347. Dussa½har±n²ti kasigorakkh±d²hi up±yehi dukkhena sa½haraº²y±ni.
348-9. Saññ±cik±ya pana bhikkhun±ti ettha saññ±cik± n±ma saya½ pavattitay±can± vuccati, tasm± “saññ±cik±y±”ti attano y±can±y±ti vutta½ hoti, saya½ y±citakehi upakaraºeh²ti attho. Yasm± pana s± saya½y±citakehi kayiram±n± saya½ y±citv± kayiram±n± hoti, tasm± ta½ atthapariy±ya½ dassetu½ “saya½ y±citv± purisamp²”ti evamassa padabh±jana½ vutta½.
Ullitt±ti antolitt±. Avalitt±ti bahilitt±. Ullitt±valitt±ti antarab±hiralitt±ti vutta½ hoti.
K±rayam±nen±ti imassa padabh±jane “k±r±penten±”ti ettakameva vattabba½ siy±, evañhi byañjana½ sameti. Yasm± pana saññ±cik±ya kuµi½ karonten±pi idha vuttanayeneva paµipajjitabba½, tasm± karonto v± hotu k±r±pento v± ubhopete “k±rayam±nen±”ti imin±va padena saªgahit±ti etamattha½ dassetu½ “karonto v± k±r±pento v±”ti vutta½. Yadi pana karontena v± k±r±pentena v±ti vadeyya, byañjana½ vilomita½ bhaveyya, na hi k±r±pento karonto n±ma hoti, tasm± atthamattamevettha dassitanti veditabba½.
Attuddesanti “mayha½ es±”ti eva½ att± uddeso ass±ti attuddes±, ta½ attuddesa½. Yasm± pana yass± att± uddeso s± attano atth±ya hoti, tasm± atthapariy±ya½ dassento “attuddesanti attano atth±y±”ti ±ha. Pam±ºik± k±retabb±ti pam±ºayutt± k±retabb±. Tatrida½ pam±ºanti tass± kuµiy± ida½ pam±ºa½. Sugatavidatthiy±ti sugatavidatthi n±ma id±ni majjhimassa purisassa tisso vidatthiyo va¹¹hak²hatthena diya¹¹ho hattho hoti. B±hirimena m±nen±ti kuµiy± bahikuµµam±nena dv±dasa vidatthiyo, minantena pana sabbapaµhama½ dinno mah±mattikapariyanto na gahetabbo. Thusapiº¹apariyantena minitabba½. Thusapiº¹assa-upari setakamma½ abboh±rika½. Sace thusapiº¹ena anatthiko mah±mattik±ya eva niµµh±peti, mah±mattik±va paricchedo.
Tiriyanti vitth±rato. Satt±ti satta sugatavidatthiyo. Antar±ti imassa pana aya½ niddeso “abbhantarimena m±nen±”ti, kuµµassa bahi anta½ aggahetv± abbhantarimena antena miniyam±ne tiriya½ satta sugatavidatthiyo pam±ºanti vutta½ hoti.
Yo pana lesa½ o¹¹ento yath±vuttappam±ºameva kariss±m²ti d²ghato ek±dasa vidatthiyo tiriya½ aµµha vidatthiyo, d²ghato v± terasa vidatthiyo tiriya½ cha vidatthiyo kareyya, na vaµµati. Ekatobh±gena atikkantampi hi pam±ºa½ atikkantameva hoti. Tiµµhatu vidatthi, kesaggamattampi d²ghato v± h±petv± tiriya½ tiriyato v± h±petv± d²gha½ va¹¹hetu½ na vaµµati, ko pana v±do ubhato va¹¹hane? Vuttañheta½– “±y±mato v± vitth±rato v± antamaso kesaggamattampi atikkamitv± karoti v± k±r±peti v± payoge dukkaµan”ti-±di (p±r±. 353). Yath±vuttappam±º± eva pana vaµµati. Y± pana d²ghato saµµhihatth±pi hoti tiriya½ tihatth± v± ³nakacatuhatth± v± yattha pam±ºayutto mañco ito cito ca na parivattati, aya½ kuµ²ti saªkhya½ na gacchati, tasm± ayampi vaµµati. Mah±paccariya½ pana pacchimakoµiy± catuhatthavitth±r± vutt±, tato heµµh± akuµi. Pam±ºik±pi pana adesitavatthuk± v± s±rambh± v± aparikkaman± v± na vaµµati. Pam±ºik± desitavatthuk± an±rambh± saparikkaman±va vaµµati. Pam±ºato ³natarampi catuhattha½ pañcahatthampi karontena desitavatthuk±va k±retabb±. Pam±º±tikkantañca pana karonto lepapariyos±ne garuka½ ±patti½ ±pajjati.
