Aµµh±rasasen±sanadosavivajjitanti mahatta½ navatta½ jiººatta½ panthanissitatta½ soº¹ipaººapupphaphalayuttat± patthan²yat± nagarad±rukhettasannissitat± visabh±g±na½ puggal±na½ atthit± paµµanasannissitat± paccantasannissitat± rajjas²masannissitat± asapp±yat± kaly±ºamitt±na½ al±bhoti imehi aµµh±rasahi sen±sanadosehi vivajjita½. Pañcasen±sanaªgasamann±gatanti–
“Idha, bhikkhave, sen±sana½ n±tid³ra½ hoti n±cc±sanna½ gaman±gamanasampanna½ div± app±kiººa½ ratti½ appasadda½ appanigghosa½ appa¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphassa½, tasmi½ kho pana sen±sane viharantassa appakasirena uppajjanti c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±r±, tasmi½ kho pana sen±sane ther± bhikkh³ viharanti …pe… eva½ kho, bhikkhave, sen±sana½ pañcaªgasamann±gata½ hot²”ti (a. ni. 10.11)–
Eva½ bhagavat± vuttehi pañcahi sen±sanaªgehi samann±gata½, ettha ca n±tid³rat±di eka½, div± app±kiººat±di eka½, appa¹a½s±dit± eka½, c²var±dil±bho eka½, ther±na½ bhikkh³na½ niv±so ekanti eva½ pañcaªg±ni veditabb±ni.
Upacchinnakhuddakapalibodhen±ti d²gh±na½ kes±d²na½ haraºena pattac²var±d²na½ pacanatunnakaraºarajan±dikaraºehi ca upacchinn± khuddak± palibodh± yena, tena. Bhattasammadanti bhojananimitta½ parissama½. ¾cariyato uggaho ±cariyuggaho, sabbopi kammaµµh±navidhi, na pubbe vutta-uggahamatta½, tato. Ekapadamp²ti ekakoµµh±sampi.Anuvahan±ti ass±sapass±s±na½ anugamanavasena satiy± nirantara½ anuppavattan±. Yasm± pana gaºan±divasena viya phusan±vasena visu½ manasik±ro natthi, phuµµhaphuµµhaµµh±ne eva gaºan±di k±tabbanti dassetu½ idha phusan±gahaºanti d²pento “phusan±ti phuµµhaµµh±nan”ti ±ha. Ýhapan±ti sam±dh±na½, sam±dhippadh±n± pana appan±ti ±ha “µhapan±ti appan±”ti. Aniccat±d²na½ lakkhaºato sallakkhaº± vipassan±. Pavattato nimittato ca vinivaµµanato vinivaµµan± maggo. Kilesapaµippassaddhibh±vato p±risuddhi phala½. Tesanti vinivaµµan±p±risuddh²na½. Khaº¹anti “eka½ t²ºi pañc±”ti ekantarik±dibh±vena gaºan±ya khaº¹ana½. Atha v± khaº¹anti antarantar± katipayak±la½ agaºetv± puna gaºanavasena antar± odhiparicchedo na dassetabbo. Tath± khaº¹a½ dassentassa hi “kammaµµh±naninna½ pavattati nu kho me citta½, no”ti v²ma½suppattiy± vikkhepo hoti, ten±ha sikh±ppatta½ nu kho meti-±di, idañca eva½ khaº¹a½ dassetv± ciratara½ gaºan±ya manasikarontassa vasena vutta½. So hi tath± laddha½ avikkhepamatta½ niss±ya eva½ maññeyya. Yo upaµµh±ti, ta½ gahetv±ti ida½ ass±sapass±sesu yassa ekova paµhama½ upaµµh±ti, ta½ sandh±ya vutta½, yassa pana ubhopi upaµµhahanti, tena ubhayampi