6. Kuµik±rasikkh±padavaººan±
342. Chaµµhe ettaken±ti ettakena d±ru-±din±. Aparicchinnappam±º±yoti aparicchinnad±ru-±dipam±º±yo. M³lacchejj±y±ti parasantakabh±vato mocetv± attano eva santakakaraºavasen±ti attho. Eva½ y±cato aññ±takaviññattidukkaµañceva d±sapaµiggahaºadukkaµañca hoti “d±sid±sapaµiggahaº± paµivirato hot²”ti (d². ni. 1.10, 194) vacana½ niss±ya aµµhakath±su paµikkhittatt±. Sakakammanti p±ºavadhakamma½. Idañca p±º±tip±tadosaparih±r±ya dukkaµa½ vutta½, na viññattiparih±r±ya. Aniyametv±pi na y±citabb±ti s±m²cidassanattha½ vutta½, suddhacittena pana hatthakamma½ y±cantassa ±patti n±ma natthi. Yadicchaka½ k±r±petu½ vaµµat²ti “hatthakamma½ y±c±mi, deth±”ti-±din± ay±citv±pi vaµµati. Sakiccapasutampi eva½ k±r±pentassa viññatti natthi eva, s±m²cidassanattha½ pana vibhajitv± vutta½.Sabbakappiyabh±vad²panatthanti sabbaso kappiyabh±vad²panattha½. M³la½ deth±ti vattu½ vaµµat²ti “m³la½ dass±m±”ti paµhama½ vuttatt± viññatti v± m³lanti vacanassa kappiy±kappiyavatthus±maññavacanattepi niµµhitabhatikicc±na½ d±panato akappiyavatthus±diyana½ v± na hot²ti katv± vutta½. Anajjh±vutthakanti apariggahita½.Mañca…pe… c²var±d²ni k±r±petuk±men±p²ti-±d²su c²vara½ k±r±petuk±massa aññ±taka-appav±ritatantav±yehi hatthakammay±canavasena v±y±pane viññattipaccay± dukkaµ±bh±vepi c²varav±y±panasikkh±padena yath±raha½ p±cittiyadukkaµ±ni hont²ti veditabba½. Akappiyakah±paº±di na d±tabbanti kappiyamukhena laddhampi hatthakammakaraºatth±ya imassa kah±paºa½ deh²ti vatv± d±na½ na vaµµat²ti vutta½. Pubbe katakammassa d±pane kiñc±pi doso na dissati, tath±pi as±ruppamev±ti vadanti. Katakammatth±yapi k±tabbakammatth±yapi kappiyavoh±rena pariy±yato bhati½ d±pentassa natthi doso. Vattanti c±ritta½, ±patti na hot²ti adhipp±yo.Kappiya½ k±r±petv± paµiggahetabb±n²ti s±kh±ya makkhikab²janena paºº±dicchede b²jag±makopanassa ceva tattha laggaraj±di-appaµiggahitassa ca parih±ratth±ya vutta½. Tadubhay±saªk±ya asati tath± akaraºe doso natthi. Nad²y±d²su udakassa apariggahitat±ya “±har±ti vattu½ vaµµat²”ti vutta½. “Na ±haµa½ paribhuñjitun”ti vacanato viññattiy± ±panna½ dukkaµa½ desetv±pi ta½ vatthu½ paribhuñjantassa puna paribhoge dukkaµameva, pañcannampi sahadhammik±na½ na vaµµati. “Alajj²hi pana bhikkh³hi v± s±maºerehi v± hatthakamma½ na k±retabban”ti s±maññato vuttatt± attano atth±ya ya½kiñci hatthakamma½ k±retu½ na vaµµati. Ya½ pana alajj² niv±riyam±nopi b²jan±di½ karoti, tattha doso natthi. Cetiyakamm±d²ni pana tehi k±r±petu½ vaµµati. Ettha ca “alajj²hi s±maºereh²”ti vuttatt± “sañcicca ±patti½ ±pajjat²”ti-±di (pari. 359) alajj²lakkhaºa½ ukkaµµhavasena upasampanne paµicca upalakkhaºato vuttanti ta½lakkhaºavirahit±na½ s±maºer±d²na½ liªgatthenakagotrabhupariyos±n±na½ bhikkhupaµiññ±na½ duss²l±nampi s±dh±raºavasena alajjit±lakkhaºa½ yath±vihitapaµipattiya½ sañcicca atiµµhanamev±ti gahetabba½.