Tattha lepo ca alepo ca lepok±so ca alepok±so ca veditabbo. Seyyathida½– lepoti dve lep±– mattik±lepo ca sudh±lepo ca. Ýhapetv± pana ime dve lepe avaseso bhasmagomay±dibhedo lepo, alepo. Sacepi kalalalepo hoti, alapo eva. Lepok±soti bhittiyo ceva chadanañca, µhapetv± pana bhitticchadane avaseso thambhatul±piµµhasaªgh±µav±tap±nadh³macchidd±di alep±raho ok±so sabbopi alepok±soti veditabbo.
Bhikkh³ abhinetabb± vatthudesan±y±ti yasmi½ µh±ne kuµi½ k±retuk±mo hoti, tattha vatthudesanatth±ya bhikkh³ netabb±. Tena kuµik±raken±ti-±di pana yena vidhin± te bhikkh³ abhinetabb±, tassa dassanattha½ vutta½. Tattha kuµivatthu½ sodhetv±ti na visama½ arañña½ bhikkh³ gahetv± gantabba½ kuµivatthu½ pana paµhamameva sodhetv± samatala½ s²mamaº¹alasadisa½ katv± pacch± saªgha½ upasaªkamitv± y±citv± netabb±ti dasseti. Evamassa vacan²yoti saªgho eva½ vattabbo assa. Parato pana “dutiyampi y±citabb±”ti bhikkh³ sandh±ya bahuvacana½ vutta½. No ce sabbo saªgho ussahat²ti sace sabbo saªgho na icchati, sajjh±yamanasik±r±d²su uyyutt± te te bhikkh³ honti. S±rambha½ an±rambhanti sa-upaddava½ anupaddava½. Saparikkamana½ aparikkamananti sa-upac±ra½ anupac±ra½.
Pattakallanti patto k±lo imassa olokanass±ti pattak±la½, pattak±lameva pattakalla½. Idañca vatthu½olokanatth±ya sammutikamma½ anus±van±nayena oloketv±pi k±tu½ vaµµati. Parato pana vatthudesan±kamma½ yath±vutt±ya eva ñattiy± ca anus±van±ya ca k±tabba½, oloketv± k±tu½ na vaµµati.
353. Kipillik±nanti rattak±¼apiªgal±dibhed±na½ y±sa½ k±sañci kipillik±na½. Kip²llak±nantipi p±µho. ¾sayoti nibaddhavasanaµµh±na½, yath± ca kipillik±na½ eva½ upacik±d²nampi nibaddhavasanaµµh±na½yeva ±sayo veditabbo. Yattha pana te gocaratth±ya ±gantv± gacchanti, sabbesampi t±diso sañcaraºappadeso av±rito, tasm± tattha apanetv± sodhetv± k±tu½ vaµµati. Im±ni t±va cha µh±n±nisatt±nudday±ya paµikkhitt±ni.
Hatth²na½ v±ti hatth²na½ pana nibaddhavasanaµµh±nampi nibaddhagocaraµµh±nampi na vaµµati, s²h±d²na½ ±sayo ca gocar±ya pakkamant±na½ nibaddhagamanamaggo ca na vaµµati. Etesa½ gocarabh³mi na gahit±. Yesa½ kesañc²ti aññesampi v±¼±na½ tiracch±nagat±na½ Im±ni satta µh±n±ni sappaµibhay±ni bhikkh³na½ ±rogyatth±ya paµikkhitt±ni. Ses±ni n±n±-upaddavehi sa-upaddav±ni. Tattha pubbaººanissitanti pubbaººa½ nissita½ sattanna½ dhaññ±na½ viruhanakakhettas±mant± µhita½. Eseva nayo aparaººanissit±d²supi. Ettha pana abbh±gh±tanti k±raº±ghara½ verighara½, cor±na½ m±raºatth±ya katanti kurundi-±d²su.