gahetv± gaºitabba½. Yo upaµµh±t²ti imin±va dv²su n±s±puµav±tesu yo p±kaµo hoti, so gahetabboti ayampi attho d²pitoti gahetabba½. Paµhama½ ekekasmi½ upaµµhitepi upalakkhetv± gaºantasseva kamena ubhopi p±kaµ± hont²ti ±ha “ass±sapass±s± p±kaµ± hont²”ti. Eva½ s²gha½ s²gha½ gaºetabbamev±ti sambandho. Eva½ s²ghagaºan±rambhassa ok±sa½ dassetu½ imass±pi purimanayena gaºayatoti-±di vutta½. Tattha purimanayen±ti dandhagaºan±ya, p±kaµ± hutv±ti imin± dandhagaºan±ya ±raddhak±le cittassa avisadat±ya sukhumass±s±d²na½ ap±kaµata½, pacch± visadak±le p±kaµatañca tesu ca p±kaµesu dandhagaºana½ pah±ya s²ghagaºan± k±tabb±ti dasseti. S²ghagaºan±ya nippariy±yato nirantarappavatti appan±v²thiyameva, na k±m±vacare bhavaªgantarikatt±ti ±ha “nirantarappavatta½ viy±”ti. Purimanayenev±ti s²ghagaºan±ya. Anto pavisanta½ v±ta½ manasikaronto anto citta½ paveseti n±ma.Etanti eta½ ass±sapass±saj±ta½. Anugamananti phuµµhaµµh±ne manasikaraºameva, na ass±sapass±s±na½ anuvattana½, ten±ha– “tañca kho na ±dimajjhapariyos±n±nugamanavasen±”ti. Phusan±µhapan±vasena visu½ manasik±ro natth²ti imin± yath± gaºan±ya phusan±ya ca manasikaroti, eva½ anubandhana½ vin± kevala½ µhapan±ya ca phusan±ya ca manasik±ropi natth²ti dassentena gaºana½ paµisa½haritv± y±va appan± uppajjati, t±va anubandhan±ya ca phusan±ya ca manasikaroti, appan±ya pana uppann±ya anubandhan±ya µhapan±ya ca manasikaroti n±m±ti d²pita½ hoti, aµµhakath±ya½ pana anubandhan±ya vin± µhapan±ya manasik±ro natth²ti dassanattha½ “anubandhan±ya ca phusan±ya ca µhapan±ya ca manasikarot²ti vuccat²”ti ettakameva vuttanti gahetabba½ Y± accant±ya na minoti na vinicchanati, s± m±nassa sam²peti upam±na½ siddhas±disena s±dhyas±dhana½ yath± go viya gavayoti. Paªgu¼oti p²µhasapp². Dol±ti peªkholo. K²¼atanti k²¼ant±na½. Upanibandhanatthambham³leti n±sikagga½ mukhanimittañca sandh±ya vutta½. ¾dito pabhut²ti upameyyatthadassanato paµµh±ya. Nimittanti upanibandhananimitta½ n±sikagga½, mukhanimitta½ v±. An±rammaºamekacittass±ti ass±sapass±s±na½ ekakkhaºe appavattanato ekassa cittassa tayopi ±rammaºa½ na honti, nimittena saha ass±so pass±so v±ti dveyeva ekakkhaºe ±rammaºa½ hont²ti attho. Aj±nato ca tayo dhammeti nimitta½ ass±so pass±soti ime tayo dhamme ±rammaºakaraºavasena avindantassa, ca-saddo byatireko, tena evañca sati aya½ aniµµhappasaªgoti byatireka½ dasseti. Bh±van±ti ±n±p±nassatibh±van±.Katha½ ime…pe… visesamadhigacchat²ti ida½ parih±rag±th±ya vuttamevattha½ kakacopam±ya (ma. ni. 1.222 ±dayo) vivaritu½ pucch±µhapana½. Tattha katha½-saddo