¾har±pentassa dukkaµanti viññattikkhaºe viññattipaccay±, paµil±bhakkhaºe goº±na½ s±diyanapaccay± ca dukkaµa½. Goºañhi attano atth±ya aviññattiy± laddhampi s±ditu½ na vaµµati “hatthigavassava¼avapaµiggahaº± paµivirato hot²”ti (d². ni. 1.10, 194) vuttatt±. Tenev±ha “ñ±tipav±ritaµµh±natopi m³lacchejj±ya y±citu½ na vaµµat²”ti. Ettha ca viññattidukkaµ±bh±vepi akappiyavatthuy±canepi paµiggahaºepi dukkaµameva. Rakkhitv±ti cor±di-upaddavato rakkhitv±. Jaggitv±ti tiºad±n±d²hi posetv±.ѱtipav±ritaµµh±ne pana vaµµat²ti sakaµassa sampaµicchitabbatt± m³lacchejjavasena y±citu½ vaµµati. T±vak±lika½ vaµµat²ti ubhayatth±pi vaµµat²ti attho V±si-±d²ni puggalik±nipi vaµµant²ti ±ha “esa nayo v±s²”ti-±di. Valli-±d²su ca parapariggahitesu ca eseva nayoti yojetabba½. “Garubhaº¹appahonakesuyev±”ti ida½ viññatti½ sandh±ya vutta½. Adinn±d±ne pana tiºasal±ka½ up±d±ya parapariggahita½ theyyacittena gaºhato avah±ro eva, bhaº¹agghena k±retabbo. Valli-±d²s³ti ettha ±di-saddena p±¼i-±gat±na½ (p±r±. 349) ve¼u-±d²na½ saªgaho. Tattha yasmi½ padese harit±laj±tihiªgul±di appakampi mahaggha½ hoti, tattha ta½ t±lapakkapam±ºato ³nampi garubhaº¹ameva, viññ±petuñca na vaµµati.S±ti viññatti. Parikath±d²su “sen±sana½ samb±dhan”ti-±din± (visuddhi. 1.19) pariy±yena kathana½ parikath± n±ma. Ujukameva akathetv± “bhikkh³na½ ki½ p±s±do na vaµµat²”ti-±din± (visuddhi. 1.19) adhipp±yo yath±vibh³to hoti, eva½ bh±sana½ obh±so n±ma. Sen±san±di-attha½ bh³miparikamm±dikaraºavasena paccayupp±d±ya nimittakaraºa½ nimittakamma½ n±ma. Ukkamant²ti apagacchanti. 344. Maºi kaºµhe ass±ti maºikaºµho. Devavaººanti devattabh±va½. 345. P±¼iya½ pattena me atthoti (p±r±. 345) anatthikampi pattena bhikkhu½ eva½ vad±pento bhagav± sotthiy± mantapadavasena vad±pesi. Sopi bhikkhu bhagavat± ±ºattavacana½ vadem²ti avoca, tenassa mus± na hoti. Atha v± “pattena me attho”ti ida½ “patta½ dadant³”ti imin± sam±natthanti daµµhabba½. Esa nayo maºin± me atthoti etth±pi. Tasm± aññesampi evar³pa½ kathentassa, kath±pentassa ca vacanadoso natth²ti gahetabba½. 349. Uddha½mukha½ litt± ullitt±, chadanassa anto limpant± hi yebhuyyena uddha½mukh± limpanti. Ten±ha “antolitt±”ti. Adhomukha½ litt± avalitt±. Bahi limpant± hi yebhuyyena adhomukh± limpanti. Ten±ha “bahilitt±”ti.Byañjana½ vilomita½ bhaveyy±ti yasm± “k±rayam±nen±”ti imassa hetukattuvacanassa “karonten±”ti ida½ suddhakattuvacana½ pariy±yavacana½ na hoti, tasm± “karontena v± k±r±pentena v±”ti k±rayam±nen±ti bahu-uddesapad±nuguºa½ karaºavacaneneva padattha½ katv± niddese kate byañjana½ viruddha½ bhaveyya, tath± pana padatthavasena adassetv± s±matthiyato siddhamevattha½ dassetu½ paccattavasena “karonto v± k±r±pento v±”ti padabh±jana½ vuttanti adhipp±yo. Ten±ha “atthamattamev±”ti-±di. Padatthato, s±matthiyato ca labbham±na½ atthamattamev±ti attho. Yañhi k±rayam±nena paµipajjitabba½, ta½ karonten±pi paµipajjitabbamev±ti idamettha s±matthiya½ daµµhabba½.Uddesoti s±mibh±vena uddisitabbo. Setakammanti