¾gh±tananti dhammagandhik± vuccati. Sus±nanti mah±sus±na½. Sa½saraºanti anibbijjhagaman²yo gatapacc±gatamaggo vuccati. Sesa½ utt±nameva.
Na sakk± hoti yath±yuttena sakaµen±ti dv²hi balibaddehi yuttena sakaµena eka½ cakka½ nibbodakapatanaµµh±ne eka½ bahi katv± ±vijjitu½ na sakk± hoti. Kurundiya½ pana “cat³hi yutten±”ti vutta½. Samant± nisseºiy± anuparigantunti nisseºiya½ µhatv± geha½ ch±dentehi na sakk± hoti samant± nisseºiy± ±vijjitu½. Iti evar³pe s±rambhe ca aparikkamane ca µh±ne na k±retabb±. An±rambhe pana saparikkamane k±retabb±, ta½ vuttapaµipakkhanayena p±¼iya½ ±gatameva.
Puna saññ±cik± n±m±ti evam±di “s±rambhe ce bhikkhu vatthusmi½ aparikkamane saññ±cik±ya kuµi½ k±reyy±”ti eva½ vuttasa½y±cik±d²na½ atthappak±sanattha½ vutta½.
Payoge dukkaµanti eva½ adesitavatthuka½ v± pam±º±tikkanta½ v± kuµi½ k±ress±m²ti araññato rukkh± haraºatth±ya v±si½ v± pharasu½ v± niseti dukkaµa½, arañña½ pavisati dukkaµa½, tattha allatiº±ni chindati dukkaµena saddhi½ p±cittiya½, sukkh±ni chindati dukkaµa½. Rukkhesupi eseva nayo. Bh³mi½ sodheti khaºati, pa½su½ uddharati, cin±ti; eva½ y±va p±c²ra½ bandhati t±va pubbapayogo n±ma hoti. Tasmi½ pubbapayoge sabbattha p±cittiyaµµh±ne dukkaµena saddhi½ p±cittiya½, dukkaµaµµh±ne dukkaµa½, tato paµµh±ya sahapayogo n±ma. Tattha thambhehi k±tabb±ya thambha½ uss±peti, dukkaµa½. Iµµhak±hi cinitabb±ya iµµhaka½ ±cin±ti, dukkaµa½. Eva½ ya½ ya½ upakaraºa½ yojeti, sabbattha payoge payoge dukkaµa½. Tacchantassa hatthav±re hatthav±re tadatth±ya gacchantassa pade pade dukkaµa½. Eva½ kata½ pana d±rukuµµika½ v± iµµhakakuµµika½ v± sil±kuµµika½ v± antamaso paººas±lampi sabhitticchadana½ limpiss±m²ti sudh±ya v± mattik±ya v± limpantassa payoge payoge y±va thullaccaya½ na hoti, t±va dukkaµa½. Eta½ pana dukkaµa½ mah±lepeneva vaµµati, setarattavaººakaraºe v± cittakamme v± an±patti.
Eka½ piº¹a½ an±gateti yo sabbapacchimo eko lepapiº¹o, ta½ eka½ piº¹a½ asampatte kuµikamme. Ida½ vutta½ hoti, id±ni dv²hi piº¹ehi niµµh±na½ gamissat²ti tesu paµhamapiº¹ad±ne thullaccayanti.
