27. Upajjh±y±divattavinicchayakath±

Upajjh±yavattakath±vaºan±

183. Eva½ vass³pan±yikavinicchaya½ kathetv± id±ni upajjh±yavatt±divattakatha½ kathetu½ “vattanti etth±”ti-±dim±ha. Tattha vattetabba½ pavattetabbanti vatta½, saddhivih±rik±d²hi upajjh±y±d²su pavattetabba½ ±bhisam±c±rikas²la½. Ta½ katividhanti ±ha “vatta½ n±meta½…pe… bahuvidhan”ti. Vaccakuµivattanti ettha iti-saddo ±dyattho. Tena saddhivih±rikavatta-antev±sikavatta-anumodanavatt±ni saªgayhanti. Vuttañhi tattha tattha aµµhakath±su “cuddasa khandhakavatt±n²”ti. Vattakkhandhake (c³¼ava. 356) ca p±¼iya½ ±gatameva, tattha pana ±gantukavattato paµµh±ya ±gata½, idha upajjh±yavattato. Ito aññ±nipi pañcasattati sekhiyavatt±ni dve-as²ti mah±vatt±ni ca vattameva. Tesu pana sekhiyavatt±ni mah±vibhaªge ±gat±ni, mah±vatt±ni kammakkhandhakap±riv±sikakkhandhakesu (c³¼ava. 75 ±dayo), tasm± idha cuddasa khandhakavatt±niyeva dassit±ni. Tesu upajjh±yavatta½ paµhama½ dassento “tattha upajjh±yavatta½ t±va eva½ veditabban”ty±dim±ha.
Tattha ko upajjh±yo, kenaµµhena upajjh±yo, katha½ gahito upajjh±yo, kena vattitabba½ upajjh±yavatta½, katama½ ta½ vattanti? Tattha ko upajjh±yoti “anuj±n±mi, bhikkhave, byattena bhikkhun± paµibalena dasavassena v± atirekadasavassena v± upasamp±detun”ti-±divacanato (mah±va. 76) byattibalasampanno upasampadato paµµh±ya dasavasso v± atirekadasavasso v± bhikkhu upajjh±yo. Kenaµµhena upajjh±yoti vajj±vajja½ upanijjh±yat²ti upajjh±yo, saddhivih±rik±na½ khuddaka½ vajja½ v± mahanta½ vajja½ v± bhuso cintet²ti attho. Katha½ gahito hoti upajjh±yoti saddhivih±rikena eka½sa½ uttar±saªga½ karitv± ukkuµika½ nis²ditv± añjali½ paggahetv± “upajjh±yo me, bhante, hoh²”ti tikkhattu½ vutte sace upajjh±yo “s±h³”ti v± “lah³”ti v± “op±yikan”ti v± “patir³pan”ti v± “p±s±dikena samp±deh²”ti v± imesu pañcasu padesu yassa kassaci padassa vasena k±yena v± v±c±ya v± k±yav±c±hi v± “gahito tay± upajjh±yo”ti upajjh±yaggahaºa½ viññ±peti, gahito hoti upajjh±yo. Tattha s±h³ti s±dhu. Lah³ti agaru, subharat±ti attho. Op±yikanti up±yapaµisa½yutta½, eva½ paµipajjana½ nittharaºup±yoti attho. Patir³panti s±m²cikammamidanti attho. P±s±diken±ti pas±d±vahena k±yavac²payogena samp±deh²ti attho.
Kena vattitabba½ upajjh±yavattanti gahita-upajjh±yena saddhivih±rikena vattitabba½. Katama½ ta½ vattanti ida½ ±gatameva, tattha k±lasseva uµµh±ya up±han± omuñcitv±ti sacassa pacc³sak±le caªkamanatth±ya v± dhotap±dapariharaºatth±ya v± paµimukk± up±han± p±dagat± honti, t± k±lasseva uµµh±ya apanetv±. T±disameva mukhadhovanodaka½ d±tabbanti utumpi sar²rasabh±ve ca ek±k±re t±disameva d±tabba½.
Saguºa½ katv±ti uttar±saªga½ saªgh±µiñc±ti dve c²var±ni ekato katv± t± dvepi saªgh±µiyo d±tabb±. Sabbañhi c²vara½ saªghaµitatt± saªgh±µ²ti vuccati. Tena vutta½ “saªgh±µiyo d±tabb±”ti. Padav²tih±reh²ti ettha pada½ v²tiharati etth±ti padav²tih±ro, padav²tih±raµµh±na½. Dutavilambita½ akatv± samagamanena dvinna½ pad±na½ antare muµµhiratanamatta½. Pad±na½ v± v²tiharaºa½ abhimukha½ haritv± nikkhepo padav²tih±roti evamettha attho daµµhabbo. Na upajjh±yassa bhaºam±nassa antarantar± kath± op±tetabb±ti antaraghare v± aññatra v± bhaºam±nassa aniµµhite tassa vacane aññ± kath± na samuµµh±petabb±. Ito paµµh±y±ti “na upajjh±yassa bhaºam±nass±”ti ettha na-k±rato paµµh±ya. Tena n±tid³reti-±d²su na-k±rapaµisiddhesu ±patti natth²ti dasseti. Sabbattha dukkaµ±patt²ti ±pad±-ummattakhittacittavedan±µµat±d²hi vin± paººatti½ aj±nitv±pi vadantassa gil±nassa ca dukkaµameva. ¾pad±su hi antarantar± kath± vattu½ vaµµati, evamaññesu na-k±rapaµisiddhesu ²disesu, itaresu pana gil±nopi na muccati. Sabbattha dukkaµ±patti veditabb±ti “²disesu gil±nopi na muccat²”ti dassanattha½ vutta½. Aññampi hi yath±vutta½ upajjh±yavatta½ an±dariyena akarontassa agil±nassa vattabhede sabbattha dukkaµameva, teneva vakkhati “agil±nena hi saddhivih±rikena saµµhivassenapi sabba½ upajjh±yavatta½ k±tabba½, an±dariyena akarontassa vattabhede dukkaµa½. Na-k±rapaµisa½yuttesu pana padesu gil±nassapi paµikkhittakiriya½ karontassa dukkaµamev±”ti. ¾pattis±mant± bhaºam±noti padasodhamma(p±ci. 44 ±dayo)-duµµhull±divasena (p±r±. 