setavaººakaraºattha½ setavaººamattik±ya v± sudh±ya v± katatanukalepo, tena pana saha miniyam±ne pam±º±tikkanta½ hot²ti saªk±niv±raºattha½ ±ha “abboh±rikan”ti. Tena pam±º±tikkantavoh±ra½ na gacchati kuµiy± anaªgatt±ti adhipp±yo.Yath±vuttassa atthassa vuttanaya½ dassentena “vuttañhetan”ti-±di vutta½. Tattha “±y±mato ca vitth±rato c±”ti avatv± “±y±mato v± vitth±rato v±”ti vikappatthassa v±-saddassa vuttatt± ekatobh±ge va¹¹hitepi ±patt²ti pak±sitanti adhipp±yo. Tihatth±ti pakatihatthena tihatth±, “va¹¹hak²hatthen±”tipi (s±rattha. µ². 2.348-349) vadanti, ta½ “yattha…pe… aya½ kuµ²ti saªkhya½ na gacchat²”ti imin± virujjhati va¹¹hak²hatthena tihatth±yapi kuµiy± pam±ºayuttassa mañcassa sukhena parivattanato. “Ðnakacatuhatth± v±”ti idañca pacchimappam±ºayuttassa mañcassa aparivattan±raha½ sandh±ya vutta½. Yadi hi pakatihatthena catuhatth±yapi kuµiy± pam±ºayutto mañco na parivattati, s± akuµ²yeva, tasm± mañcaparivattanamatteneva pam±ºanti gahetabba½. Pam±ºayutto mañcoti sabbapacchimappam±ºayutto mañco. So hi pakatividatthiy± navavidatthiko, aµµhavidatthiko v± hoti, tato khuddako mañco s²s³padh±na½ µhapetv± p±da½ pas±retv± nipajjitu½ na pahoti. Pam±ºato ³nataramp²ti ukkaµµhappam±ºato ³natarampi, idañca heµµhimappam±ºayutt±yapi vatthudesan± k±tabb±, na v±ti sandehanivattanattha½ vutta½.Kalalalepoti kenaci silesena katalepo, setaratt±divaººakaraºattha½ katatambamattik±dikalalalepo v±. Ten±ha “alepo ev±”ti. Tena ta¼±k±d²su ghanena kalalena katabahalalepo mattik±lepane eva pavisati lepavoh±ragamanatoti dasseti. Piµµhasaªgh±µo n±ma dv±rab±hasaªkh±to caturassad±rusaªgh±µo, yattha sa-uttarap±sa½ kav±µa½ apass±ya dv±ra½ pidahanti.Oloketv±p²ti apaloketv±pi, apalokanakammavasen±p²ti attho, apasaddass±pi o-±deso katoti daµµhabbo. 353. Nibaddhagocaraµµh±namp²ti ettha gocar±ya pakkamant±na½ hatth²na½ nibaddhagamanamaggopi saªgayhati. Etesanti s²h±d²na½. Gocarabh³m²ti ±misaggahaºaµµh±na½. Na gahit±ti paµikkhipitabbabh±vena na gahit±, na v±rit±ti attho. S²h±d²nañhi gocaraggahaºaµµh±na½ hatth²na½ viya nibaddha½ na hoti, yattha pana gomahi½s±dip±ºak± santi, d³rampi ta½ µh±na½ s²gha½ gantv± gocara½ gaºhanti. Tasm± tesa½ ta½ na v±rita½, nibaddhagamanamaggova v±rito ±sayato gamanamaggassa nibaddhatt±. Aññesampi v±¼±nanti araññamahi½s±d²na½. ¾rogyatth±y±ti nirupaddav±ya. Ses±n²ti pubbaººanissit±d²ni so¼asa. T±ni ca janasammaddamah±sammaddakuµivilopasar²rap²¼±di-upaddavehi sa-upaddav±n²ti veditabb±ni. Abhihananti etth±ti abbh±gh±ta½. “Verigharan”ti vuttamevattha½ vibh±vetu½ “cor±na½ m±raºatth±ya katan”ti vutta½.Dhammagandhik±ti dhammena daº¹an²tiy± hatthap±d±dicchindanagandhik±. Gandhik±ti ca yassa upari hatth±di½ µhapetv± chindanti, t±disa½ d±rukhaº¹aphalak±ti vuccati, tena ca upalakkhita½ µh±na½. P±¼iya½ racch±nissitanti rathik±nissita½. Caccaranissitanti catunna½ rathik±na½ sandhinissita½. Sakaµen±ti iµµhakasudh±dibhaº¹±haraºasakaµena.P±cinanti