Ettha pana baddhas²m±ya t±va “heµµh± pathav²sandh±raka½ udaka½ pariyanta½ katv± s²m± gat±hot²”ti-±din± adhobh±gaparicchedo aµµhakath±ya½ sabbath± dassito, g±mas²m±d²na½pana na dassito. Kathamaya½ j±nitabboti? Keci t±vettha “g±mas²m±dayopi baddhas²m±viya pathav²sandh±raka½ udaka½ ±hacca tiµµhat²”ti vadanti.Keci pana ta½ paµikkhipitv± “nad²samuddaj±tassaras²m±, t±va tannissita-udakukkhepas²m±ca pathaviy± uparitale heµµh± ca udakena ajjhottharaºappadese eva tiµµhanti, na tato heµµh±udakassa ajjhottharaº±bh±v±. Sace pana udakogh±din± yojanappam±ºampi ninnaµµh±na½ hoti,nad²s²m±dayova honti, na tato heµµh±. Tasm± nad²-±d²na½ heµµh± bahit²ramukhena umaªgena,iddhiy± v± paviµµho bhikkhu nadiya½ µhit±na½ kamma½ na kopeti, so pana ±sannag±me bhikkh³na½kamma½ kopeti. Sace pana so ubhinna½ t²rag±m±na½ majjhe nisinno hoti, ubhayag±maµµh±na½kamma½ kopeti. Sace pana t²ra½ g±makkhetta½ na hoti, ag±mak±raññameva. Tattha panat²radvayepi sattabbhantaras²ma½ vin± keval±ya khuddak±raññas²m±yameva kamma½ kopeti.Sace sattabbhantaras²m±ya karonti, tad± yadi tesa½ sattabbhantaras²m±ya paricchedo etassanisinnok±sassa parato eka½ sattabbhantara½ atikkamitv± µhito na kammakopo. No ce,kammakopo. G±mas²m±ya½ pana anto-umaªge v± bile v± khaºitv± v± yattha pavisitu½sakk±, yattha v± suvaººamaºi-±di½ khaºitv± gaºhanti, gahetu½ sakk±ti v± sambh±van±hoti, tattaka½ heµµh±pi g±mas²m±, tattha iddhiy± anto nisinnopi kamma½ kopeti.Yattha pana pakatimanuss±na½ pavesasambh±van±pi natthi, ta½ sabba½ y±va pathav²sandh±raka-udak±araññas²m±va, na g±mas²m±. Araññas²m±yampi eseva nayo. Tatthapi hi yattake padesepavesasambh±van±, tattakameva uparitale araññas²m± pavattati. Tato pana heµµh± na araññas²m±tattha uparitalena saha ek±raññavoh±r±bh±vato. Na hi tattha paviµµha½ arañña½paviµµhoti voharanti, tasm± tatraµµho upari araññaµµh±na½ kamma½ na kopeti umaªganadiya½ µhitoviya uparinadiya½ µhit±na½. Ekasmiñhi cakkav±¼e g±manad²samuddaj±tassare muñcitv±tadavasesa½ amanuss±v±sa½ devabrahmaloka½ up±d±ya sabba½ araññameva. ‘G±m± v± araññ±v±’ti vuttatt± hi nad²samuddaj±tassar±dipi araññameva. Idha pana nad²-±d²na½ visu½s²m±bh±vena gahitatt± tadavasesameva arañña½ gahetabba½. Tattha ca yattake padese eka½araññanti voharanti, ayamek± araññas²m±. Indapurañhi sabba½ ek±raññas²m±, tath±asurayakkhapur±di. ¾k±saµµhadevabrahmavim±n±ni pana samant± ±k±saparicchinn±ni pacceka½araññas²m± samuddamajjhe pabbatad²pak± viya. Tattha sabbattha sattabbhantaras²m±ya½, araññas²m±yamevav± kamma½ k±tabba½, tasm± idh±pi upari-araññatalena saddhi½ heµµh±pathaviy± ek±raññavoh±r±bh±v±visu½ araññas²m±ti gahetabba½. Tenevettha g±manad²-±dis²m±kath±ya aµµhakath±ya½ (mah±va.aµµha. 