166. Eva½ baddhas²m±vinicchaya½ kathetv± id±ni abaddhas²m±vinicchaya½ dassetu½“abaddhas²m± pan±”ti ±ha. S± katividh±ti ±ha “g±mas²m± sattabbhantaras²m± udakukkhepas²m±titividh±”ti. P±¼iya½ (mah±va. 147) “asammat±ya, bhikkhave, s²m±y±”ti-±din±g±mas²m± eva baddhas²m±ya khetta½ araññanad²-±dayo viya sattabbhantara-udakukkhep±d²na½, s±ca g±mas²m± baddhas²m±ya rahitaµµh±ne sayameva sam±nasa½v±s± hot²ti dasseti. “Y± tassag±massa g±mas²m±”ti ettha g±maparikkhepassa anto ca bahi ca khettavatthu-araññapabbat±dika½sabba½ g±makkhetta½ sandh±ya “g±mass±”ti vutta½, na antaragharameva, tasm± tassa sakalassag±makkhettassa sambandhan²y± g±mas²m±ti evamattho gahetabbo. Yo hi so antaragharakhett±d²suanekesu bh³mibh±gesu “g±mo”ti ekattena lokajanehi paññatto g±mavoh±ro,sova idha “g±mas²m±”tipi vuccat²ti adhipp±yo. G±mo eva hi g±mas²m±. Imin±vanayena upari arañña½ nad² samuddo j±tassaroti, eva½ tesu tesu bh³mippadesesu ekattenalokajanapaññatt±nameva araññ±d²na½ araññas²m±dibh±vo veditabbo, loke pana g±mas²m±divoh±rog±m±d²na½ mariy±d±yameva vattu½ vaµµati, na g±makkhett±d²su sabbattha. S±sane panate g±m±dayo itaranivatti-atthena sayameva attano mariy±d±ti katv± g±mo eva g±mas²m±,araññameva araññas²m±, samuddo eva samuddas²m±ti s²m±voh±rena vutt±ti veditabbo.P±¼iya½ nigamassa v±ti ida½ g±mas²mappabheda½ upalakkhaºavasena dassetu½ vutta½. Ten±ha“nagarampi gahitamev±”ti.
Bali½ labhant²ti ida½ yebhuyyavasena vutta½. “Aya½ g±mo ettako kar²sabh±go”ti-±din±pana r±japaººesu ±ropitesu bh³mibh±gesu yasmi½ yasmi½ ta¼±kam±tik±sus±napabbat±dikepadese bali½ na gaºhanti, sopi g±mas²m± eva. R±j±d²hi paricchinnabh³mibh±go hisabbova µhapetv± nad²loºij±tassare g±mas²m±ti veditabb±. Ten±ha “paricchinditv±r±j± kassaci det²”ti. Sace pana tattha r±j± kañci padesa½ g±mantarena yojeti,so paviµµhag±mas²mata½ eva bhajati. Nad²j±tassare vin±setv± ta¼±k±dibh±va½ v± p³retv±khett±dibh±va½ v± p±pitesupi eseva nayo.
Ye pana g±m± r±jacor±dibhayap²¼itehi manussehi cha¹¹it± cirampi nimmanuss± tiµµhanti,samant± pana g±m± santi, tepi p±µekka½ g±mas²m±va. Tesu hi r±j±no samantag±mav±s²hikas±petv± v± yehi kehici kasitaµµh±na½ likhitv± v± bali½ gaºhanti, aññena v±g±mena ek²bh±va½ upanenti, ye pana g±m± r±j³hipi pariccatt± g±makhett±nantarik±mah±-araññena ek²bh³t±, te ag±mak±raññas²mata½ p±puºanti, purim± g±mas²m± vinassati,r±j±no pana ekasmi½ araññ±dipadese mahanta½ g±ma½ katv± anekasahass±ni kul±niv±s±petv± tattha v±s²na½ bhogag±m±ti samant± bh³tag±me paricchinditv± denti, pur±ºan±ma½pana paricchedañca na vin±senti, tepi pacceka½ g±mas²m± eva, ett±vat± purimag±mas²mata½na vijahanti. S± ca itar± c±ti-±di “sam±nasa½v±s± ek³posath±”ti p±¼ipadassa(mah±va. 143) adhipp±yavivaraºa½. Tattha hi s± ca r±jicch±vasena parivattetv± samuppann±abhinav±, itar± ca aparivatt± pakatig±mas²m± yath± baddhas²m±ya sabba½ saªghakamma½ k±tu½vaµµati, evamet±pi sabbakamm±rahat±sadisena baddhas²m±sadis± sam±nasa½v±s± ek³posath±tiadhipp±yo S±maññato “baddhas²m±sadis±”ti vutte tic²var±vippav±sas²ma½baddhas²ma½ eva maññant²ti ta½sadisat±nivattanamukhena uparisattabbhantaras²m±ya ta½sadisat±piatth²ti dassananayassa idheva pasaªga½ dassetu½ “kevalan”ti-±di vutta½.
