“Anuj±n±mi bhikkhave, addh±namaggappaµipannena bhikkhun± nissaya½ alabham±nenaanissitena vatthun”ti vacanato pana addh±namaggappaµipanno sace attan± saddhi½ addh±namaggappaµipanna½nissayad±yaka½ na labhati, eva½ nissaya½ alabham±nena anissitena bah³nipi divas±ni gantu½vaµµati. Sace pubbe nissaya½ gahetv± vutthapubba½ kiñci ±v±sa½ pavisati, ekaratta½vasantenapi nissayo gahetabbo. Antar±magge vissamanto v± sattha½ v± pariyesanto katip±ha½vasati, an±patti. Antovasse pana nibaddhav±sa½ vasitabba½, nissayo ca gahetabbo. N±v±yagacchantassa pana vass±ne ±gatepi nissaya½ alabhantassa an±patti. Sace antar±magge gil±nohoti, nissaya½ alabham±nena anissitena vasitu½ vaµµati.Gil±nupaµµh±kopi gil±nena y±ciyam±no anissito eva vasitu½ labhati. Vuttañheta½“anuj±n±mi, bhikkhave, gil±nena bhikkhun± nissaya½ alabham±nena anissitena vatthu½,anuj±n±mi, bhikkhave, gil±nupaµµh±kena bhikkhun± nissaya½ alabham±nena y±ciyam±nena anissitenavatthun”ti (mah±va. 121). Sace pana “y±c±hi man”ti vuccam±nopi gil±no m±nenana y±cati, gantabba½.“Anuj±n±mi, bhikkhave, ±raññikena bhikkhun± ph±suvih±ra½ sallakkhentena nissaya½alabham±nena anissitena vatthu½ ‘yad± patir³po nissayad±yako ±gacchissati, tad± tassaniss±ya vasiss±m²”’ti vacanato pana yattha vasantassa samathavipassan±na½ paµil±bhavasenaph±su hoti, t±disa½ ph±suvih±ra½ sallakkhentena nissaya½ alabham±nena anissitenavatthabba½. Imañca pana parih±ra½ neva sot±panno, na sakad±g±mi-an±g±mi-arahanto labhanti,na th±magatassa sam±dhino v± vipassan±ya v± l±bh², vissaµµhakammaµµh±ne pana b±laputhujjane kath±vanatthi. Yassa kho pana samatho v± vipassan± v± taruº± hoti, aya½ ima½ parih±ra½ labhati,pav±raº±saªgahopi etasseva anuññ±to. Tasm± imin± puggalena ±cariye pav±retv±gatepi “yad± patir³ponissayad±yako ±gacchissati, ta½ niss±ya vasiss±m²”ti ±bhoga½katv± puna y±va ±s±¼h²puººam±, t±va anissitena vatthu½ vaµµati. Sace pana ±s±¼h²m±se±cariyo n±gacchati, yattha nissayo labbhati, tattha gantabba½. 153. Katha½ gahito hot²ti ettha upajjh±yassa santike t±va upajjha½gaºhantena eka½sa½ uttar±saªga½ karitv± p±de vanditv± ukkuµika½ nis²ditv±añjali½ paggahetv± “upajjh±yo me, bhante, hoh²”ti tikkhattu½ vattabba½. Eva½saddhivih±rikena vutte sace upajjh±yo “s±h³”ti v± “lah³”ti v± “op±yikan”tiv± “patir³pan”ti v± “p±s±dikena samp±deh²”ti v± k±yena viññ±peti,v±c±ya viññ±peti, k±yena v±c±ya viññ±peti, gahito hoti upajjh±yo. Idameva hetthaupajjh±yaggahaºa½, yadida½ upajjh±yassa imesu pañcasu padesu yassa kassaci padassa v±c±yas±vana½ k±yena v± atthaviññ±pananti. Keci pana “s±dh³”ti sampaµicchana½ sandh±yavadanti, na ta½ pam±ºa½. ¾y±canad±namattena hi gahito hoti upajjh±yo, na ettha sampaµicchana½aªga½. Saddhivih±rikenapi na kevala½ “imin± me padena upajjh±yo gahito”ti ñ±tu½vaµµati, “ajjatagge d±ni thero mayha½ bh±ro, ahampi therassa bh±ro”ti idampi ñ±tu½vaµµati (mah±va. aµµha. 64). Vuttañheta½–
“Upajjh±yo, bhikkhave, saddhivih±rikamhi puttacitta½ upaµµhapessati, saddhivih±rikoupajjh±yamhi pitucitta½ upaµµhapessati, eva½ te aññamañña½ sag±rav± sappatiss± sabh±gavuttinoviharant± imasmi½ dhammavinaye vu¹¹hi½ vir³¼hi½ vepulla½ ±pajjissant²”ti (mah±va.65).