sen±sanassa bh³mito paµµh±ya y±va tal±vas±na½ cinitabbavatthuka½ adhiµµh±na½, yassa upari bhittithambh±d²ni ca patiµµhapenti. Ten±ha “tato paµµh±y±”ti-±di. Kiñc±pi idha pubbapayogasahapayog±na½ adinn±d±ne viya viseso natthi, tath±pi tesa½ vibh±gena dassana½ bhinditv± v± puna k±tabb±ti ettha kuµiy± bhedena paricchedadassanattha½ kata½. Tadatth±y±ti tacchanatth±ya. Eva½ katanti adesitavatthuka½ pam±º±tikkanta½ v± kata½. Paººas±lanti paººakuµiy± tiºapaººacuººassa aparipatanatth±ya anto ca bahi ca limpanti, ta½ sandh±yeta½ vutta½. Teneva vakkhati “paººas±la½ limpat²”ti.Antolepeneva niµµh±petuk±ma½ sandh±ya “antolepe v±”ti-±di vutta½. Bahilepe v±ti etth±pi eseva nayo. Tasminti dv±rabandhe v± v±tap±ne v± µhapiteti yojetabba½. Tassok±santi tassa dv±rabandh±dissa ok±sabh³ta½ chidda½. Puna va¹¹hetv±ti pubbe µhapitok±sa½ khuddaka½ ce, ta½ dv±rav±tap±nacchiddabhedanena puna va¹¹hetv±. Ýhapiteti dv±rabandhe v± gavakkhasaªgh±µe v± ±netv± tasmi½ va¹¹hite v± ava¹¹hite v± chidde patiµµh±pite. Lepo na ghaµ²yat²ti samantato dinno lepo tath± µhapitena dv±rabandhanena v± v±tap±nena v± saddhi½ na ghaµ²yati, ek±baddha½ na hot²ti vutta½ hoti. Tanti dv±rabandha½ v± v±tap±na½ v±. Paµhamameva saªgh±disesoti tesa½ samantato pubbeva lepassa ghaµetv± niµµh±pitatt± dv±rabandhav±tap±n±na½ µhapanato pubbe eva saªgh±diseso.Lepaghaµanenev±ti iµµhak±hi katav±tap±n±d²ni vin± samant± lepaghaµaneneva ±patti v±tap±n±d²na½ alepok±satt±, iµµhak±hi katatt± v±, v±tap±n±d²supi lepassa bhittilepena saddhi½ ghaµanenev±tipi attha½ vadanti. Tatth±ti paººas±l±ya½. ¾lokatth±ya aµµhaªgulamatta½ µhapetv± limpat²ti d±rukuµµassa d±r³namantar± aµµhaªgulamatta½ vivara½ y±va limpati, t±va ±lokatth±ya µhapetv± avasesa½ sakuµµacchadana½ limpati, pacch± eta½ vivara½ limpiss±m²ti eva½ µhapane an±patt²ti adhipp±yo. Sace pana eva½ akatv± sabbad±pi ±lokatth±ya v±tap±navasena µhapeti, v±tap±nadv±rasaªgh±µe ghaµite lepo ca ghaµ²yati, paµhamameva saªgh±disesoti dassento ±ha “sace”ti-±di. Mattik±kuµµameva mattik±lepasaªkhya½ gacchat²ti ±ha “sace mattik±ya kuµµa½ karoti, chadanalepena saddhi½ ghaµane ±patt²”ti. Ubhinna½ an±patt²ti purimassa lepassa aghaµitatt± dutiyassa attuddesikat±ya asambhavato. 354. ¾pattibhedadassanatthanti tattha “s±rambhe ca aparikkamane ca dukkaµa½ adesitavatthukat±ya pam±º±tikkantat±ya ca saªgh±diseso”ti eva½ ±pattiyeva vibh±gadassanattha½. 361. Aniµµhite kuµikammeti lepapariyos±ne kuµikamme ekapiº¹amattenapi aniµµhite. “Aññassa puggalassa v±”ti ida½ m³laµµhassa an±pattidassanattha½ vutta½. Yena pana laddha½, tass±pi ta½ niµµh±pentassa “parehi vippakata½ attan± pariyos±peti, ±patti saªgh±disesass±”ti-±divacanato (p±r±. 363) ±pattiyeva. Pubbe katakammampi laddhak±lato paµµh±ya attano atth±yeva kata½ n±ma hoti, tasm± ten±pi saªghassa v± s±maºer±d²na½ v± datv± niµµh±petabba½. “Aññassa v±”ti ida½ anupasampanna½yeva sandh±ya vuttanti gahetabba½, keci pana “parato laddh±ya kuµiy± niµµh±pane an±patti-±dito paµµh±ya attano atth±ya akatatt±”ti vadanti. Apacinitabb±ti y±va p±cin± viddha½setabb±. Bh³misama½ katv±ti p±cinatal±vas±na½ katv±. 