Viñjh±µavisadise araññeti yattha “asukag±massa ida½ khettan”ti g±mavoh±ronatthi, yattha ca neva kasanti na vapanti, t±dise araññe. Macchabandh±na½ agamanapath± nimmanuss±v±s±samuddantarad²pak±pi ettheva saªgayhanti. Ya½ yañhi ag±makkhettabh³ta½ nad²samuddaj±tassaravirahitapadesa½,ta½ sabba½ araññas²m±ti veditabba½. S± ca sattabbhantaras²ma½ vin± sayameva sam±nasa½v±s±baddhas²m±sadis±, nad²-±dis²m±su viya sabbamettha saªghakamma½ k±tu½ vaµµati. Nad²samuddaj±tassar±na½t±va aµµhakath±ya½ “attano sabh±veneva baddhas²m±sadis±”ti-±din± vuttatt± s²mat± siddh±.Araññassa pana s²mat± kathanti? Sattabbhantaras²m±nuj±nanasutt±dis±matthiyato. Yath± hig±mas²m±ya vaggakammaparih±rattha½ bah³ baddhas²m±yo anuññ±t±, t±sañca dvinna½ antar± aññamañña½asambhedattha½ s²mantarik± anuññ±t±, evamidha araññepi sattabbhantaras²m±. T±sañca dvinna½antar±pi s²mantarik±ya p±¼i-aµµhakath±su vidh±nas±matthiyato araññassapi sabh±venevanad²-±d²na½ viya s²mabh±vo tattha vaggakammaparih±ratthameva sattabbhantaras²m±ya anuññ±tatt±vasiddhoti veditabba½. Tattha s²m±yameva hi µhit± s²maµµh±na½ vaggakamma½ karonti,na as²m±ya½ ±k±se µhit± viya ±k±saµµh±na½. Evameva hi s±matthiya½ gahetv± “sabb±,bhikkhave, nad² as²m±”ti-±din± (mah±va. 147) paµikkhittabaddhas²m±nampi nad²samuddaj±tassar±na½attano sabh±veneva s²mabh±vo aµµhakath±ya½ (mah±va. aµµha. 147) vuttoti gahetabbo.
Athassa µhitok±satoti tassa bhikkhussa µhitok±sato. Sacepi hibhikkhusahassa½ tiµµhati, tassa µhitok±sassa b±hirantato paµµh±ya bhikkh³na½ vaggakammaparih±rattha½s²m±pekkh±ya uppann±ya t±ya saha sayameva uppann± sattabbhantaras²m± sam±nasa½v±sak±ti adhipp±yo.Yattha pana khuddake araññe mahantehi bhikkh³hi paripuººat±ya vaggakammasaªk±bh±vena sattabbhantaras²m±pekkh±natthi, tattha sattabbhantaras²m± na uppajjati. Keval±raññas²m±yameva, tattha saªghena kamma½k±tabba½. Nad²-±d²supi eseva nayo. Vakkhati hi “sace nad² n±tid²gh± hoti, pabhavatopaµµh±ya y±va mukhadv±r± sabbattha saªgho nis²dati, udakukkhepas²m±ya kamma½ natth²”ti-±di(vi. saªga. aµµha. 167), imin± eva ca vacanena vaggakammaparih±rattha½ s²m±pekkh±ya sati eva udakukkhepasattabbhantaras²m± uppajjanti, n±sat²ti daµµhabba½.
