K±jakath±
43. K±jakath±ya½ muº¹aveµh²ti yath± rañño kuhiñci gacchanto parikkh±rabhaº¹aggahaºamanuss±tiadhipp±yo. Ubhatok±janti ekasmi½yeva k±je purato ca pacchato ca ubhosu bh±gesulaggetv± vahitabbabh±ra½. Ekatok±janti ekato pacchatoyeva laggetv± vahitabbabh±ra½.Antar±k±janti majjhe laggetv± dv²hi vahitabbabh±ra½. S²sabh±r±dayo s²s±d²hivahitabbabh±r±dayo eva. Olambakanti hatthena olambitv± vahitabbabh±ra½. Etesuubhatok±jameva na vaµµati, ses± vaµµanti.
Dantakaµµhakath±
44. Dantakaµµhakath±ya½ dantakaµµhassa akh±dane pañca dose, kh±dane pañc±nisa½seca dassetv± bhagavat± bhikkh³na½ dantakaµµha½ anuññ±ta½. Tattha pañca dos± n±ma acakkhussa½,mukha½ duggandha½, rasaharaºiyo na visujjhanti, pitta½ semha½ bhatta½ pariyonandhati,bhattamassa nacch±det²ti. Tattha acakkhussanti cakkh³na½ hita½ na hoti, parih±ni½janeti. Nacch±det²ti na ruccati. Pañc±nisa½s± vuttapaµipakkhato veditabb±.Tato d²ghadantakaµµhakh±dane ca atimad±hakadantakaµµhakh±dane ca dukkaµa½ paññapetv± aµµhaªgulaparama½caturaªgulapacchima½ dantakaµµha½ anuññ±ta½. Tattha aµµhaªgula½ parama½ etassa dantakaµµhass±tiaµµhaªgulaparama½. Caturaªgula½ pacchima½ pam±ºa½ etassa dantakaµµhass±ti caturaªgulapacchima½.Atimad±hakanti atikhuddaka½. Aµµhaªgula½ mah±dantakaµµha½ n±ma, caturaªgula½ khuddakadantakaµµha½n±ma, pañcachasattaªgula½ majjhimadantakaµµha½ n±ma. Tena vutta½ “duvidhena udakena tividhenadantakaµµhen±”ti. “Aµµhaªgulaparamanti manuss±na½ pam±ºaªgulena aµµhaªgulaparaman”tiaµµhakath±ya (c³¼ava. aµµha. 282) m±ha.Ettha ca pam±ºaªgulen±ti ida½ pakati-aªgulen±ti gahetv± manuss±na½ pakati-aªgulenaaµµhaªgulato adhikappam±ºa½ dantakaµµha½ na vaµµat²ti vadanti. Tattakameva ca katv± kh±danti.Aµµhakath±ya½ pana “manuss±na½ pam±ºaªgulena” icceva vutta½, na “pakati-aªgulen±”ti.Tasm± ya½ va¹¹hakihatthato aªgula½ pam±ºa½ katv± manuss± geh±d²ni minanti, tenamanuss±na½ pam±ºaªgulabh³tena va¹¹haki-aªgulena aµµhaªgulaparamanti attho gahetabbo. Vuttañhi s±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². c³¼avagga 3.280-282) “pam±ºaªgulen±ti va¹¹haki-aªgula½sandh±ya vuttan”ti. Vimativinodaniyañca (vi. vi. µ². c³¼avagga 2.282) “pam±ºaªgulen±tiva¹¹haki-aªgulena, keci pana ‘pakati-aªgulen±’ti vadanti, ta½ caturaªgulapacchimavacanenasameti. Na hi pakati-aªgulena caturaªgulappam±ºa½ dantakaµµha½ kaºµhe avilagga½kh±ditu½ sakk±”ti.