364. Leºanti pabbataleºa½. Na hettha lepo ghaµ²yat²ti chadanalepassa abh±vato vutta½, visu½ eva v± anuññ±tatt±. Sace leºassa anto uparibh±ge cittakamm±dikaraºattha½ lepa½ denti, ullittakuµisaªkhya½ na gacchati, vaµµati eva. Iµµhak±d²hi kata½ caturassak³µ±g±rasaºµh±na½ ekakaººik±baddha½ n±ti-ucca½ paµissayavisesa½ “guh±”ti vadanti, t±disa½ mahantampi ullitt±valitta½ karontassa an±patti. Bh³miguhanti umaªgaguha½.Aµµhakath±s³ti kukkuµacchikagehanti-±d²su aµµhakath±su tiºakuµik± kukkuµacchikagehanti vatv± puna ta½ vivarantehi aµµhakath±cariyehi chadana½ daº¹akehi…pe… vutt±ti yojan± daµµhabb±. Tattha daº¹akehi j±labaddha½ katv±ti d²ghato, tiriyato ca µhapetv± valliy±d²hi baddhadaº¹akehi j±la½ viya katv±. So c±ti ullitt±dibh±vo. Chadanameva sandh±ya vuttoti chadanassa anto ca bahi ca limpanameva sandh±ya vutto. Mattik±kuµµe bhittilepa½ vin±pi bhittiy± saddhi½ chadanalepassa ghaµanamatten±pi ±pattisambhavato chadanalepova padh±nanti veditabba½. Kiñc±pi eva½, atha kho “upacik±mocanatthameva heµµh± p±s±ºakuµµa½ katv± ta½ alimpitv± upari limpati, lepo na ghaµ²yati n±ma, an±pattiyev±”ti-±divacanato pana chadanalepaghaµanattha½ sakal±yapi bhittiy± lepo avassa½ icchitabbova tass± ekadesassa alepepi chadanalepassa aghaµanato. Ten±ha “lepo na ghaµ²yat²”ti. Etth±ti tiºakuµik±ya½. Na kevalañca tiºakuµik±ya½ eva, leºaguh±d²supi s±rambh±parikkamanapaccay±pi an±patti eva, imin± pana nayena aññassatth±ya kuµi½ karontass±pi s±rambh±dipaccay±pi an±pattibh±vo atthato dassito eva hot²ti.Tattha p±¼ivirodha½ pariharitu½ “ya½ pan±”ti-±di vutta½. Ayañhettha adhipp±yo– aññassa upajjh±y±dino atth±ya karontassa s±rambh±dipaccay±pi an±patti eva, ya½ pana p±¼iya½ “±pattik±ruk±na½ tiººa½ dukkaµ±nan”ti-±divacana½, ta½ aññassatth±ya karontassa, na s±rambh±dipaccay± ±pattidassanattha½ vutta½, kiñcarahi yath±sam±diµµh±ya kuµiy± akaraºapaccay± ±pattidassanatthanti. Tattha yath±sam±diµµh±y±ti “bhikkhu sam±disitv± pakkamati, ‘kuµi½ me karoth±’ti sam±disati ca, desitavatthuk± ca hotu an±rambh± ca saparikkaman± c±”ti eva½ k±r±pakena ±ºattikkama½ muñcitv± karaºapaccay±ti adhipp±yo. Katthaci pana potthake “kuµilakkhaºappattampi kuµi½ aññassa…pe… karontassa an±patt²”ti imassa p±µhassa anantara½ “ya½ pana ±patti k±ruk±nan”ti-±dip±µho dissati, sova yuttataro. Evañhi sati tattha adhipp±yo p±kaµo hoti.An±patt²ti vatv±ti v±s±g±ratth±ya eva aniyamitatt± an±patt²ti vatv±. Ades±petv± karototi pam±ºayuttampi karoto. Acittakanti paººatti-aj±nanacittena acittaka½. Ullitt±d²na½ aññatarat±, heµµhimappam±ºasambhavo, adesitavatthukat±, pam±º±tikkantat±, attuddesikat±, v±s±g±rat±, lepaghaµan±ti satta v± pam±ºayuttaªg±d²su cha v± aªg±ni.
Kuµik±rasikkh±padavaººan± niµµhit±.