¾cariyassa santike nissayaggahaºepi ayameva vinicchayo. Aya½ panettha viseso– ±cariyassasantike nissaya½ gaºhantena ukkuµika½ nis²ditv± “±cariyo me, bhante, hohi,±yasmato niss±ya vacch±m²”ti (mah±va. 77) tikkhattu½ vattabba½, sesa½ vuttanayameva. 154. Katha½ paµippassambhat²ti ettha t±va upajjh±yamh± pañcah±k±rehi nissayapaµippassaddhi veditabb±, ±cariyamh± chahi ±k±rehi. Vuttañheta½–
“Pañcim±, bhikkhave, nissayapaµippassaddhiyo upajjh±yamh±. Upajjh±yo pakkanto v± hoti,vibbhanto v±, k±lakato v±, pakkhasaªkanto v±, ±ºattiyeva pañcam². Im± kho, bhikkhave,pañca nissayapaµippassaddhiyo upajjh±yamh±.
Chayim± bhikkhave, nissayapaµippassaddhiyo ±cariyamh±. ¾cariyo pakkantov± hoti, vibbhanto v±, k±lakato v±, pakkhasaªkanto v±, ±ºattiyeva pañcam², upajjh±yenav± samodh±nagato hoti. Im± kho, bhikkhave, cha nissayapaµippassaddhiyo ±cariyamh±”ti(mah±va. 83).
Tatr±ya½ vinicchayo (mah±va. aµµha. 83)– pakkantoti disa½ gato. Eva½ gate capana tasmi½ sace vih±re nissayad±yako atthi, yassa santike aññad±pi nissayo v±gahitapubbo hoti, yo v± ekasambhogaparibhogo, tassa santike nissayo gahetabbo,ekadivasampi parih±ro natthi. Sace t±diso natthi, añño lajj² pesalo atthi, tassapesalabh±va½ j±nantena tadaheva nissayo y±citabbo. Sace deti, icceta½ kusala½. Athapana “tumh±ka½ upajjh±yo lahu½ ±gamissat²”ti pucchati, upajjh±yena ce tath± vutta½,“±ma, bhante”ti vattabba½. Sace vadati “tena hi upajjh±yassa ±gamana½ ±gameth±”ti,vaµµati. Atha panassa pakatiy± pesalabh±va½ na j±n±ti, catt±ri pañca divas±ni tassa bhikkhussasabh±gata½ oloketv± ok±sa½ k±retv± nissayo gahetabbo. Sace pana vih±renissayad±yako natthi, upajjh±yo ca “aha½ katip±hena ±gamiss±mi, m± ukkaºµhitth±”tivatv± gato, y±va ±gaman± parih±ro labbhati, ath±pi na½ tattha manuss± paricchinnak±latouttaripi pañca v± dasa v± divas±ni v±sentiyeva, tena vih±ra½ pavatti pesetabb±“dahar± m± ukkaºµhantu, aha½ asukadivasa½ n±ma ±gamiss±m²”ti, evampi parih±rolabbhati. Atha ±gacchato antar±magge nad²p³rena v± cor±d²hi v± upaddavo hoti, theroudakosakkana½ v± ±gameti, sah±ye v± pariyesati, ta½ ce pavatti½ dahar± suºanti,y±va ±gaman± parih±ro labbhati. Sace pana so “idhev±ha½ vasiss±m²”ti pahiºati,parih±ro natthi. Yattha nissayo labbhati, tattha gantabba½. Vibbhante pana k±lakatepakkhasaªkante v± ekadivasampi parih±ro natthi, yattha nissayo labbhati, tattha gantabba½.¾ºatt²ti pana nissayapaº±man± vuccati, tasm± “paº±memi tan”ti v±“m± idha paµikkam²”ti v± “n²hara te pattac²varan”ti v± “n±ha½ tay± upaµµh±petabbo”tiv±ti imin± p±¼inayena “m± ma½ g±mappavesana½ ±pucch²”ti-±din± p±¼imuttakanayenav± yo nissayapaº±man±ya paº±mito hoti, tena upajjh±yo kham±petabbo. Sace ±ditovana khamati, daº¹akamma½ ±haritv± tikkhattu½ t±va sayameva kham±petabbo. No ce khamati,tasmi½ vih±re mah±there gahetv± kham±petabbo. No ce khamati, s±mantavih±re bhikkh³gahetv± kham±petabbo. Sace evampi na khamati, aññattha gantv± upajjh±yassa sabh±g±na½ santikevasitabba½ “appeva n±ma ‘sabh±g±na½ me santike vasat²’ti ñatv±pi khameyy±”ti.Sace evampi na khamati, tatreva vasitabba½. Tatra ce dubbhikkh±didosena na sakk± hotivasitu½, ta½yeva vih±ra½ ±gantv± aññassa santike nissaya½ gahetv± vasitu½ vaµµati.Ayam±ºattiya½ vinicchayo.