138) ‘iddhim± bhikkhu heµµh±pathavitale µhito kamma½ kopet²’ti baddhas²m±ya½ dassitanayona dassito”ti vadanti.Idañcet±sa½ g±mas²m±d²na½ heµµh±pam±ºadassana½ sutt±divirodh±bh±v± yutta½ viya dissati,v²ma½sitv± gahetabba½. Eva½ gahaºe ca g±mas²m±ya½ sammat± baddhas²m± uparig±mas²ma½,heµµh± udakapariyanta½ araññas²mañca avattharat²ti tass± araññas²m±pi khettanti sijjhati.Bhagavat± ca “sabb±, bhikkhave, nad² as²m±”ti-±din± (mah±va. 147) nad²samuddaj±tassar±baddhas²m±ya akhettabh±vena vutt±, na pana arañña½, tasm± araññampi baddhas²m±ya khettamev±tigahetabba½. Yadi eva½ kasm± tattha s± na bajjhat²ti? Payojan±bh±v±. S²m±pekkh±nantaramevahi sattabbhantaras²m±ya sambhavato, tass± ca upari sammat±ya baddhas²m±ya sambhedajjhottharaº±nulomatovipattis²m± eva siy±. G±makkhette pana µhatv± ag±mak±raññekadesampi antokaritv±sammat± kiñc±pi susammat± ag±mak±raññe bhagavat± vihit±ya sattabbhantaras²m±yapi anivattanato, tattha pana kamma½ k±tu½ paviµµh±nampi tato bahi keval±raññe karont±nampi antar±t²ºi sattabbhantar±ni µhapetabb±ni. Aññath± vipatti eva siy±ti sabbath± niratthakamevaag±make araññe baddhas²m±karaºanti veditabba½.Antonadiya½ paviµµhas±kh±y±ti nadiy± pathav²tala½ ±hacca µhit±ya s±kh±yapi, pageva an±haccaµhit±ya. P±rohepi eseva nayo. Etena sabh±ganad²s²ma½ phusitv± µhitena visabh±gas²m±sambandhas±kh±din±udakukkhepas²m±ya sambandho na vaµµat²ti dasseti. Eteneva mah±s²ma½ g±mas²mañca phusitv±µhitena s±kh±din± m±¼akas²m±ya sambandho na vaµµat²ti ñ±pitoti daµµhabbo. Antonadiya½yev±tisetup±d±na½ t²raµµhitatta½ nivatteti. Tena udakukkhepaparicchedato bahinadiya½ patiµµhitattepisambhed±bh±va½ dasseti. Ten±ha “bahit²re patiµµhit±”ti-±di. Yadi hi udakukkhepatobahi antonadiyampi patiµµhitatte sambhedo bhaveyya, tampi paµikkhipitabba½ bhaveyya kammakopassasam±natt±, na ca paµikkhitta½, tasm± sabbattha attano nissayas²m±ya sambhedadoso natthev±tigahetabba½.¾varaºena v±ti d±ru-±d²ni khaºitv± udakaniv±raºena. Koµµakabandhanena v±timattik±d²hi p³retv± katasetubandhanena v±, ubhayen±pi ±varaºameva dasseti. “Nadi½vin±setv±”ti vuttamevattha½ vibh±veti “heµµh± p±¼i baddh±”ti,heµµh± nadi½ ±varitv± p±¼i baddh±ti attho. Cha¹¹itodakanti atirittodaka½. Nadi½otaritv± sandanaµµh±natoti imin± ta¼±kanad²na½ antar± pavattanaµµh±ne na vaµµat²ti dasseti.Uppatitv±ti t²r±dibhindanavasena vipul± hutv±. Vih±ras²manti baddhas²ma½.Agamanapatheti tadaheva gantv± nivattitu½ asakkuºeyye. Araññas²m±saªkhyameva gacchat²tilokavoh±rasiddha½ ag±mak±raññas²ma½ sandh±ya vadati. Tatth±ti