5. Sañcarittasikkh±padavaººan±

296. Pañcame paº¹iccen±ti sabh±vañ±ºena. Gatimant±ti sabh±vañ±ºagatiyutt±. Veyyattiyen±ti itthikattabbesu sikkhitañ±ºena. Medh±y±ti asikkhitesupi ta½itthikattabbesu µh±nuppattiy± paññ±ya. Chek±ti k±yena pacan±dikusal±.
¾vahana½ ±v±ho, d±rik±ya gahaºa½. Vidhin± parakule vahana½ pesana½ viv±ho, d±rik±ya d±na½.
297. Randh±pana½ bhattapac±pana½. Byañjan±disamp±dana½ pac±pana½. Na up±haµanti na dinna½. Kayo n±ma gahaºa½. Vikkayo n±ma d±na½. Tadubhaya½ saªgahetv± “voh±ro”ti vutta½.
300. “Abbhuta½ k±tu½ na vaµµat²”ti imin± dukkaµa½ hot²ti d²peti. “Par±jitena d±tabban”ti vuttatt± adento dhuranikkhepena k±retabbo. Acirak±le adhik±ro etassa atth²ti acirak±l±dhik±rika½, sañcaritta½. “Acirak±l±c±rikan”ti v± p±µho. Acirak±le ±c±ro ajjh±c±ro etass±ti yojan±.
301. Kiñc±pi ehibhikkhu-±dik±pi sañcaritt±dipaººattivajja½ ±patti½ ±pajjanti, tesa½ pana asabbak±likatt±, appakatt± ca idh±pi ñatticatuttheneva kammena upasampanna½ sandh±ya “yv±yan”ti-±dipadabh±janam±ha. Sañcaraºa½ sañcaro, so etassa atth²ti sañcar², tassa bh±vo sañcaritta½. Ten±ha “sañcaraºabh±van”ti. Sañcarat²ti sañcaraºo, puggalo, tassa bh±vo sañcaraºabh±vo, ta½ itthipuris±na½ antare sañcaraºabh±vanti attho.
J±y±bh±veti bhariyabh±v±ya. J±rabh±veti s±mibh±v±ya, ta½nimittanti attho. Nimittatthe hi eta½ bhummavacana½. Kiñc±pi “j±rattane”ti padassa padabh±jane “j±r² bhavissas²”ti (p±r±. 302) itthiliªgavasena padabh±jana½ vutta½, “sañcaritta½ sam±pajjeyy±”ti padassa pana niddese “itthiy± v± pahito purisassa santike gacchati, purisena v± pahito itthiy± santike gacchat²”ti vuttatt± purisass±pi santike vattabb±k±ra½ dassetu½ “j±rattane”ti niddesassa itthipurisas±dh±raºatt± “itthiy± mati½ purisassa ±rocento j±rattane ±rocet²”ti vutta½. P±¼iya½ pana purisassa mati½ itthiy± ±rocanavaseneva padadvayepi yojan± kat±, tadanus±rena itthiy± mati½ purisassa ±rocan±k±ropi sakk± viññ±tunti.
Id±ni p±¼iya½ vuttanayen±pi attha½ dassento “apic±”ti-±dim±ha. “Pati bhavissas²”ti ida½ j±y±saddassa itthiliªganiyamato purisapariy±yena vutta½, nibaddhas±miko bhavissas²ti attho. J±ro bhavissas²ti micch±c±rabh±vena upagacchanako bhavissas²ti adhipp±yo.
303. Serivih±ranti sacchandac±ra½. Attano vasanti attano ±ºa½. Gottavantesu gotta-saddo, dhammac±r²su ca dhamma-saddo vattat²ti ±ha “sagotteh²”ti-±di. Tattha sagotteh²ti sam±nagottehi. Sahadhammikeh²ti ekassa satthu s±sane sahacaritabbadhammehi, sam±nakuladhammehi v±. Tenev±ha “eka½ satth±ran”ti-±di. Ekagaºapariy±panneh²ti m±l±k±r±di-ekagaºapariy±pannehi.