¾cariyamh± nissayapaµippassaddh²su ±cariyo pakkanto v± hot²ti ettha koci ±cariyo±pucchitv± pakkamati, koci an±pucchitv±, antev±sikopi evameva. Tatra saceantev±siko ±cariya½ ±pucchati “asuka½ n±ma, bhante, µh±na½ gantu½ icch±mikenacideva karaº²yen±”ti, ±cariyena ca “kad± gamissas²”ti vutto “s±yanhev± ratti½ v± uµµhahitv± gamiss±m²”ti vadati, ±cariyopi “s±dh³”ti sampaµicchati,ta½ khaºa½yeva nissayo paµippassambhati. Sace pana “bhante, asuka½ n±ma µh±na½ gantuk±momh²”tivutte ±cariyo “asukasmi½ n±ma g±me piº¹±ya caritv± pacch± j±nissas²”tivadati, so ca “s±dh³”ti sampaµicchati, tato ce gato sugato. Sace pana na gacchati,nissayo na paµippassambhati. Ath±pi “gacch±m²”ti vutte ±cariyena “m± t±va gaccha,ratti½ mantetv± j±niss±m±”ti vutto mantetv± gacchati, sugato. No ce gacchati,nissayo na paµippassambhati. ¾cariya½ an±pucch± pakkamantassa pana upac±ras²m±tikkamenissayo paµippassambhati, anto-upac±ras²mato paµinivattantassa na paµippassambhati. Sacepana ±cariyo antev±sika½ ±pucchati “±vuso, asuka½ n±ma µh±na½ gamiss±m²”ti,antev±sikena ca “kad±”ti vutte “s±yanhe v± rattibh±ge v±”tivadati, antev±sikopi “s±dh³”ti sampaµicchati, ta½ khaºa½yeva nissayo paµippassambhati,sace pana ±cariyo “sve piº¹±ya caritv± gamiss±m²”ti vadati, itaro ca “s±dh³”tisampaµicchati, ekadivasa½ t±va nissayo na paµippassambhati, punadivase paµippassaddho hoti.“Asukasmi½ n±ma g±me piº¹±ya caritv± j±niss±mi mama gamana½ v± agamana½ v±”tivatv± pana sace na gacchati, nissayo na paµippassambhati. Ath±pi “gacch±m²”ti vutteantev±sikena “m± t±va gacchatha, ratti½ mantetv± j±nissath±”ti vutto mantetv±pina gacchati, nissayo na paµippassambhati. Sace ubhopi ±cariyantev±sik± kenacidevakaraº²yena bahis²ma½ gacchanti, tato ce ±cariyo gamiyacitte uppanne an±pucch±vagantv± dvinna½ le¹¹up±t±na½ antoyeva nivattati, nissayo na paµippassambhati. Sace dvele¹¹up±te atikkamitv± nivattati, paµippassaddho hoti. ¾cariyupajjh±y± dve le¹¹up±teatikkamma aññasmi½ vih±re vasanti, nissayo paµippassambhati. ¾cariye vibbhantek±lakate pakkhasaªkante ca ta½ khaºa½yeva paµippassambhati.¾ºattiya½ pana ±cariyo muñcituk±mova hutv± nissayapaº±man±ya paº±meti, antev±sikoca “kiñc±pi ma½ ±cariyo paº±meti, atha kho hadayena muduko”ti s±layo hoti,nissayo na paµippassambhati. Sacepi ±riyo s±layo, antev±siko nir±layo “nad±ni ima½ niss±ya vasiss±m²”ti dhura½ nikkhipati, evampi na paµippassambhati. Ubhinna½s±layabh±ve pana na paµippassambhatiyeva, ubhinna½ dhuranikkhepena paµippassambhati, paº±mitenadaº¹akamma½ ±haritv± tikkhattu½ kham±petabbo. No ce khamati, upajjh±ye vuttanayena paµipajjitabba½.Yath±paññatta½ pana ±cariyupajjh±yavatta½ parip³renta½ adhimattapem±dipañcaªgasamann±gata½antev±sika½ saddhivih±rika½ v± paº±mentassa dukkaµa½, itara½ apaº±mentassapidukkaµameva. Vuttañheta½–
“Na, bhikkhave, samm±vattanto paº±metabbo, yo paº±meyya, ±patti dukkaµassa. Naca, bhikkhave, asamm±vattanto na paº±metabbo, yo na paº±meyya, ±patti dukkaµassa (mah±va.80).