pacceka½ yojetabbo “kathamime avidit±…pe… katha½ visesamadhigacchat²”ti. Padh±nanti bh±van±nipph±daka½ v²riya½. Payoganti n²varaºavikkhambhaka½ bh±van±nuyoga½. Visesanti arahattapariyos±navisesa½. Padh±nanti rukkhassa chedanav²riya½. Payoganti tasseva chedanakakiriya½. Kiñc±pettha “visesamadhigacchat²”ti upam±ya½ na vutta½, tath±pi atthato yojetabbameva. Yath± rukkhoti-±di upam±sa½sandana½. N±sikagge v± mukhanimitte v±ti d²ghan±siko n±sikagge, itaro mukha½ nimiyati ch±diyati eten±ti mukhanimittanti laddhan±me uttaroµµhe.Ida½ padh±nanti yena v²riy±rambhena k±yopi cittampi bh±van±kammassa araha½ idha padh±nanti phalena hetu½ dasseti. Upakkiles±ti n²varaº±. Vitakk±ti k±mavitakk±dimicch±vitakk±, n²varaºappah±nena v± paµhamajjh±n±dhigama½ dassetv± vitakk³pasam±padesena dutiyajjh±n±d²namadhigamam±ha. Aya½ payogoti aya½ jh±n±dhigamassa hetubh³to kammaµµh±n±nuyogasaªkh±to payogo. Sa½yojan± pah²yant²ti dasapi sa½yojan±ni maggapa-ap±µiy± samucchedavasena pah²yanti. Byant² hont²ti tath± sattapi anusay± bhaªgamattassapi anavasesato vigatant± honti. Aya½ visesoti ima½ sam±dhi½ niss±ya anukkamena labbham±no aya½ sa½yojanappah±n±diko imassa sam±dhissa visesoti attho. Eva½ ime tayo dhamm±ti-±di nigamanavacana½. Paripuºº±ti so¼asanna½ vatth³na½ p±rip³riy± sabbaso puºº±. Anupubbanti anukkamena. Paricit±ti pariciºº±. Ima½ lokanti khandh±diloka½ paññ±pabh±sena pabh±seti.Idh±ti imasmi½ µh±ne. Ass±ti upam±bh³tassa kakacassa. ¾nayane payojananti yojetabba½. Nimittanti paµibh±ganimitta½. Avasesajh±naªgapaµimaº¹it±ti vitakk±di-avasesajh±naªgapaµimaº¹it±ti vadanti. Vic±r±d²h²ti pana vattabba½ nippariy±yena vitakkassa appan±bh±vato. So hi “appan± byappan±”ti niddiµµho. Evañhi sati avasesa-saddo upapanno hoti, vitakkasampayogato v± jh±naªgesu padh±nabh³to sam±dhi appan±ti katv± “avasesajh±naªgapaµimaº¹it± appan±saªkh±t± µhapan± ca sampajjat²”ti vutta½. Kassaci pana gaºan±vaseneva manasik±rak±lato pabhut²ti ettha “anukkamato…pe… patta½ viya hot²”ti upari vakkham±no gantho pur±ºapotthakesu dissati, tasm± aya½ p±µho etth±pi likhitabbo, lekhak±na½ pana dosena ga¼itoti veditabbo.O¼±rike ass±sapass±se niruddheti-±di heµµh± vuttanayampi vicetabb±k±rappattassa k±yasaªkh±rassa vicayanavidhi½ dassetu½ ±n²ta½. Desatoti pubbe phusanavasena gahitaµµh±nato. Nimitta½ paµµhapetabbanti pubbe gahit±k±ranimittagg±hik± saññ± phusanaµµh±ne paµµhapetabb±. Imameva hi atthavasanti ima½ anupaµµhahantassa ±rammaºassa upaµµh±navidhisaªkh±ta½ k±raºa½ paµicca. Itoti ±n±p±nakammaµµh±nato. Garukat± ca