Keci pana “samant± abbhantara½ minitv± paricchedakaraºeneva s²m± sañj±yati, na sayamev±”tivadanti, ta½ na gahetabba½. Yadi hi abbhantaraparicchedakaraºappak±rena s²m± uppajjeyya,abaddhas²m±va na siy± bhikkh³na½ kiriy±pak±rasiddhito. Apica va¹¹hakihatth±na½ pakatihatth±nañcaloke anekavidhatt±, vinaye “²disa½ hatthapam±ºan”ti avuttatt± ca “yena kenaciminite bhagavat± anuññ±tena nu kho hatthena minita½, na nu kho”ti s²m±ya vipattisaªk±bhaveyya, minantehi ca anumattampi ³namadhikamakatv± minitu½ asakkuºeyyat±ya vipattieva siy±, parisavasena c±ya½ va¹¹ham±n± tesa½ minanena va¹¹hati, h±yati v±. Saªghe ca kamma½katv± gate aya½ bhikkh³na½ payogena samuppann± s²m± tesa½ payogena vigacchati navigacchati ca, katha½ baddhas²m± viya y±va s±sanantaradh±n± na tiµµheyya, µhitiy± ca pur±ºavih±resu viya sakalepi visu½ araññe katas²m± sambhedasaªk± na bhaveyya, tasm±s²m±pekkh±ya eva samuppajjati, tabbigamena vigacchat²ti gahetabba½. Yath± cettha, eva½udakukkhepas²m±yampi nad²-±d²supi.
Tatth±pi hi majjhimapuriso na paññ±yati, tath± sabbath±mena khipana½, ubhayatthapi ca yassa½dis±ya½ sattabbhantarassa, udakukkhepassa v± ok±so nappahoti, tattha katha½ minana½,khipana½ v± bhaveyya, g±makkhett±d²su pavisanato akhette s²m± paviµµh± kinn±ma s²m±na vipajjeyya. Apekkh±ya s²muppattiya½ pana yato pahoti, tattha sattabbhantara-udakukkhepas²m±sayameva paripuºº± j±yanti. Yato pana nappahoti, tattha attano khettappam±ºeneva j±yanti,na bahi. Ya½ panettha abbhantaraminanappam±ºassa v±luk±dikhipanakammassa ca dassana½,ta½ saya½j±tas²m±na½ µhitaµµh±nassa paricchedanattha½ kata½ g±m³pac±raghar³pac±raj±nanattha½ le¹¹usupp±dikhipanavidh±nadassana½viya. Teneva m±tik±µµhakath±ya½ (kaªkh±. aµµha. ³nav²sativassasikkh±padavaººan±) “s²ma½v± sammannati, udakukkhepa½ v± paricchindat²”ti vutta½. Eva½ katepi tassa paricchedassay±th±vato ñ±tu½ asakkuºeyyattena puthulato ñatv± anto tiµµhantehi nir±saªkaµµh±ne µh±tabba½,añña½ bahi karontehi atid³re nir±saªkaµµh±ne pesetabba½.