pakatiy± macchabandh±na½gamanapathesu d²pakesu.Ta½ µh±nanti tesa½ ±v±µ±d²na½ kataµµh±nameva, na akatanti attho. Loº²ti samuddodakassauppattiveganinno m±tik±k±rena pavattanako.S±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². mah±vagga 3.147) pana– gacchantiy± pana n±v±ya k±tu½na vaµµat²ti ettha udakukkhepamanatikkamitv± parivattam±n±ya k±tu½ vaµµat²ti veditabba½.S²ma½ v± sodhetv±ti ettha s²m±sodhana½ n±ma g±mas²m±d²su µhit±na½ hatthap±s±nayan±di.“Nadi½ vin±setv± ta¼±ka½ karont²”ti vuttamevattha½ vibh±veti “heµµh± p±¼ibaddh±”ti, heµµh± nadi½ ±varitv± p±¼i baddh±ti attho. Cha¹¹itodakanti ta¼±karakkhaºattha½ekamantena cha¹¹itamudaka½. Deve avassanteti dubbuµµhik±le vass±nepi deveavassante. Uppatitv±ti uttaritv±. G±manigamas²ma½ ottharitv± pavattat²tivuttappak±re vassak±le catt±ro m±se abbocchinn± pavattati. Vih±ras²mantibaddhas²ma½ sandh±ya vadati.Agamanapatheti yattha tadaheva gantv± pacc±gantu½ na sakkoti, t±dise padese. Araññas²m±saªkhyamevagacchat²ti sattabbhantaras²ma½ sandh±ya vadati. Tesanti macchabandh±na½. Gamanapariyantassaoratoti gamanapariyantassa orimabh±ge d²paka½ pabbatañca sandh±ya vutta½,na samuddappadesanti vutta½.Sambhindant²ti yattha cat³hi bhikkh³hi nis²ditu½ na sakk±, tattha tato paµµh±ya y±vakesaggamattampi attano s²m±ya karont± sambhindanti, catunnampi bhikkh³na½ pahonakatopaµµh±ya y±va sakalampi antokaront± ajjhottharant²ti veditabba½. Sa½saµµhaviµap±tiaññamañña½ sibbitv± µhitamah±s±kham³l±, etena aññamaññassa ati-±sannata½ d²peti.S±kh±ya s±kha½ phusant±pi hi d³raµµh±pi siyu½, tato eka½sato sambhedalakkhaºa½ na dassita½siy±ti ta½ dassetu½ viµapaggahaºa½ kata½. Evañhi bhikkh³na½ nis²ditu½ appahonakaµµh±na½attano s²m±ya antos²maµµha½ karitv± pur±ºavih±ra½ karont± s²m±ya s²ma½ sambhindantin±ma, na tato paranti dassitameva hoti. Baddh± hot²ti por±ºakavih±ras²ma½ sandh±yavutta½. Ta½ ambanti aparena samayena pur±ºavih±raparikkhep±d²na½ vinaµµhatt± aj±nant±na½ta½ pur±ºavih±ras²m±ya nimittabh³ta½ amba½. Attano s²m±ya antos²maµµha½ karitv±pur±ºavih±ras²maµµha½ jambu½ kittetv± ambajamb³na½ antare ya½ µh±na½, ta½ attano s²m±yapavesetv± baddh±ti attho. Ettha ca pur±ºas²m±ya nimittabh³tassa g±maµµhassa ambarukkhassaantos²maµµh±ya jambuy± saha sa½saµµhaviµapattepi s²m±ya bandhanak±le vipatti v± pacch± g±mas²m±yasaha sambhedo v± kammavipatti v± n±hos²ti mukhatova vuttanti veditabba½.Padesanti saªghassa nis²danappahonaka½ padesa½. S²mantarika½ µhapetv±ti-±din±sambhedajjhottharaºa½ katv± baddhas²m±pi aññamañña½ phus±petv± abyavadh±nena baddhas²m±pi as²m± ev±ti dasseti,tasm± ekadvaªgulamatt±pi s²mantarik± vaµµati