Ajap±lakath±vaººan±
4. Tassa satt±hassa accayen±ti pallaªkasatt±hassa apagamanena. Tamh± sam±dhimh± vuµµhahitv±titato arahattaphalasam±pattisam±dhito yath±k±lapariccheda½ vuµµhahitv±. Aññepi buddhattakar±tivis±khapuººamito paµµh±ya rattindiva½ eva½ niccasam±hitabh±vahetubh³t±na½ buddhaguº±na½upari aññepi buddhattas±dhak±. “Aya½ buddho”ti buddhabh±vassa paresa½ vibh±van± dhamm±ki½ nu kho sant²ti yojan±. Ekacc±na½ devat±nanti y± adhigatamagg± sacchikatanirodh±ekapadesena buddhaguºe j±nanti, t± µhapetv± tadaññ±sa½ devat±na½. Animiseh²tidhammap²tivipph±ravasena pas±davibh±vaniccaladalat±ya nimesarahitehi. Ratanacaªkametidevat±hi m±pite ratanamayacaªkame. “Ratanabh³t±na½ sattanna½ pakaraº±na½ tattha ca anuttarassadhammaratanassa sammasanena ta½ µh±na½ ratanagharacetiya½ n±ma j±tan”tipi vadanti. Tenevaaµµhas±liniya½ (dha. sa. aµµha. nid±nakath±) “ratanaghara½ n±ma na ratanamaya½ geha½, sattanna½pana pakaraº±na½ sammasitaµµh±na½ ratanagharanti veditabban”ti vutta½.Kasm± pan±ya½ ajap±lanigrodho n±ma j±toti ±ha “tassa kir±”ti-±di. Kecipana “yasm± tattha vede sajjh±yitu½ asamatth± mahallakabr±hmaº± p±k±raparikkhepayutt±ninivesan±ni katv± sabbe vasi½su, tasm±ssa ‘ajap±lanigrodho’ti n±ma½ j±tan”tivadanti. Tatr±ya½ vacanattho– na japant²ti ajap±, mant±na½ anajjh±yak±ti attho. Ajap±lanti ±diyanti niv±sa½ etth±ti ajap±loti. Apare pana vadanti “yasm± majjhanhikesamaye anto paviµµhe aje attano ch±y±ya p±leti rakkhati, tasm± ‘ajap±lo’tissa n±ma½ru¼han”ti. Sabbath±pi n±mameta½ tassa rukkhassa.Vimuttisukha½ paµisa½vedentoti dhamma½ vicinantoyeva antarantar± vimuttisukhañcapaµisa½vedento. “Dhamma½ vicinanto vimuttisukhañca paµisa½vedento”ti eva½ v±ettha p±µho gahetabbo. Ud±naµµhakath±yampi (ud±. aµµha. 4) hi ayameva p±µho. Dhamma½ vicinantocettha eva½ abhidhamme nayamagga½ sammasi paµhama½ dhammasaªgaº²pakaraºa½ n±ma, tato vibhaªgappakaraºa½,dh±tukath±pakaraºa½, puggalapaññattippakaraºa½, kath±vatthu½ n±ma, yamaka½ n±ma, tatomah±pakaraºa½ paµµh±na½ n±m±ti. Tatthassa saºhasukhumaµµh±namhi citte otiººe p²ti uppajji,p²tiy± uppann±ya lohita½ pas²di, lohite pasanne chavi pas²di, chaviy± pasann±ya puratthimak±yatok³µ±g±r±dippam±º± rasmiyo uµµhahitv± ±k±se pakkhanda½ chaddantan±gakula½ viya p±c²nadis±yaanant±ni cakkav±¼±ni pakkhand±. Pacchimak±yato uµµhahitv± pacchimadis±ya, dakkhiºa½sak³µatouµµhahitv± dakkhiºadis±ya, v±ma½sak³µato uµµhahitv± uttaradis±ya anant±ni cakkav±¼±nipakkhand±. P±datalehi pav±¼aªkuravaºº± rasmiyo nikkhamitv± mah±pathavi½vinibbijjha udaka½ dvidh± bhinditv± v±takkhandha½ pad±letv± ajaµ±k±sa½ pakkhand±.S²sato sa½parivattiyam±na½ maºid±ma½ viya n²lavaººarasmivaµµi uµµhahitv± cha devalokevinivijjhitv± nava brahmaloke atikkamma ajaµ±k±sa½ pakkhand±. Tasmi½ divase aparim±ºesucakkav±¼esu aparim±º± satt± sabbe suvaººavaºº±va ahesu½. Ta½ divasañca pana bhagavatosar²r± nikkhant± y±vajjadivas±pi kira t± rasmiyo anantalokadh±tuyo gacchantiyeva.Na kevalañca imasmi½yeva satt±he dhamma½ vicinantassa sar²rato rasmiyo nikkhami½su,atha kho ratanagharasatt±hepi paµµh±na½ sammasantassa evameva sar²rato rasmiyo nikkhant± ev±tiveditabba½.Vuttañheta½ aµµhas±liniya½ (dha. sa. aµµha. nid±nakath±)–