Tasmi½ piº¹e ±gateti ya½ eka½ piº¹a½ an±gate kuµikamme thullaccaya½ hoti, tasmi½ avas±napiº¹e ±gate dinne µhapite lepassa ghaµitatt± ±patti saªgh±disesassa. Eva½ lempantassa ca antolepe v± antolepena saddhi½ bhittiñca chadanañca ek±baddha½ katv± ghaµite bahilepe v± bahilepena saddhi½ ghaµite saªgh±diseso. Sace pana dv±rabaddha½ v± v±tap±na½ v± aµµhapetv±va mattik±ya limpati, tasmiñca tassok±sa½ puna va¹¹hetv± v± ava¹¹hetv± v± µhapite lepo na ghaµ²yati rakkhati t±va, puna limpantassa pana ghaµitamatte saªgh±diseso. Sace ta½ µhapiyam±na½ paµhama½ dinnalepena saddhi½ nirantarameva hutv± tiµµhati, paµhamameva saªgh±diseso. Upacik±mocanattha½ aµµhaªgulamattena appattacchadana½ katv± bhitti½ limpati, an±patti. Upacik±mocanatthameva heµµh± p±s±ºakuµµa½ katv± ta½ alimpitv± upari limpati, lepo na ghaµiyati n±ma, an±pattiyeva.
Iµµhakakuµµik±ya iµµhak±hiyeva v±tap±ne ca dh³manett±ni ca karoti, lepaghaµaneneva ±patti. Paººas±la½ limpati, lepaghaµaneneva ±patti. Tattha ±lokatth±ya aµµhaªgulamatta½ µhapetv± limpati, lepo na ghaµ²yati n±ma, an±pattiyeva. Sace “v±tap±na½ laddh± ettha µhapess±m²”ti karoti, v±tap±ne µhapite lepaghaµanena ±patti. Sace mattik±ya kuµµa½ karoti, chadanalepena saddhi½ ghaµane ±patti. Eko ekapiº¹±vasesa½ katv± µhapeti, añño ta½ disv± “dukkata½ idan”ti vattas²sena limpati ubhinnampi an±patti.
354. Bhikkhu kuµi½ karot²ti evam±d²ni chatti½sa catukk±ni ±pattibhedadassanattha½ vutt±ni, tattha s±rambh±ya dukkaµa½, aparikkaman±ya dukkaµa½ pam±º±tikkant±ya saªgh±diseso, adesitavatthuk±ya saªgh±diseso, etesa½ vasena vomissak±pattiyo veditabb±.
355. ¾patti dvinna½ saªgh±disesena dvinna½ dukkaµ±nanti-±d²su ca dv²hi saªgh±disesehi saddhi½ dvinna½ dukkaµ±nanti-±din± nayena attho veditabbo.
361. So ce vippakate ±gacchat²ti-±d²su pana aya½ atthavinicchayo. Soti sam±disitv± pakkantabhikkhu. Vippakateti aniµµhite kuµikamme. Aññassa v± d±tabb±ti aññassa puggalassa v± saªghassa v± cajitv± d±tabb±. Bhinditv± v± puna k±tabb±ti kittakena bhinn± hoti, sace thambh± bh³miya½ nikh±t±, uddharitabb±. Sace p±s±º±na½ upari µhapit±, apanetabb±. Iµµhakacit±ya y±va maªgaliµµhak± t±va kuµµ± apacinitabb±. Saªkhepato bh³misama½ katv± vin±sit± bhinn± hoti, bh³mito upari caturaªgulamattepi µhite abhinn±va. Sesa½ sabbacatukkesu p±kaµameva. Na hettha añña½ kiñci atthi, ya½ p±¼i-anus±reneva dubbiññeyya½ siy±.
363. Attan± vippakatanti-±d²su pana attan± ±raddha½ kuµi½. Attan± pariyos±pet²ti mah±mattik±ya v± thusamattik±ya v± y±ya kata½ pariyositabh±va½ p±petuk±mo hoti, t±ya avas±napiº¹a½ dento pariyos±peti
Parehi pariyos±pet²ti attanova atth±ya parehi pariyos±peti. Attan± v± hi vippakat± hotu parehi v± ubhayehi v±, ta½ ce attano atth±ya attan± v± pariyos±peti, parehi v± pariyos±peti, attan± ca parehi c±ti yuganaddha½ v± pariyos±peti, saªgh±disesoyev±ti ayamettha vinicchayo.