Sass±mik± s±rakkh±. Yass± gamane raññ± daº¹o µhapito, s± saparidaº¹±. Pacchim±na½ dvinnanti s±rakkhasaparidaº¹±na½. Micch±c±ro hot²ti t±su gatapuris±na½ viya t±sampi micch±c±ro hoti sass±mikabh±vato. Na itar±santi m±turakkhit±d²na½ aµµhanna½ micch±c±ro natthi ass±mikatt±, t±su gat±na½ puris±nameva micch±c±ro hoti m±t±d²hi rakkhitatt±. Puris± hi parehi yehi kehici gopita½ itthi½ gantu½ na labhanti, itthiyo pana kenaci purisena bhariy±bh±vena gahit±va purisantara½ gantu½ na labhanti, na itar± attano phassassa saya½ s±mikatt±. Na hi m±t±dayo saya½ t±sa½ phass±nubhavanattha½ t± rakkhanti, kevala½ purisagamanameva t±sa½ v±renti. Tasm± kenaci apariggahitaphassatt±, attano phassatt± ca itth²na½ na micch±c±ro, puris±na½ pana parehi v±rite attano asantakaµµh±ne paviµµhatt± micch±c±roti veditabbo.
Bhogen±ti bhogahetu. Udapatta½ ±masitv± gahit± odapattakin². Dhaja-saddena sen± eva upalakkhit±ti ±ha “ussitaddhaj±y±”ti-±di.
305. Bahiddh± vimaµµhanti aññattha ±rocita½. Ta½ kiriya½ samp±dessat²ti tass± ±rocetv± ta½ kicca½ samp±detu v± m± v±, ta½ kiriya½ samp±dane s±matthiya½ sandh±ya vutta½. D±raka½, d±rikañca aj±n±petv± m±t±pitu-±d²hi m±t±pitu-±d²naññeva santika½ s±sane pesitepi paµiggaºhanav²ma½sanapacc±haraºasaªkh±t±ya tivaªgasampattiy± saªgh±diseso hoti ev±ti daµµhabba½.
Ya½ uddissa s±sana½ pesita½, ta½ eva sandh±ya tass± m±tu-±d²na½ ±rocitepi khettameva otiººabh±va½ dassetu½ “buddha½ paccakkh±m²”ti-±di ud±haµa½, idañca vacanabyattayahetubyattay±na½ bhedepi byattayas±maññato ud±haµanti daµµhabba½. Tampi ud±haraºadosa½ pariharitv± sutt±nulomata½ dassetu½ “ta½ pan±”ti-±di vutta½. Imin± samet²ti etth±yamadhipp±yo yath± saya½ an±rocetv± aññesa½ antev±sik±d²na½ vatv± v²ma½s±petv± pacc±harantassa natthi visaªketo, eva½ tass± saya½ an±rocetv± ±rocanattha½ m±tu-±d²na½ vadantass±pi m±tu-±dayo ta½ kiriya½ samp±dentu v± m± v±. Yadi hi tesa½ m±tu-±d²na½ tuºh²bh³tabh±vampi pacc±harati, visaªketo natth²ti.
Gharakicca½ net²ti gharaº². Aññatara½ vadantassa visaªketa½ adinn±d±n±d²su ±ºattiya½ vatthusaªketo viy±ti adhipp±yo. M³laµµh±nañca vasen±ti ettha purisassa m±tu-±dayo s±sanapesane m³labh³tatt± “m³laµµh±”ti vutt±.
322. P±¼iya½ m±turakkhit±ya m±t± bhikkhu½ pahiºat²ti ettha attano v± dh²tu santika½ “itthann±massa bhariy± hot³”ti bhikkhu½ pahiºati, purisassa v± tassa ñ±tak±na½ v± santika½ “mama dh²t± itthann±massa bhariy± hot³”ti pahiºat²ti gahetabba½. Eseva nayo sesesupi. Pubbe vuttanayatt±ti paµhamasaªgh±disese vuttanayatt±.