bh±van±dukkarat±y±ti ±ha “garukabh±vanan”ti. Caritv±ti gocara½ gahetv±. Nimittanti uggahanimitta½, paµibh±ganimitta½ v±. Ubhayampi hi idha ekajjha½ vutta½. Tath± hi t³lapicu-±di-upamattaya½ uggahe yujjati, sesa½ ubhayattha.T±rakar³pa½ viy±ti t±rak±ya sar³pa½ viya. Saññ±n±nat±y±ti nimittupaµµh±nato pubbe pavattasaññ±na½ n±nat±ya. Saññajanti bh±van±saññ±ya parikappita½, na upp±dita½ avijjam±natt±, ten±ha “n±nato upaµµh±t²”ti. Eva½ hot²ti bh±vanamanuyuttassa eva½ upaµµh±ti. Evanti eva½ sati, yath±vuttanayena nimitte eva cittassa µhapane sat²ti attho. Ito pabhut²ti ito paµibh±ganimittuppattito paµµh±ya. Nimitteti paµibh±ganimitte. Ýhapayanti µhapan±vasena citta½ µhapanto. N±n±k±ranti “catt±ro vaºº±”ti eva½ vutta½ n±n±k±ra½. Vibh±vayanti vibh±vento antaradh±pento. Nimittuppattito paµµh±ya hi te ±k±r± amanasikaroto antarahit± viya honti. Ass±sapass±seti ass±se pass±se ca yo n±n±k±ro, ta½ vibh±vaya½ ass±sapass±sasambh³te v± nimitte citta½ µhapaya½ saka½ citta½ nibandhati n±m±ti yojan±. Keci pana vibh±vayanti etassa vibh±vento vidita½ p±kaµa½ karontoti attha½ vadanti, ta½ pubbabh±gavasena yujjeyya. Ayañhettha attho– ass±sapass±se n±n±k±ra½ vibh±vento paj±nanto tattha ya½ laddha½ nimitta½, tasmi½ citta½ µhapento anukkamena saka½ citta½ nibandhati appet²ti.Kiles±ti avasesakiles±. Sannisinn±yev±ti aladdhan²varaºasah±y± ol²n±yeva. Upac±rabh³miyanti upac±r±vatth±ya½. Lakkhaºatoti vikkhambhan±disabh±vato v± anicc±disabh±vato v±. Gocaroti bhikkh±c±rag±mo. Yattha dullabh± sapp±yabhikkh±, so asapp±yo, itaro sapp±yo. Bhassanti dasakath±vatthunissita½ bhassa½, ta½ sapp±ya½, itaramasapp±ya½. Sesesu ±v±s±d²su yattha yattha asam±hita½ citta½ sam±dhiyati, ta½ ta½ sapp±ya½, itaramasapp±yanti gahetabba½. Yassa pana eva½ sattavidha½ asapp±ya½ vajjetv± sapp±yameva sevantassapi appan± na hoti, tena samp±detabba½ dasavidha½ appan±kosalla½ dassento vatthuvisadakiriy±ti-±dim±ha. Tattha vatthuvisadakiriy± n±ma kesanakhacchedan±d²hi ajjhattikassa sar²ravatthussa, c²varasen±san±didhovanaparikamm±d²hi b±hiravatthussa ca visadabh±vakaraºa½. Evañhi ñ±ºampi visadakiccanipphattikara½ hoti. Indriyasamattapaµip±danat± n±ma saddh±d²na½ indriy±na½ samabh±vakaraºa½. Nimittakusalat± n±ma bh±van±ya laddhanimittassa rakkhaºakosalla½. Yasmi½ samaye citta½ niggahetabbanti-±d²su yasmi½ samaye citta½ acc±raddhat±d²hi k±raºehi uddhatat±ya niggahetabba½, tad± dhammavicayasambojjhaªg±dayo tayo abh±vetv± passaddh±d²na½ tiººa½ bh±vanena cittassa niggaºhan± hoti. Yad±ssa citta½ atisithilav²riyat±d²hi l²nat±ya paggahetabba½, tad± passaddhisambojjhaªg±dayo tayo abh±vetv± dhammavicay±d²na½ tiººa½ bh±vanena cittassa paggaºhana½ hoti. Yad±ssa paññ±payogamandat±d²hi nirass±da½ citta½ hoti, tad± tassa cittassa aµµhasa½vegavatthupaccavekkhaº±din± (a. ni. aµµha. 