“Pañcahi bhikkhave, aªgehi samann±gata½ antev±sika½ apaº±mento±cariyo s±tis±ro hoti, paº±mento anatis±ro hoti. ¾cariyamhi n±dhimatta½pema½ hoti, n±dhimatto pas±do hoti, n±dhimatt± hir² hoti, n±dhimatto g±ravohoti, n±dhimatt± bh±van± hoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gata½ antev±sika½apaº±mento ±cariyo s±tis±ro hoti, paº±mento anatis±ro hoti (mah±va. 81).
“Pañcahi bhikkhave, aªgehi samann±gata½ saddhivih±rika½ apaº±mento upajjh±yo s±tis±rohoti, paº±mento anatis±ro hoti. Upajjh±yamhi n±dhimatta½ pema½ hoti, n±dhimattopas±do hoti, n±dhimatt± hir² hoti, n±dhimatto g±ravo hoti, n±dhimatt± bh±van±hoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gata½ saddhivih±rika½ apaº±mentoupajjh±yo s±tis±ro hoti, paº±mento anatis±ro hot²”ti-±di (mah±va. 68).
Tattha (mah±va. aµµha. 68) n±dhimatta½ pema½ hot²ti upajjh±yamhi adhimatta½ gehassitapema½na hoti. N±dhimatt± bh±van± hot²ti adhimatt± mett±bh±van± na hot²ti attho.Upajjh±yena v± samodh±nagatoti ettha (mah±va. aµµha. 83) dassanasavanavasena samodh±na½ veditabba½.Sace hi ±cariya½ niss±ya vasanto saddhivih±riko ekavih±re cetiya½ v± vandanta½,ekag±me v± piº¹±ya caranta½ upajjh±ya½ passati, nissayo paµippassambhati. Upajjh±yopassati, saddhivih±riko na passati, na paµippassambhati. Maggappaµipanna½ v± ±k±senav± gacchanta½ upajjh±ya½ disv± d³ratt± “bhikkh³”ti j±n±ti, “upajjh±yo”tina j±n±ti, na paµippassambhati. Sace j±n±ti, paµippassambhati. Uparip±s±de upajjh±yovasati, heµµh± saddhivih±riko, ta½ adisv±va y±gu½ pivitv± paµikkamati, ±sanas±l±yav± nisinna½ adisv±va ekamante bhuñjitv± pakkamati, dhammassavanamaº¹ape v± nisinnampi ta½ adisv±va dhamma½ sutv± pakkamati, nissayo na paµippassambhati. Eva½t±va dassanavasena samodh±na½ veditabba½. Savanavasena pana sace upajjh±yassa vih±re v±antaraghare v± dhamma½ v± kathentassa anumodana½ v± karontassa sadda½ sutv± “upajjh±yassame saddo”ti sañj±n±ti, nissayo paµippassambhati, asañj±nantassa na paµippassambhati.Aya½ samodh±ne vinicchayo. 155. Niss±ya kena vasitabba½, kena na vasitabbanti ettha pana “anuj±n±mi, bhikkhave,byattena bhikkhun± paµibalena pañca vass±ni niss±ya vatthu½, abyattena y±vaj²van”ti(mah±va. 103) vacanato yo abyatto hoti, tena y±vaj²va½ niss±yeva vasitabba½. Sac±ya½(mah±va. aµµha. 103) vu¹¹hatara½ ±cariya½ na labhati, upasampad±ya saµµhivasso v± sattativassov± hoti, navakatarassapi byattassa santike ukkuµika½ nis²ditv± añjali½ paggahetv±“±cariyo me, ±vuso, hoti, ±yasmato niss±ya vacch±m²”ti eva½ tikkhattu½vatv± nissayo gahetabbova. G±mappavesana½ ±pucchantenapi ukkuµika½ nis²ditv±añjali½ paggahetv± “g±mappavesana½ ±pucch±mi ±cariy±”ti vattabba½. Esa nayosabba-±pucchanesu.Yo pana byatto hoti upasampad±ya pañcavasso, tena anissitena vatthu½ vaµµati. Tasm± nissayamuccanakena(p±ci. aµµha. 