3. Tatiyap±r±jika½
T²h²ti k±yavac²manodv±rehi.
Paµhamapaññattinid±navaººan±
162. Y± aya½ heµµh± ta½ paneta½ buddhak±le ca cakkavattik±le ca nagara½ hot²ti-±din± (p±r±. aµµha. 1.84) r±jagahassa buddhupp±deyeva vepullappatti vutt±, s± etth±pi sam±n±ti dassetu½ “idampi ca nagaran”ti vutta½, tena ca na kevala½ r±jagah±dayo ev±ti dasseti. Mah±vana½ n±m±ti-±di majjhimabh±ºakasa½yuttabh±ºak±na½ matena vutta½, d²ghabh±ºak± pana “himavantena saddhi½ ek±baddha½ hutv± µhita½ mah±vanan”ti vadanti. Ha½savaµµakacchadanen±ti ha½savaµµakapaµicchannena, ha½samaº¹al±k±ren±ti attho. K±yavicchandaniyakathanti karajak±ye vir±gupp±danakatha½. Chandoti dubbalar±go. R±goti balavar±go. “Kesalom±din”ti saªkhepato vuttamattha½ vibh±gena dassetu½ yepi h²ti-±di vutta½. Pañcapañcappabheden±ti ettha pañca pañca pabhed± etassa pariy±yass±ti pañcapañcappabhedo tena pañcapañcappabheden±ti eva½ b±hiratthasam±savasena pariy±yavisesanat± daµµhabb±.Asubh±y±ti asubham±tik±ya. Vaººetabbam±tikañhi apekkhitv± itthiliªge s±mivacana½, ten±ha m±tika½ nikkhipitv±ti-±di. Ta½ vibhajantoti m±tika½ vibhajanto. Ph±tikammanti nipphattikaraºa½. Pañcaªgavippah²nanti k±macchand±dipañcan²varaºaªgavigamena pañcaªgavippah²nat±, appan±ppattavitakk±dijjh±naªg±na½ uppattivasena pañcaªgasamann±gatat± ca veditabb±. Tividhakaly±ºa½ dasalakkhaºasampannanti ettha pana jh±nassa ±dimajjhapariyos±n±na½ vasena tividhakaly±ºat±, tesa½yeva ±dimajjhapariyos±n±na½ lakkhaºavasena dasalakkhaºasampannat± ca veditabb±. Aµµhakath±ya½ pana “dasalakkhaºavibh±vaneneva tannissayabh³t± tividhakaly±ºat±pi jh±nassa p±kaµ± hot²ti tatrim±n²ti-±di vutta½.Tatr±ya½ p±¼²ti tasmi½ dasalakkhaºavibh±vanavisaye aya½ p±¼i. Paµipad±visuddh²ti gotrabhupariyos±n±ya pubbabh±gapaµipad±ya jh±nassa n²varaº±diparibandhato visuddhi, s±ya½ yasm± upekkh±nubr³han±d²nampi paccayattena padh±n± purimak±raºasiddh± ca, tasm± vutta½ “paµipad±visuddhi ±d²”ti. Upekkh±nubr³han±ti visodhetabbat±d²na½ abh±vato tatramajjhattupekkh±ya kiccanipphattiy± anubr³han±, s± pana paribandhavisuddhisamak±lavibh±vin²pi tabbisuddhiy±va nipphann±ti d²panattham±ha “upekkh±nubr³han± majjhe”ti. Sampaha½san±ti vatthudhamm±d²na½ anativattan±dis±dhakassa ñ±ºassa kiccanipphattivasena pariyodapan±, s± pana yasm± kattabbassa sabbakiccassa nipphattiy±va siddh± n±ma hoti, tasm± vutta½ “sampaha½san± pariyos±nan”ti. T²ºipi cet±ni kaly±º±ni ekakkhaºe labbham±n±nipi paccayapaccayuppannat±divasena pavattant²ti dassanattha½ ±dimajjhapariyos±nabh±vena vutt±ni, na pana jh±nassa upp±d±dikkhaºattaye yath±kkama½ labbham±natt±ti daµµhabba½. Majjhima½ sam±dhinimitta½ paµipajjat²ti-±d²su majjhima½ sam±dhinimitta½ n±ma samappavatto appan±sam±dhiyeva. So hi l²nuddhaccasaªkh±t±na½ ubhinna½ ant±na½ anupagamanena majjhimo, savisesa½ cittassa ekatt±rammaºe µhapanato sam±dhiyeva uparivises±na½ k±raºabh±vato “sam±dhinimittan”ti vuccati, ta½ paµipajjati paµilabbhat²ti attho. Eva½ paµipannatt± majjhimena sam±dhinimittena tattha ekatt±rammaºe appan±gocare