1.1.418) sampaha½sanasaªkh±t± sa½vejan± hoti. Yad± panassa eva½ paµipajjanato al²na½ anuddhata½ anirass±da½ ±rammaºe samappavatta½ samathav²thipaµipannañca citta½ hoti, tad± tassa paggahaniggahasampaha½sanesu aby±p±rat±sam±pajjanena ajjhupekkhan± hoti.Tadadhimuttat± n±ma sam±dhi-adhimuttat±, sam±dhininnapoºapabbh±rat±ti attho. Etth±ti etissa½ k±y±nupassan±ya½.P±risuddhi½ pattuk±moti phala½ adhigantuk±mo sam±pajjituk±mo ca. Tattha sallakkhaº±vivaµµan±vasena paµhama½ magg±nantaraphala½ adhigantuk±mo. Tato para½ sallakkhaºavasena phalasam±patti½ sam±pajjituk±mop²ti evamattho gahetabbo. ¾vajjanasam±pajjana…pe… vasippattanti ettha paµiladdhajh±nato vuµµh±ya vitakk±d²su jh±naªgesu ekeka½ ±vajjayato bhavaªga½ upacchinditv± uppann±vajjan±nantara½ vitakk±d²su yath±vajjitajh±naªg±rammaº±ni k±m±vacarajavan±ni bhavaªgantarit±ni yad± nirantara½ pavattanti, athassa ±vajjanavas² siddh± hoti. Ta½ pana jh±na½ sam±pajjituk±mat±nantara½ s²gha½ sam±pajjanasamatthat± sam±pajjanavas² n±ma. Acchar±matta½ v± dasacchar±matta½ v± khaºa½ jh±na½ µhapetu½ samatthat± adhiµµh±navas² n±ma. Tatheva lahu½ khaºa½ jh±nasamaªg² hutv± jh±nato bhavaªguppattivasena vuµµh±tu½ samatthat± vuµµh±navas² n±ma. “Ettakameva khaºa½ sam±pajjiss±m²”ti, “ettakameva khaºa½ jh±nasamaªg² hutv± jh±nato vuµµhahiss±m²”ti ca pavattapubbaparikammabhedenettha adhiµµh±navuµµh±navasiyo bhinn±, na sar³pabhedena, y± “sam±pattikusalat±, vuµµh±nakusalat±”ti vuccanti. Paccavekkhaºavas² pana ±vajjanavasiy± eva vutt±. Paccavekkhaºav²thiyañhi s²gha½ ±vajjanuppattiy± ±vajjanavas² tadanantar±na½ javan±na½ samuppattiy± paccavekkhaºavas²ti ±vajjanavas²siddhiy±va paccavekkhaºavas² siddh± eva hot²ti veditabb±. Jh±naªg±ni pariggahetv±ti jh±nacittasampayutt±ni jh±naªg±ni lakkhaº±divasena pariggahetv±. Tesañca nissayanti tesa½ vatthunissay±na½ bh³t±na½ nissaya½. Idañca karajak±yassa vatthudasakassa bh³tanissayatt± suttantanayena vutta½, na paµµh±nanayena. Na hi kal±pantaragat±ni bh³t±ni kal±pantaragat±na½ bh³t±na½ nissayapaccay± honti, suttantanayena pana upanissayapaccayoti veditabb±ni. Paµµh±ne hi asaªgahit± sabbe paccay± suttantikanayena upanissayapaccaye saªgayhant²ti veditabba½. Ta½nissitar³p±n²ti up±d±r³p±ni. Yath±pariggahitar³pavatthudv±r±rammaºa½ v±ti