145-147) upasampad±ya pañcavassena sabbantimena paricchedena dve m±tik±paguº± v±cuggat± kattabb±, pakkhadivasesu dhammassavanatth±ya suttantato catt±ro bh±ºav±r±,sampatt±na½ paris±na½ parikathanatth±ya andhakavinda(a. ni. 5.114) mah±r±hulov±da(ma.ni. 2.113 ±dayo) ambaµµha(da-². ni. 1.254 ±dayo) sadiso eko kath±maggo,saªghabhattamaªgal±maªgalesu anumodanatth±ya tisso anumodan±, uposathapav±raº±dij±nanattha½ kamm±kammavinicchayo,samaºadhammakaraºattha½ sam±dhivasena v± vipassan±vasena v± arahattapariyos±nameka½ kammaµµh±na½,ettaka½ uggahetabba½. Ett±vat± hi aya½ bahussuto hoti c±tuddiso, yattha katthaciattano issariyena vasitu½ labhati. Ya½ pana vutta½–
“Pañcahi bhikkhave, aªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.Na asekkhena s²lakkhandhena samann±gato hoti, na asekkhena sam±dhikkhandhena… na asekkhenapaññ±kkhandhena… na asekkhena vimuttikkhandhena… na asekkhena vimuttiñ±ºadassanakkhandhenasamann±gato hoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitenavatthabba½.
“Aparehipi, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.Assaddho hoti, ahiriko hoti, anottapp² hoti, kus²to hoti, muµµhassatihoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.
“Aparehipi, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.Adhis²le s²lavipanno hoti, ajjh±c±re ±c±ravipanno hoti, atidiµµhiy± diµµhivipannohoti, appassuto hoti, duppañño hoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatenabhikkhun± na anissitena vatthabba½.
“Aparehipi bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.¾patti½ na j±n±ti, an±patti½ na j±n±ti, lahuka½ ±patti½ na j±n±ti, garuka½±patti½ na j±n±ti, ubhay±ni kho panassa p±timokkh±ni vitth±rena na sv±gat±ni hontina suvibhatt±ni na suppavatt²ni na suvinicchit±ni suttaso anubyañjanaso. Imehikho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.
“Aparehipi, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatena bhikkhun± na anissitena vatthabba½.¾patti½ na j±n±ti, an±patti½ na j±n±ti, lahuka½ ±patti½ na j±n±ti, garuka½±patti½ na j±n±ti, ³napañcavasso hoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahaªgehi samann±gatenabhikkhun± na anissitena vatthabban”ti (mah±va. 103). Etth±pi purimanayenevaayuttavasena ±patti-aªgavasena ca paµikkhepo katoti daµµhabba½.
B±l±na½ pana abyatt±na½ disa½gamik±na½ antev±sikasaddhivih±rik±na½ anuññ± na d±tabb±.Sace denti, ±cariyupajjh±y±na½ dukkaµa½. Te ce ananuññ±t± gacchanti, tesampi dukkaµa½.Vuttañheta½–
“Idha pana, bhikkhave, sambahul± bhikkh³ b±l± abyatt± disa½gamik± ±cariyupajjh±ye±pucchanti. Te, bhikkhave, ±cariyupajjh±yehi pucchitabb± “kaha½ gamissatha, kenasaddhi½ gamissath±”ti. Te ce, bhikkhave, b±l± abyatt± aññe b±le abyatte apadiseyyu½.Na, bhikkhave, ±cariyupajjh±yehi anuj±nitabb±, anuj±neyyu½ ce, ±patti dukkaµassa.Te ce, bhikkhave, b±l± abyatt± ananuññ±t± ±cariyupajjh±yehi gaccheyyu½ ce, ±pattidukkaµass±”ti (mah±va. 163).
Iti p±¼imuttakavinayavinicchayasaªgahe
Nissayavinicchayakath± samatt±.