“Imesu ca ekav²satiy± divasesu ekadivasepi satthu sar²rato rasmiyo na nikkhant±,catutthe pana satt±he pacchimuttar±ya dis±ya ratanaghare nis²di. Tattha dhammasaªgaºi½ sammasantassapisar²rato rasmiyo na nikkhant±. Vibhaªgappakaraºa½, dh±tukatha½, puggalapaññatti½, kath±vatthuppakaraºa½,yamakappakaraºa½ sammasantassapi rasmiyo na nikkhant±. Yad± pana mah±pakaraºa½ oruyha‘hetupaccayo ±rammaºapaccayo…pe… avigatapaccayo’ti sammasana½ ±rabhi, athassacatuv²satisamantapaµµh±na½ sammasantassa ekantato sabbaññutaññ±ºa½ mah±pakaraºe ok±sa½labhi. Yath± hi timirapiªgalamah±maccho catur±s²tiyojanasahassagambh²re mah±samuddeyevaok±sa½ labhati, evameva sabbaññutaññ±ºa½ ekantato mah±pakaraºeyeva ok±sa½ labhi.
“Satthu eva½ laddhok±sena sabbaññutaññ±ºena yath±sukha½ saºhasukhumadhamma½ sammasantassasar²rato n²lap²talohitod±tamañjiµµhapabhassaravasena chabbaººarasmiyo nikkhami½su. Kesamass³hiceva akkh²nañca n²laµµh±nehi n²larasmiyo nikkhami½su, y±sa½ vasena gaganatala½ añjanacuººasamokiººa½viya um±pupphan²luppaladalasañchanna½ viya v²tipatantamaºit±lavaºµa½ viya sampas±ritamecakapaµa½ viya ca ahosi. Chavito ceva akkh²nañca p²taµµh±nehi p²tarasmiyonikkhami½su, y±sa½ vasena dis±bh±g± suvaººarasanisiñcam±n± viya suvaººapaµapas±rit± viyakuªkumacuººakaºik±rapupphasamparikiºº± viya ca viroci½su. Ma½salohitehi cevaakkh²nañca rattaµµh±nehi lohitarasmiyo nikkhami½su, y±sa½ vasena dis±bh±g± c²napiµµhacuººarañjit±viya supakkal±kh±rasanisiñcam±n± viya rattakambalaparikkhitt± viya jayasumanap±ribaddhakabandhuj²vakakusumasamparikiºº±viya ca viroci½su. Aµµh²hi ceva dantehi ca akkh²nañca setaµµh±nehi od±tarasmiyonikkhami½su, y±sa½ vasena dis±bh±g± rajatakuµehi ±siñcam±nakh²radh±r±samparikiºº± viyapas±ritarajatapaµavit±n± viya v²tipatantarajatat±lavaºµ± viya kundakumudasindhuv±rasumanamallik±dikusumasañchann±viya ca viroci½su. Mañjiµµhapabhassar± pana tamh± tamh± sar²rappades± nikkhami½su.Iti t± chabbaººarasmiyo nikkhamitv± ghanamah±pathavi½ gaºhi½su.
“Catunahut±dhikadviyojanasatasahassabahal± mah±pathav² niddhantasuvaººapiº¹i viya ahosi.Pathavi½ bhinditv± heµµh± udaka½ gaºhi½su. Pathav²sandh±raka½ aµµhanahut±dhikacatuyojanasatasahassabahala½udaka½ suvaººakalasehi ±siñcam±navil²nasuvaººa½ viya ahosi. Udaka½ vinivijjhitv±v±ta½ aggahesu½. Channavut±dhikanavayojanasatasahassabahalo v±to samussitasuvaººakkhandhoviya ahosi. V±ta½ vinivijjhitv± heµµh± ajaµ±k±sa½ pakkhandi½su. Uparibh±genauggantv±pi catumah±r±jike gaºhi½su. Te vinivijjhitv± t±vati½se, tato y±me,tato tusite, tato nimm±narat², tato paranimmitavasavatt², tato nava brahmaloke, tatovehapphale, tato pañca suddh±v±se vinivijjhitv± catt±ro ±ruppe gaºhi½su. Catt±roca ±ruppe vinivijjhitv± ajaµ±k±sa½ pakkhandi½su.