ettha yath±pariggahitakes±dir³p±rammaºa½ tato pubbe vuttanayavatth±rammaºañca tannissayakarajak±yapa-aggahamukhena upaµµhitacakkh±didv±rañca sasampayuttadhammaviññ±ºa½ v±ti yojetabba½. Kamm±ragaggar²ti kamm±r±na½ aggidhamanabhast±. Tajjanti tadanur³pa½. Tass±ti n±mar³passa. Ta½ disv±ti avijj±taºh±dipaccaya½ disv±. Kaªkha½ vitarat²ti ahosi½ nu kho aha½ at²tamaddh±nanti-±dinayappavatta½ (ma. ni. 1.18; sa½. ni. 2.20) so¼asavatthuka½ vicikiccha½ atikkamati. Kal±pasammasanavasen±ti ya½ kiñci r³pa½ at²t±n±gatapaccuppannanti-±din± (ma. ni. 1.361; 3.86, 89; a. ni. 4.181) pañcasu khandhesu at²t±dikoµµh±sa½ ekekakal±pato gahetv± anicc±divasena sammasana½ kal±pasammasana½, tassa vasena. Pubbabh±geti paµipad±ñ±ºadassanavisuddhipariy±pann±ya udayabbay±nupassan±ya pubbabh±ge. Obh±s±dayoti obh±so ñ±ºa½ p²ti passaddhi sukha½ adhimokkho paggaho upekkh± upaµµh±na½ nikanti ca. Tattha adhimokkhoti saddh±. Upaµµh±nanti sati. Upekkh±ti tatramajjhattat±. Ettha ca obh±s±dayo nava nikantisaªkh±tataºhupakkilesavatthut±ya upakkiles± vutt± nikanti pana upakkilesat±ya tabbatthut±ya ca. Nibbindanto ±d²nav±nupassan±pubbaªgam±ya nibbid±nupassan±ya nibbindanto. Muñcitukamyat±paµisaªkh±nupassan±saªkh±rupekkh±nulomañ±º±na½ ciººapariyante uppannagotrabhuñ±º±nantara½ uppannena maggañ±ºena sabbasaªkh±resu virajjanto vimuccanto. Phalakkhaºe hi vimutto n±ma vuccati, maggakkhaºe vimuccantoti. Ek³nav²satibhedass±ti catunna½ maggav²th²na½ anantara½ pacceka½ uppajjantassa maggaphalanibb±napah²n±vasiµµhakiles±na½ pañcanna½ paccavekkhitabb±na½ vasena ek³nav²satibhedassa. Arahato hi avasiµµhakiles±bh±vena ek³nav²satit±. Ass±ti ±n±p±nakammaµµh±nikassa.Sapp²tike dve jh±neti p²tisahagat±ni catukkanaye dve paµhamadutiyajjh±n±ni. Tass±ti tena yogin±. Sam±pattikkhaºeti sam±pannakkhaºe. ¾rammaºatoti paµibh±g±rammaºaggahaºamukhena p²ti paµisa½vidit± hoti, ±rammaºassa paµisa½viditatt±. ¾rammaºe hi vidite tabbisay± cittacetasik± dhamm± saya½ attano paµisa½vidit± n±ma hoti salakkhaºato s±maññalakkhaºato ca pacch± gahaºe sandeh±bh±vato. Vipassan±kkhaºeti vipassan±paññ±ya visayato dassanakkhaºe. Eva½ p²ti½ anicc±divasena gahaºameva asammohato p²tipaµisa½vedana½ n±ma.D²gha½ ass±savasen±ti d²ghassa ass±sassa ±rammaºabh³tassa vasena, paj±nato s± p²ti paµisa½vidit± hot²ti sambandho. Cittassa ekaggata½ avikkhepa½ paj±natoti jh±napariy±panna½ avikkhep±panna½ n±ma cittassekaggata½ ta½sampayutt±ya paññ±ya paj±nato. Yatheva hi ±rammaºamukhena p²ti paµisa½vidit± hoti, eva½ ta½sampayuttadhamm±pi paµisa½vidit± eva