283) ±pattiy± ±sannav±ca½ bhaºam±no. ¾pattiy± ±sannav±canti ca ±pattijanakameva vacana½ sandh±ya vadati. Y±ya hi v±c±ya ±patti½ ±pajjati, s± v±c± ±pattiy± ±sann±ti vuccati.
C²varena patta½ veµhetv±ti ettha “uttar±saªgassa ekena kaººena veµhetv±”ti gaºµhipadesu vutta½. Heµµh±p²µha½ v± par±masitv±ti ida½ pubbe tattha µhapitapatt±din± asaªghaµµanatth±ya vutta½. Cakkhun± oloketv±pi aññesa½ abh±va½ ñatv±pi µhapetu½ vaµµati eva. Caturaªgula½ kaººa½ uss±retv±ti kaººa½ caturaªgulappam±ºa½ atireka½ katv± eva½ c²vara½ saªgharitabba½. Obhoge k±yabandhana½ k±tabbanti k±yabandhana½ saªgharitv± c²varabhoge pakkhipitv± µhapetabba½. Sace piº¹ap±to hot²ti ettha yo g±meyeva v± antaraghare v± paµikkamane v± bhuñjitv± ±gacchati, piº¹a½ v± na labhati, tassa piº¹ap±to na hoti, g±me abhuttassa pana laddhabhikkhassa v± hoti, tasm± “sace piº¹ap±to hot²”ti-±di vutta½. Tattha g±meti g±mapariy±panne t±dise kismiñci padese. Antaraghareti antogehe. Paµikkamaneti ±sanas±l±ya½. Sacepi tassa na hoti, bhuñjituk±mo ca hoti, udaka½ datv± attan± laddhatopi piº¹ap±to upanetabbo. Tikkhattu½ p±n²yena pucchitabboti sambandho, ±dimhi majjhe anteti eva½ tikkhattu½ pucchitabboti attho. Upakaµµhoti ±sanno. Dhotav±lik±y±ti udakena gataµµh±ne niraj±ya parisuddhav±lik±ya.
Niddh³meti jant±ghare jalam±na-aggidh³marahite. Jant±gharañhi n±ma himap±tabahukesu desesu tappaccayarogap²¼±diniv±raºattha½ sar²rasedat±panaµµh±na½. Tattha kira andhak±rapaµicchannat±ya bah³pi ekato pavisitv± c²vara½ nikkhipitv± aggit±paparih±r±ya mattik±ya mukha½ limpitv± sar²ra½ y±vadattha½ sedetv± cuºº±d²hi ubbaµµetv± nah±yanti. Teneva p±¼iya½ (mah±va. 66) “cuººa½ sannetabban”ti-±di vutta½. Sace ussahat²ti sace pahoti. Vuttamevattha½ vibh±veti “kenaci gelaññena anabhibh³to hot²”ti. Apaµigha½santen±ti bh³miya½ apaµigha½santena. Kav±µap²µhanti kav±µap²µhañca piµµhasaªgh±tañca acchupantena. Sant±nakanti ya½ kiñci k²µakul±vakamakkaµakasutt±di. Ullok± paµhama½ oh±retabbanti ullokato paµhama½ ulloka½ ±di½ katv± avaharitabbanti attho. Ullokanti ca uddha½ olokanaµµh±na½, uparibh±ganti attho. ¾lokasandhikaººabh±g±ti ±lokasandhibh±g± ca kaººabh±g± ca, abbhantarab±hirav±tap±nakav±µak±ni ca gabbhassa ca catt±ro koº± sammajjitabb±ti attho.
Aññattha netabboti yattha vih±rato s±sane anabhirati uppann±, tato aññattha kaly±ºamitt±disampattiyuttaµµh±ne netabbo. Na ca acchinne theve pakkamitabbanti rajitac²varato y±va appamattakampi rajana½ ga¼ati, na t±va pakkamitabba½. Na upajjh±ya½ an±pucch± ekaccassa patto d±tabboti-±di sabba½ upajjh±yassa visabh±gapuggal±na½ vasena kathita½. Ettha ca visabh±gapuggal±nanti lajjino v± alajjino v± upajjh±yassa ava¹¹hik±me sandh±ya vutta½. Sace pana upajjh±yo alajj² ov±dampi na gaºh±ti, lajjino ca etassa visabh±g± honti, tattha upajjh±ya½ vih±ya lajj²heva saddhi½ ±mis±diparibhogo k±tabbo. Upajjh±y±dibh±vo hettha nappam±ºanti daµµhabba½. Pariveºa½ gantv±ti upajjh±yassa pariveºa½ gantv±. Sus±nanti ida½ upalakkhaºa½. Upac±ras²mato bahi gantuk±mena an±pucch± gantu½ na vaµµati. Vuµµh±namassa ±gametabbanti gelaññato vuµµh±na½ assa ±gametabba½.

Upajjh±yavattakath±vaººan± niµµhit±.