“Tiriyabh±gehi anant± lokadh±tuyo pakkhandi½su, ettake µh±necandamhi candappabh± natthi, s³riye s³riyappabh± natthi, t±rakar³pesu t±rakar³pappabh±natthi, devat±na½ uyy±navim±nakapparukkhesu sar²re ±bharaºes³ti sabbattha pabh± natthi.Tisahassimah±sahassilokadh±tuy± ±lokapharaºasamattho mah±brahm±pi s³riyuggamane khajjopanakoviya ahosi, candas³riyat±rakar³padevatuyy±navim±nakapparukkh±na½ paricchedamattakameva paññ±yittha.Ettaka½ µh±na½ buddharasm²hiyeva ajjhotthaµa½ ahosi. Ayañca neva buddh±na½ adhiµµh±niddhi,na bh±van±mayiddhi. Saºhasukhumadhamma½ pana sammasato lokan±thassa lohita½ pas²di, vatthur³pa½pas²di, chavivaººo pas²di. Cittasamuµµh±n± vaººadh±tu samant± as²tihatthamatte padeseniccal± aµµh±s²”ti.
Eva½ nisinneti tamh± sam±dhimh± vuµµhahitv± nisinne. Eko br±hmaºoti n±magottavasenaanabhiññ±to ap±kaµo eko br±hmaºo. “Hu½ hun”ti karonto vicarat²ti sabba½acokkhaj±tika½ passitv± jigucchanto “hu½ hun”ti karonto vicarati. Etadavoc±ti(ud±. aµµha. 4) eta½ id±ni vattabba½ “kitt±vat± nu kho”ti-±divacana½ avoca. Tatthakitt±vat±ti kittakena pam±ºena. Nu-ti sa½sayatthe nip±to, kho-ti padap³raºe. Bho-ti br±hmaº±na½ j±tisamud±gata½ ±lapana½. Tath±hi vutta½ “bhov±di n±ma so hoti, sace hoti sakiñcano”ti (dha. pa. 396; su. ni. 625). Gotam±ti bhagavanta½gottena ±lapati. Katha½ pan±ya½ br±hmaºo sampati sam±gato bhagavato gotta½ j±n±t²ti?N±ya½ sampati sam±gato, chabbass±ni padh±nakaraºak±le upaµµhahantehi pañcavaggiyehi saddhi½caram±no aparabh±ge ta½ vata½ cha¹¹etv± uruvel±ya½ senanigame eko adutiyo hutv±piº¹±ya caram±nopi tena br±hmaºena diµµhapubbo ceva sallapitapubbo ca, tena so pubbepañcavaggiyehi gayham±na½ bhagavato gotta½ anussaranto “bho gotam±”ti bhagavanta½ gottena±lapati. Yato paµµh±ya v± bhagav± mah±bhinikkhamana½ nikkhanto anom±nad²t²re pabbaji,tato pabhuti “samaºo gotamo”ti cando viya s³riyo viya p±kaµopaññ±to hoti, na ca tassa gottaj±nane k±raºa½ gavesitabba½. Br±hmaºakaraº±ti br±hmaºa½karont²ti br±hmaºakaraº±, br±hmaºabh±vakar±ti attho. Ettha ca “kitt±vat±”ti etenayehi dhammehi br±hmaºo hoti, tesa½ dhamm±na½ parim±ºa½ pucchati. “Katame”tipana imin± tesa½ sar³pa½ pucchati.Ud±na½ ud±nes²ti “yo br±hmaºo”ti-±dika½ ud±na½ ud±nesi, na pana tassa br±hmaºassadhamma½ desesi. Kasm±? Dhammadesan±ya abh±janabh±vato. Tath± hi tassa br±hmaºassa ima½g±tha½ sutv± na sacc±bhisamayo ahosi. Yath± ca imassa, eva½ upakassa ±j²vakassa buddhaguºappak±sana½sutv±. Dhammacakkappavattanato hi pubbabh±ge bhagavat± bh±sita½ paresa½ suºant±nampi tapussabhallik±na½saraºad±na½ viya v±san±bh±giyameva j±ta½, na asekkhabh±giya½ v± nibbedhabh±giya½ v±.Es± hi dhammat±ti. Vedehi v± antanti ettha anta½ n±ma sabbasaªkh±rapariyos±na½nibb±na½. Ime ussad± natth²ti sabbaso ime pah²natt± na santi.
Ajap±lakath±vaººan± niµµhit±.