Apare pana “s²m±pekkh±ya kicca½ natthi, maggagamananah±n±di-atthehi ekabhikkhusmimpiaraññe v± nad²-±d²su v± paviµµhe ta½ parikkhipitv± sattabbhantara-udakukkhepas²m±sayameva pabh± viya pad²passa samuppajjati. G±makkhett±d²su tasmi½ otiººamatte vigacchati.Tenevettha dvinna½ saªgh±na½ visu½ kamma½ karont±na½ s²m±dvayassa antar± s²mantarika½añña½ sattabbhantara½ udakukkhepañca µhapetu½ anuññ±ta½. S²m±pariyante hi kenacikammena pesitassa bhikkhuno samant± sañj±t± s²m± itaresa½ s²m±ya phusitv±s²m±sambheda½ kareyya, so m± hot³ti v±, itarath± hatthacaturaªgulamatt±yapettha s²mantarik±yaanuj±nitabbato. Apica s²mantarik±ya µhitassa ubhayattha kammakopavacanatopi ceta½ sijjhatitampi parikkhipitv± sayameva sañj±t±ya s²m±ya ubhinnampi s²m±na½, ek±ya eva v±saªkarato. Itarath± tassa kammakopavacana½ na yujjeyya. Vuttañhi m±tik±µµhakath±ya½ (kaªkh±.aµµha. nid±navaººan±) ‘paricchedabbhantare hatthap±sa½ vijahitv± µhitopi paricchedatobahi añña½ tattaka½yeva pariccheda½ anatikkamitv± µhitopi kamma½ kopet²’ti.Kiñca ag±mak±raññe µhitassa kammakaraºicch±virahitassapi bhikkhuno sattabbhantaraparicchinneabbhok±se c²varavippav±so bhagavat± anuññ±to, so ca paricchedo s²m±, eva½apekkha½ vin± samuppann±. Tenevettha ‘aya½ s²m± c²varavippav±saparih±rampi labhat²’ti(mah±va. aµµha. 147) vutta½, tasm± kammakaraºiccha½ vin±pi vuttanayena samuppatti gahetabb±”tivadanti. Ta½ na yutta½ pad²papabh± viya sabbapuggal±nampi pacceka½ s²m±sambhavena saªghe,gaºe v± kamma½ karonte tattha µhit±na½ bhikkh³na½ samant± pacceka½ samuppann±na½ anekas²m±na½aññamañña½ saªkaradosappasaªgato. Parisavasena cass± va¹¹hi h±ni ca sambhavati, pacch± ±gat±na½abhinavas²mantaruppatti eva, gat±na½ samant± µhitas²m±vin±so ca bhaveyya.
P±¼iya½ (mah±va. 147) pana “samant± sattabbhantar±, aya½ tattha sam±nasa½v±s±”ti-±din±ek± eva sattabbhantar± udakukkhep± ca anuññ±t±, na ces± s²m± sabh±vena, k±raºas±matthiyenav± pabh± viya pad²passa uppajjati, kintu bhagavato anuj±naneneva. Bhagav±ca im± anuj±nanto bhikkh³na½ vaggakammaparih±rena kammakaraºasukhatthameva anuññ±s²tikatha½ nah±n±dikiccena paviµµh±nampi samant± t±sa½ s²m±na½ samuppatti payojan±bh±v±,payojane ca eka½ eva payojananti katha½ pacceka½ bhikkhugaºan±ya anekas²m±samuppatti.“Ekas²m±ya hatthap±sa½ avijahitv± µhit±”ti (kaªkh±. aµµha. nid±navaººan±) hi vutta½.Ya½ pana dvinna½ s²m±na½ antar± tattakaparicchedeneva s²mantarik±µhapanavacana½, tattha µhit±na½kammakopavacanañca, tampi im±sa½ s²m±na½ paricchedassa dubbodhat±ya s²m±ya sambhedasaªka½ kammakopasaªkañcad³rato pariharitu½ vutta½.
Yo ca c²varavippav±sattha½ bhagavat± abbhok±se dassito sattabbhantaraparicchedo, so s²m±eva na hoti, khettata¼±k±diparicchedo viya ayamettha eko paricchedova. Tattha ca bah³subhikkh³su ekato µhitesu tesa½ visu½ visu½ attano µhitaµµh±nato paµµh±ya samant± sattabbhantaraparicchedabbhantareeva c²vara½ µhapetabba½, na parisapariyantato. Parisapariyantato paµµh±ya hi abbhantare gayham±nesattabbhantarapariyos±ne µhapitac²vara½ majjhe µhitassa sattabbhantarato bahi hot²ti ta½aruºuggamane nissaggiya½ siy±. S²m± pana parisapariyantatova gahetabb±. C²varavippav±saparih±ropetthaajjhok±saparicchedassa vijjam±natt± vutto, na pana y±va s²m±pariccheda½ labbham±natt±mah±s²m±ya avippav±sas²m±voh±ro viya. Mah±s²m±yampi hi g±mag±m³pac±resu c²vara½nissaggiya½ hoti, idh±pi majjhe µhitassa s²m±pariyante nissaggiya½ hoti, tasm± yath±vuttas²m±pekkh±vasenevat±sa½ sattabbhantara-udakukkhepas²m±na½ uppatti, tabbigamena vin±so ca gahetabboti amh±ka½ khanti, v²ma½sitv± gahetabba½. Añño v± pak±ro ito yuttatarogavesitabbo.