherena–
“N±n±maºimayatthambha-kav±µadv±rabhittika½
sen±sanamanuññ±ta½, k± kath± vaººamaµµhake.
“Sovaººiya½ dv±rakav±µabaddha½;
suvaººan±n±maºibhittibh³mi½;
na kiñci ekampi nisedhan²ya½;
sen±sana½ vaµµati sabbamev±”ti.
Samantap±s±dik±yampi paµhamasaªgh±disesavaººan±ya½ (p±r±. aµµha. 2.281) “sen±sanaparibhogopana sabbakappiyo, tasm± j±tar³parajatamay± sabbepi sen±sanaparikkh±r± ±m±s±. Bhikkh³na½dhammavinayavaººanaµµh±ne ratanamaº¹ape karonti phalikatthambhe ratanad±mapaµimaº¹ite. Tatthasabbupakaraº±ni bhikkh³na½ paµijaggitu½ vaµµant²”ti ±gata½. Tass± vaººan±ya½ pana vimativinodaniya½(vi. vi. µ². 1.281) “sabbakappiyoti yath±vuttasuvaºº±dimay±na½ sen±sanaparikkh±r±na½±masanagopan±divasena paribhogo sabbath± kappiyoti adhipp±yo. Ten±ha ‘tasm±’ti-±di.‘Bhikkh³na½ dhammavinayavaººanaµµh±ne’ti vuttatt± saªghikameva suvaººamaya½sen±sana½ sen±sanaparikkh±r± ca vaµµanti, na puggalik±n²ti veditabban”ti vaººita½.Sen±sanakkhandhakavaººan±yampi samantap±s±dik±ya½ (c³¼ava. aµµha. 320) ‘sabba½ p±s±daparibhogantisuvaººarajat±divicitr±ni kav±µ±ni mañcap²µh±ni t±lavaºµ±ni suvaººarajatamayap±n²yaghaµap±n²yasar±v±niya½ kiñci cittakammakata½, sabba½ vaµµati. P±s±dassa d±sid±sa½ khetta½ vatthu½ gomahi½sa½dem±ti vadanti, p±µekka½ gahaºakicca½ natthi, p±s±de paµiggahite paµiggahitamevahoti. Gonak±d²ni saªghikavih±re v± puggalikavih±re v± mañcap²µhesu attharitv±paribhuñjitu½ na vaµµanti, dhamm±sane pana gihivikatan²h±rena labbhanti, tatr±pi nipajjitu½na vaµµat²”ti ±gata½. Tass± vaººan±ya½ pana vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². c³¼avagga2.320) “suvaººarajat±divicitr±n²ti saªghikasen±sana½ sandh±ya vutta½, puggalika½pana suvaºº±divicitra½ bhikkhussa sampaµicchitumeva na vaµµati ‘na tvev±ha½ bhikkhave kenaci pariy±yena j±tar³parajata½ s±ditabban’ti (mah±va. 299) vuttatt±, tenevettha aµµhakath±ya½ ‘saªghikavih±re v± puggalikavih±re v±’ti na vutta½, gonak±di-akappiyabhaº¹avisayevaeva½ vutta½, ekabhikkhussapi tesa½ gahaºe dos±bh±v±”ti vaººita½.Tasmi½yeva khandhake aµµhakath±ya½ (c³¼ava. aµµha. 321) “sacepi r±jar±jamah±matt±dayo ekappah±renevamañcasata½ v± mañcasahassa½ v± denti, sabbe kappiyamañc± sampaµicchitabb±, sampaµicchitv±vu¹¹hapaµip±µiy± saªghikaparibhogena paribhuñjath±ti d±tabb±, puggalikavasena na d±tabb±”ti±gata½. Tass± vaººan±ya½yeva vimativinodaniya½ “kappiyamañc± sampaµicchitabb±tiimin± suvaºº±divicitta½ akappiyamañca½ ‘saªghass±’ti vuttepi sampaµicchitu½ navaµµat²ti dasseti, ‘vih±rassa dem±’ti vutte saªghasseva vaµµati, na