pakkhandati upatiµµhati, eva½ visuddhassa pana tassa cittassa puna visodhetabb±bh±vato visodhane by±p±ra½ akaronto puggalo visuddha½ citta½ ajjhupekkhati n±ma. Samathabh±v³pagamanena samathapaµipannassa puna sam±dh±ne by±p±ra½ akaronto samathapaµipanna½ ajjhupekkhati, samathapaµipannabh±vato evamassa kilesasa½sagga½ pah±ya ekattena upaµµhitassa puna ekattupaµµh±ne by±p±ra½ akaronto ekattupaµµh±na½ ajjhupekkhati n±ma.Tattha j±t±nanti-±d²su ye pana te eva½ upekkh±nubr³hite tasmi½ jh±nacitte j±t± sam±dhipaññ±saªkh±t± yuganaddhadhamm±, tesa½ aññamañña½ anativattanasabh±vena sampaha½san± visodhan± pariyodapan± ca, saddh±d²na½ indriy±na½ kilesehi vimuttatt± vimuttirasena ekarasat±ya sampaha½san± ca, yañceta½ tadupaga½ tesa½ anativattana-ekarasabh±v±na½ anucchavika½ v²riya½, tassa tadupagav²riyassa v±hanaµµhena pavattanaµµhena sampaha½san± ca, tasmi½ khaºe yath±vuttadhamm±na½ ±sevanaµµhena sampaha½san± ca, pariyodapan± ca pariyodapanakassa ñ±ºassa kiccanipphattivaseneva ijjhat²ti veditabba½. Eva½ tividhattagata½ cittanti-±d²ni tasseva cittassa thomanavacan±ni. Vitakkasampannanti vitakkaªgena sundarabh±vamupagata½. Cittassa adhiµµh±nasampannanti tasmiññeva ±rammaºe cittassa nirantarappavattisaªkh±tena sam±dhin± sampanna½, ida½ jh±naªgavasena vutta½. Sam±dhisampannanti ida½ pana indriyavasen±ti veditabba½.Paµikuµat²ti saªkucati. Paµivaµµat²ti paµinivaµµati. Nh±rudaddulanti nh±rukhaº¹a½. Payuttav±canti paccayapariyesane niyuttav±ca½. Daº¹av±gur±h²ti daº¹apaµibaddh±hi d²ghaj±lasaªkh±t±hi v±gur±hi.Samaºakuttakoti k±s±yaniv±san±disamaºakiccako. Vaggumud±ti ettha “vaggumat±”ti vattabbe lokik± “mud±”ti vohari½s³ti dassento ±ha “vaggumat±”ti. “Vagg³”ti mat±, suddhasammat±ti attho, ten±ha “puññasammat±”ti. Satt±na½ p±punanena sodhanena s± puññasammat±. 163. M±rassa dheyya½ µh±na½, vatthu v± niv±so m±radheyya½, so atthato tebh³makadhamm± eva, idha pana pañca k±maguº± adhippet±, ta½ m±radheyya½ “Aya½ samaºakuttako yath±samuppannasa½vegam³lakena samaºabh±v³pagamanena atikkamitu½ sakkhissat²”ti cintetv± avoca, na pana “arahattappattiy± t²su bhavesu appaµisandhikat±ya ta½ atikkamitu½ sakkhissat²”ti maraºeneva satt±na½ sa½s±ramocanaladdhikatt± devat±ya. Na hi mat±na½ katthaci paµisandhi gacchati. Imin± atthena evameva bhavitabbanti imin± paresa½ j²vit± voropanatthena evameva sa½s±ramocanasabh±veneva bhavitabba½. “Attan±pi att±na½ j²vit± voropenti, aññamaññampi j²vit± voropent²”ti (p±r±. 162) vuttatt± sabb±nipi t±ni pañcabhikkhusat±ni j²vit± voropes²ti ida½ yebhuyyavasena vuttanti gahetabba½. Tasm± ye attan±pi att±na½ aññamaññañca j²vit± voropesu½, te puthujjanabhikkh³ µhapetv± tadavasese ca puthujjanabhikkh³, sabbe ca ariye aya½ j²vit± voropes²ti veditabba½. 164. Ek²bh±vatoti pavivekato. Uddesa½ paripuccha½ gaºhant²ti attano attano ±cariy±na½ santike gaºhanti, gahetv± ca ±cariyehi saddhi½ bhagavanta½ upaµµhahanti. Tad± pana uddes±did±yak± tanubh³tehi bhikkh³hi bhagavanta½ upagat±, ta½ sandh±ya bhagav± pucchati.