338. Ante eken±ti ekena padena. Ettova pakkamat²ti apacc±haritv± tatova pakkamati. “Anabhinanditv±”ti ida½ tath± paµipajjam±na½ sandh±ya vutta½. Satipi abhinandane s±sana½ an±rocento pana na v²ma½sati n±ma. Tatiyapade vuttanayen±ti “so tass± vacana½ anabhinanditv±”ti-±din± vuttanayena. P±¼iya½ antev±si½ v²ma½s±petv±ti “aya½ tesa½ vattu½ samattho”ti antev±sin± v²ma½s±petv±. Sace pana so antev±siko ta½ vacana½ ±diyitv± tuºh² hoti, tass±pi ta½ pavatti½ pacc±harantassa ±cariyassa saªgh±disesova m±tu-±d²su tuºh²bh³tesu tesa½ tuºhibh±va½ pacc±harantassa viy±ti daµµhabba½.
P±¼iya½ catutthav±re asatipi gacchanto samp±deti, ±gacchanto visa½v±deti an±patt²ti atthato ±pannamev±tikatv± vutta½ “catutthe an±patt²”ti.
340. K±ruk±nanti va¹¹hak²-±d²na½ tacchaka-ayok±ratantav±yarajakanh±pitak± pañca k±ravo “k±ruk±”ti vuccanti. Evar³pena…pe… an±patt²ti t±disa½ gihiveyy±vaccampi na hot²ti katv± vutta½.
K±yato samuµµh±t²ti paººatti½ v± ala½vacan²yabh±va½ v± tadubhaya½ v± aj±nantassa k±yato samuµµh±ti. Esa nayo itaradvayepi. Ala½vacan²y± hont²ti itth² v± puriso v± ubhopi v± j±y±bh±ve, s±mikabh±ve ca nikkhittachandat±ya accantaviyuttatt± puna aññamañña½ sam±gamattha½ “m± eva½ akaritth±”ti-±din± vacan²yat±ya vattabbat±ya ala½ arah±ti ala½vacan²y±, ala½ v± kattu½ araha½ sandh±navacanametesu itthipurises³ti ala½vacan²y±, sandh±nak±rassa vacana½ vin± asaªgacchanak± pariccatt±yev±ti adhipp±yo.
Paººatti½ pana j±nitv±ti ettha ala½vacan²yabh±va½ v±ti vattabba½. Teneva m±tik±µµhakath±yañca “tadubhaya½ pana j±nitv±”ti-±di vutta½. Bhikkhu½ aj±n±petv± attano adhipp±ya½ paººe likhitv± “ima½ paººa½ asukassa deh²”ti dinna½ harantassa sañcaritta½ na hoti. Paººatti-ala½vacan²yabh±va-aj±nanavaseneva hi ima½ sikkh±pada½ acittaka½, na sabbena sabba½ sañcaraºabh±vampi aj±nanavasena, p±¼iyañca aµµhakath±yañca ±rocanameva dassita½. Tasm± sandassanattha½ ñatv± paººasandassanavasen±pi k±yena v± v±c±ya v± ±rocentasseva ±patti hot²ti gahetabba½.
341. Yath± yath± yesu yesu janapades³ti pariccattabh±vappak±sanattha½ kattabba½ paººad±nañ±tijanissar±dij±n±pan±dita½ta½desaniyata½ pak±ra½ dasseti, idañca nibaddhabhariy±bh±vena gahita½ sandh±ya vutta½. Attano ruciy± saªgat±na½ pana itth²na½, muhuttik±ya ca purise cittassa virajjanameva ala½vacan²yabh±ve k±raºanti daµµhabba½. Duµµhull±d²sup²ti ±di-saddena attak±masañcaritt±ni saªgaºh±ti, ettha pana p±¼iya½ kiñc±pi “itth² n±ma manussitth² na yakkh²”ti-±din± manussitthipuris± na dassit±, tath±pi “dasa itthiyo m±turakkhit±”ti-±din± manussitth²naññeva dassitatt± puris±nampi tadanuguº±nameva gahetabbato manussaj±tik±va itthipuris± idh±dhippet±. Tasm± yesu sañcaritta½ sam±pajjati, tesa½ manussaj±tikat±, na n±la½vacan²yat±, paµiggaºhana, v²ma½sana, pacc±haraº±n²ti im±nettha pañca aªg±ni.

Sañcarittasikkh±padavaººan± niµµhit±.