hont²ti. Sati upaµµhit± hot²ti d²gha½ ass±savasena jh±nasampayutt± sati tassa ±rammaºe upaµµhit± tad±rammaºajjh±nepi upaµµhit± n±ma hot²ti. D²gha½ pass±savasen±ti-±d²supi imin±va nayena attho veditabbo. Eva½ dassita½ p²tipaµisa½vedana½ ±rammaºato asammohato ca vibh±gato dassetu½ ±vajjatoti-±di vutta½. Tattha ±vajjatoti jh±na½ ±vajjantassa. S± p²t²ti s± jh±napariy±pann± p²ti. J±natoti sam±pannakkhaºe ±rammaºamukhena j±nato, tassa s± p²ti paµisa½vidit± hot²ti sambandho. Passatoti dassanabh³tena ñ±ºena jh±nato vuµµh±ya passantassa. Paccavekkhatoti jh±na½ paccavekkhantassa. Citta½ adhiµµhahatoti “ettaka½ vela½ jh±nasamaªg² bhaviss±m²”ti jh±nacitta½ adhiµµhahantassa. Eva½ pañcanna½ vasibh±v±na½ vasena jh±nassa paj±nanamukhena ±rammaºato p²tiy± paµisa½vedan± dassit±. Adhimuccatoti saddahantassa, samathavipassan±vasen±ti adhipp±yo. V²riya½ paggaºhatoti-±d²supi eseva nayo. Abhiññeyyanti visiµµh±ya paññ±ya j±nitabba½ catusacca½ vipassan±paññ±pubbaªgam±ya maggapaññ±ya abhij±natoti-±di yojan±. Eva½ pariññeyyanti-±d²supi parij±natoti-±din± yojan± veditabb±. Tattha pariññeyyanti dukkhasacca½. Avasesapad±n²ti sukhapaµisa½ved² cittasaªkh±rapaµisa½ved²ti pad±ni.Vedan±dayoti ±di-saddena saññ± gahit±, ten±ha “dve khandh±”ti. Vipassan±bh³midassanatthanti k±yikasukh±dis²sena pakiººakasaªkh±radassanato vutta½ samathe k±yikasukh±bh±vato. Soti passambhanapariy±yena vutto nirodho. Vuttanayen±ti imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahitak±leti-±din± (p±r±. aµµha. 2.165) k±yasaªkh±re vuttanayena. P²tis²sena vedan± vutt±ti p²ti-apadesena vedan± vutt±, sukhaggahaºato vedan±nupassan±pasaªgatoti adhipp±yo. Dv²su cittasaªkh±rapades³ti “cittasaªkh±rapaµisa½ved² passambhaya½ cittasaªkh±ran”ti imesu dv²su koµµh±sesu. Saññ±sampayutt± vedan±ti vedan±nupassan±bh±vato vutta½. Cittapaµisa½vedit± veditabb±ti ±rammaºato asammohatoti-±din± vuttanaya½ sandh±ya vutta½. Cittanti jh±nasampayutta½ vipassan±sampayuttañca citta½. ¾modet²ti sampayutt±ya p²tiy± jh±navisay±ya modeti. Vipassan±kkhaºeti-±din± vuttabhaªg±nupassanakkhaºe.
¾n±p±nassatisam±dhikath±vaººan±nayo niµµhito.
167. Yadipi ariy± neva attan±va att±na½ aññamañña½ v± j²vit± voropenti, n±pi parehi sam±dapenti, tath±pi yath±vuttehi t²hi pak±rehi mat±na½ puthujjan±na½ antare migalaº¹ikena m±rit±na½ ariyapuggal±nampi atthit±ya “ariyapuggalamissakatt±”ti vutta½. Atha v± puthujjanak±le attan±va att±na½ gh±tetv± maraºasamaye vipassana½ va¹¹hetv± ariyamagga½ paµilabhitv± mat±nampi sabbh±vato eva½ vuttanti gahetabba½.