Kurundiya½pana vutta½– “dve tayo bhikkh³ ‘ekato vasiss±m±’ti karonti, rakkhati t±va, avibhattatt± an±patti. ‘Ida½ µh±na½ tava, ida½ mam±’ti vibhajitv± karonti ±patti. S±maºero ca bhikkhu ca ekato karonti, y±va avibhatt± t±va rakkhati. Purimanayena vibhajitv± karonti, bhikkhussa ±patt²”ti.
364. An±patti leºeti-±d²su leºa½ mahantampi karontassa an±patti. Na hettha lepo ghaµ²yati. Guhampi iµµhak±guha½ v± sil±guha½ v± d±ruguha½ v± bh³miguha½ v± mahantampi karontassa an±patti.
Tiºakuµik±y±ti sattabh³mikopi p±s±do tiºapaººacchadano “tiºakuµik±”ti vuccati. Aµµhakath±su pana kukkuµacchikagehanti chadana½ daº¹akehi j±labaddha½ katv± tiºehi v± paººehi v± ch±ditakuµik±va vutt±, tattha an±patti. Mahantampi tiºacchadanageha½ k±tu½ vaµµati, ullitt±dibh±vo eva hi kuµiy± lakkhaºa½, so ca chadanameva sandh±ya vuttoti veditabbo. Caªkamanas±l±ya½ tiºacuººa½ paripatati “anuj±n±mi, bhikkhave, ogumphetv± ullitt±valitta½ k±tun”ti-±d²ni (c³¼ava. 260) cettha s±dhak±ni, tasm± ubhato pakkha½ v± k³µabaddha½ v± vaµµa½ v± caturassa½ v± ya½ “ima½ etassa gehassa chadanan”ti chadanasaªkhepena kata½ hoti, tassa bhittilepena saddhi½ lepe ghaµite ±patti. Sace pana ullitt±valittacchadanassa gehassa leparakkhaºattha½ upari tiºena ch±denti, ett±vat± tiºakuµi n±ma na hoti. Ki½ panettha adesitavatthukappam±º±tikkantapaccay±va an±patti, ud±hu s±rambha-aparikkamanapaccay±p²ti sabbatth±pi an±patti. Tath± hi t±disa½ kuµi½ sandh±ya pariv±re vutta½–
“Bhikkhu saññ±cik±ya kuµi½ karoti;
adesitavatthuka½ pam±º±tikkanta½;
s±rambha½ aparikkamana½ an±patti;
pañh± mes± kusalehi cintit±”ti. (Pari. 479).
Aññassatth±y±ti kuµilakkhaºappattampi kuµi½ aññassa upajjh±yassa v± ±cariyassa v± saªghassa v± atth±ya karontassa an±patti. Ya½ pana “±patti k±ruk±na½ tiººa½ dukkaµ±nan”ti-±di p±¼iya½ vutta½, ta½ yath±sam±diµµh±ya akaraºapaccay± vutta½.
V±s±g±ra½ µhapetv± sabbatth±ti attano vasanatth±ya ag±ra½ µhapetv± añña½ uposath±g±ra½ v± jant±ghara½ v± bhojanas±l± v± aggis±l± v± bhavissat²ti k±reti, sabbattha an±patti. Sacepissa hoti “uposath±g±rañca bhavissati, ahañca vasiss±mi jant±gharañca bhojanas±l± ca aggis±l± ca bhavissati, ahañca vasiss±m²”ti k±ritepi ±n±pattiyeva. Mah±paccariya½ pana “an±patt²”ti vatv± “attano v±s±g±ratth±ya karontasseva ±patt²”ti vutta½. Ummattakassa ±dikammik±nañca ±¼avak±na½ bhikkh³na½ an±patti.
Samuµµh±n±d²su chasamuµµh±na½ kiriyañca kiriy±kiriyañca, idañhi vatthu½ des±petv± pam±º±tikkanta½ karoto kiriyato samuµµh±ti, vatthu½ ades±petv± karoto kiriy±kiriyato, nosaññ±vimokkha½, acittaka½, paººattivajja½, k±yakamma½, vac²kamma½, ticitta½, tivedananti.

Kuµik±rasikkh±padavaººan± niµµhit±.