puggalassakhett±di viy±ti daµµhabban”ti vaººita½, tasm± bhagavato ±ºa½ sampaµicchantehi lajjipesalabahussutasikkh±k±mabh³tehibhikkh³hi suµµhu manasik±tabbamida½ µh±na½.Nanu ca sen±sane viruddhasen±sana½ n±ma paµisedhetabba½ atthi, atha kasm± “sen±sanekiñci paµisedhetabba½ natth²”ti vuttanti codana½ sandh±y±ha “aññatra viruddhasen±san±”ti.Tassattho– viruddhasen±san± viruddhasen±sana½ aññatra µhapetv± añña½ vaººamaµµhakamm±dikamma½sandh±ya sen±sane kiñci paµisedhetabba½ natth²ti vutta½, na tadabh±voti. Yadi eva½ta½ viruddhasen±sana½ ±cariyena vattabba½, katama½ viruddhasen±sana½ n±m±ti pucch±yam±ha“viruddha…pe… vuccat²”ti. Tattha aññesanti s²mass±mik±na½. R±javallabheh²tilajjipesal±na½ uposath±di-antar±yakar± alajjino bhinnaladdhik± ca bhikkh³ adhippet±tehi saha uposath±dikaraº±yogato. Tena ca “s²m±y±”ti vutta½. Tesa½ lajjiparis±titesa½ s²mass±mik±na½ anubala½ d±tu½ samatth± lajjiparis±. Bhikkh³hi katantiya½ alajj²na½ sen±sanabhedan±dika½ lajjibhikkh³hi kata½, ta½ sabba½ sukatameva alajjiniggahatth±yapavattetabbato.Ettha ca siy±– “aññesa½ s²m±y±”ti aµµhakath±ya½ vutta½, s²m± n±ma bahuvidh±, kataras²ma½sandh±y±ti? Baddhas²ma½ sandh±y±ti daµµhabba½. Katha½ viññ±yat²ti ce? “M± amh±ka½uposathapav±raº±na½ antar±yamakatth±”ti aµµhakath±yameva vuttatt±, s±ratthad²paniyampi (s±rattha.µ². 2.85) “uposathapav±raº±na½ antar±yakar± alajjino r±jakul³pak± vuccant²”ti vuttatt±, uposath±divinayakammakhettabh³t±ya eva s²m±ya idha adhippetatt± adi eva½ g±mas²masattabbhantaras²ma-udakukkhepas²m±yopi ta½khettabh³t± eva, tasm± t±pi sandh±y±tivattabbanti? Na vattabba½ t±sa½ abaddhas²matt±, na te t±sa½ s±mik±, baddhas²m±yeva bhikkh³na½kiriy±ya siddhatt± t±sa½yeva te s±mik±. Tena vutta½ “ya½ pana s²mass±mikehibhikkh³h²”ti. Ya½ pana vadanti “upac±ras²m±pi ta½khettabh³t±”ti, ta½ na gahetabba½,tass± tadakkhettabh±va½ upari s²m±vinicchayakath±d²su (vi. saªga. aµµha. 156 ±dayo)kathayiss±ma. Apica g±mas²m±ya aññesa½ sen±sanakaraºassa paµisedhitumayuttatt± sattabbhantara-udakukkhepas²m±nañcasabbad± atiµµhanato baddhas²m±yeva adhippet±ti viññ±yat²ti.Chind±peyya v± bhind±peyya v±, anupavajjoti ida½ sabbamattik±mayakuµ²viya sabbath± anupayog±raha½ sandh±ya vutta½. Ya½ pana pañcavaººasuttehi vinaddhachatt±dika½,tattha akappiyabh±gova chinditabbo, na tadavaseso, tassa kappiyatt±ti chindanto upavajjovahoti. Teneva vutta½ “ghaµakampi v±¼ar³pampi chinditv± dh±retabban”ti-±di.
Iti vinayasaªgahasa½vaººan±bh³te vinay±laªk±re
Parikkh±ravinicchayakath±laªk±ro n±ma
Dutiyo paricchedo.