eva. S± pana dubbodh±ti aµµhakath±su caturaªgul±dik±vutt±ti daµµhabba½. Dvinna½ s²m±nanti dvinna½ baddhas²m±na½. Nimitta½hot²ti nimittassa s²mato b±hiratt± bandhanak±le t±va sambhedadoso natth²ti adhipp±yo.Na kevalañca nimittakato eva saªkara½ karoti, atha kho s²mantarik±ya µhito aññopi rukkhokaroti eva, tasm± appamattik±ya s²mantarik±ya va¹¹hanakarukkh±dayo na vaµµanti eva. Etthaca upari dissam±nakhandhas±kh±dipavesesu eva saªkaradosassa sabbattha dassitatt± adissam±n±na½m³l±na½ pavesepi bh³migatikatt± doso natth²ti sijjhati. Sace pana m³l±nipi dissam±n±nineva pavisanti, saªkarova, pabbatap±s±º± pana dissam±n±pi bh³migatik±yeva. Yadi panabandhanak±le eva eko th³larukkho ubhayampi s²ma½ ±hacca tiµµhati, pacch± baddh± as²m±hot²ti daµµhabba½.S²masaªkaranti s²masambheda½. Ya½ panettha s±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². mah±vagga 3.148)vutta½ “s²masaªkara½ karot²ti va¹¹hitv± s²mappadesa½ paviµµhe dvinna½ s²m±na½ gataµµh±nassadubbiññeyyatt± vuttan”ti, ta½ na yutta½ g±mas²m±yapi saha saªkara½ karot²ti vattabbato.Tatth±pi hi nimitte va¹¹hite g±mas²mabaddhas²m±na½ gataµµh±na½ dubbiññeyyameva hoti.Tattha pana avatv± dvinna½ baddhas²m±nameva saªkarassa vuttatt± yath±vuttasambandhadosova saªkarasaddenavuttoti gahetabba½. P±¼iya½ (mah±va. 148) pana nid±navasena “yesa½, bhikkhave, s²m±pacch± sammat±, tesa½ ta½ kamma½ adhammikan”ti-±din± pacch± sammat±ya as²matte vuttepidv²su g±mas²m±su µhatv± dv²hi saªghehi sambheda½ v± ajjhottharaºa½ v± katv± s²mantarika½aµµhapetv± v± rukkhap±roh±disambandha½ aviyojetv± v± ekasmi½ khaºe kammav±c±niµµh±panavasenaekato sammat±na½ dvinnampi s²m±na½ as²mat± pak±sit±ti veditabba½. S±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². mah±vagga 3.148) “sa½saµµhaviµap±tiimin± aññamaññassa ±sannata½ d²peti. Baddh± hot²ti pacchimadis±bh±ge s²ma½ sandh±yavutta½. Tass± padesanti yattha µhatv± bhikkh³hi kamma½ k±tu½ sakk± hoti, t±disa½padesa½. Yattha pana µhitehi kamma½ k±tu½ na sakk± hoti, t±disa½ padesa½ anto karitv±bandhant± s²m±ya s²ma½ sambhindanti n±ma. Dvinna½ s²m±na½ nimitta½ hot²tinimittassa s²mato b±hiratt± s²masambhedo na hot²ti vutta½. S²masaªkara½ karot²tiva¹¹hitv± s²mappadesa½ paviµµhe dvinna½ s²m±na½ gataµµh±nassa duviññeyyatt± vutta½, naca pana tattha kamma½ k±tu½ na vaµµat²ti dassanattha½. Na hi s²m± tattakena as²m± hoti,dve pana s²m± pacch± va¹¹hitena rukkhena ajjhotthaµ± ek±baddh± honti, tasm± ekattha µhatv±kamma½ karontehi itara½ sodhetv± k±tabban”ti vutta½.
Iti vinayasaªgahasa½vaººan±bh³te vinay±laªk±re
S²m±vinicchayakath±laªk±ro n±ma
Catuv²satimo paricchedo.