Vin²tavatthuvaººan±
180. Vin²tavatthukath±su paµhamavatthusmi½– k±ruññen±ti te bhikkh³ tassa mahanta½ gelaññadukkha½ disv± k±ruñña½ upp±detv± “s²lav± tva½ katakusalo, kasm± m²yam±no bh±yasi, nanu s²lavato saggo n±ma maraºamattapaµibaddhoyev±”ti eva½ maraºatthik±va hutv± maraºatthikabh±va½ aj±nant± maraºavaººa½ sa½vaººesu½. Sopi bhikkhu tesa½ sa½vaººan±ya ±h±rupaccheda½ katv± antar±va k±lamak±si. Tasm± ±patti½ ±pann±. Voh±ravasena pana vutta½ “k±ruññena maraºavaººa½ sa½vaººesun”ti. Tasm± id±nipi paº¹itena bhikkhun± gil±nassa bhikkhuno eva½ maraºavaººo na sa½vaººetabbo. Sace hi tassa sa½vaººana½ sutv± ±h±r³pacched±din± upakkamena ekajavanav±r±vasesepi ±yusmi½ antar± k±la½karoti, imin±va m±rito hoti. Imin± pana nayena anusiµµhi d±tabb±– “s²lavato n±ma anacchariy± maggaphaluppatti, tasm± vih±r±d²su ±satti½ akatv± buddhagata½ dhammagata½ saªghagata½ k±yagatañca sati½ upaµµhapetv± manasik±re appam±do k±tabbo”ti. Maraºavaººe ca sa½vaººitepi yo t±ya sa½vaººan±ya kañci upakkama½ akatv± attano dhammat±ya yath±yun± yath±nusandhin±va marati, tappaccay± sa½vaººako ±pattiy± na k±retabboti.Dutiyavatthusmi½– na ca bhikkhave appaµivekkhitv±ti ettha k²disa½ ±sana½ paµivekkhitabba½ k²disa½ na paµivekkhitabba½? Ya½ suddha½ ±sanameva hoti apaccattharaºaka½, yañca ±gantv± µhit±na½ passata½yeva atthar²yati, ta½ napaccavekkhitabba½ nis²ditu½ vaµµati. Yampi manuss± saya½ hatthena akkamitv± “idha bhante nis²dath±”ti denti, tasmimpi vaµµati. Sacepi paµhamamev±gantv± nisinn± pacch± uddha½ v± adho v± saªkamanti, paccavekkhaºakicca½ natthi. Yampi tanukena vatthena yath± tala½ dissati, eva½ paµicchanna½ hoti, tasmimpi paccavekkhaºakicca½ natthi. Ya½ pana paµikacceva p±v±rakojav±d²hi atthata½ hoti, ta½ hatthena par±masitv± sallakkhetv± nis²ditabba½. Mah±paccariya½ pana “ghanas±µaken±pi atthate yasmi½ vali na paññ±yati, ta½ nappaµivekkhitabbanti vutta½.Musalavatthusmi½– asañciccoti avadhakacetano viraddhapayogo hi so. Ten±ha “asañcicco ahan”ti. Udukkhalavatthu utt±nameva. Vu¹¹hapabbajitavatth³supaµhamavatthusmi½ “bhikkhusaªghassa paµibandha½ m± ak±s²”ti paº±mesi. Dutiyavatthusmi½– saªghamajjhepi gaºamajjhepi “mahallakattherassa putto”ti vuccam±no tena vacanena aµµ²yam±no “maratu ayan”ti paº±mesi. Tatiyavatthusmi½– tassa dukkhupp±danena thullaccaya½. 181. Tato par±ni t²ºi vatth³ni utt±natth±neva. Visagatapiº¹ap±tavatthusmi½– s±r±º²yadhammap³rako so bhikkhu aggapiº¹a½ sabrahmac±r²na½ datv±va bhuñjati. Tena vutta½ “aggak±rika½ ad±s²”ti. Aggak±rikanti aggakiriya½; paµhama½ laddhapiº¹ap±ta½ aggagga½ v± paº²tapaº²ta½ piº¹ap±tanti attho. Y± pana tassa d±nasaªkh±t± aggakiriy±, s± na sakk± d±tu½, piº¹ap±tañhi so ther±sanato paµµh±ya ad±si. Te bhikkh³ti te ther±sanato paµµh±ya paribhuttapiº¹ap±t± bhikkh³; te kira sabbepi k±lamaka½su. Sesamettha utt±nameva. Assaddhesu pana micch±diµµhikesu kulesu sakkacca½ paº²tabhojana½ labhitv± anupaparikkhitv± neva attan± paribhuñjitabba½, na paresa½ d±tabba½. Yampi ±bhidosika½ bhatta½ v± khajjaka½ v± tato labhati, tampi na paribhuñjitabba½. Apihitavatthumpi hi sappavicchik±d²hi adhisayita½ cha¹¹an²yadhamma½ t±ni kul±ni denti. Gandhahalidd±dimakkhitopi tato piº¹ap±to na gahetabbo. Sar²re rogaµµh±n±ni puñchitv± µhapitabhattampi hi t±ni d±tabba½ maññant²ti.V²ma½sanavatthusmi½– v²ma½sam±no dve v²ma½sati– “sakkoti nu kho ima½ m±retu½ no”ti visa½ v± v²ma½sati, “mareyya nu kho aya½ ima½ visa½ kh±ditv± no”ti puggala½ v±. Ubhayath±pi v²ma½s±dhipp±yena dinne maratu v± m± v± thullaccaya½. “Ida½ visa½ eta½ m±ret³”ti v± “ida½ visa½ kh±ditv± aya½ marat³”ti v± eva½ dinne pana sace marati, p±r±jika½; no ce, thullaccaya½. 182-3. Ito par±ni t²ºi sil±vatth³ni t²ºi iµµhakav±sigop±nas²vatth³ni ca utt±natth±neva. Na kevalañca sil±d²na½yeva vasena aya½ ±patt±n±pattibhedo hoti, daº¹amuggaranikh±danavem±d²nampi vasena hotiyeva, tasm± p±¼iya½ an±gatampi ±gatanayeneva veditabba½.Aµµakavatth³su– aµµakoti veh±samañco vuccati; ya½ setakammam±l±kammalat±kamm±d²na½ atth±ya bandhanti. Tattha ±vuso atraµµhito bandh±h²ti maraº±dhipp±yo yatra µhito patitv± kh±ºun± v± bhijjeyya, sobbhapap±t±d²su v± mareyya t±disa½ µh±na½ sandh±y±ha. Ettha ca koci upariµh±na½ niy±meti “ito patitv± marissat²”ti, koci heµµh± µh±na½ “idha patitv± marissat²”ti, koci ubhayampi “ito idha patitv± marissat²”ti. Tatra yo upari niyamitaµµh±n± apatitv± aññato patati, heµµh± niyamitaµµh±ne v± apatitv± aññattha patati, ubhayaniy±me v± ya½kiñci eka½ vir±dhetv± patati, tasmi½ mate visaªketatt± an±patti. Vih±racch±danavatthusmimpi eseva nayo.Anabhirativatthusmi½– so kira bhikkhu k±mavitakk±d²na½ samud±c±ra½ disv± niv±retu½ asakkonto s±sane anabhirato gihibh±v±bhimukho j±to. Tato cintesi– “y±va s²labheda½ na p±puº±mi t±va mariss±m²”ti. Atha ta½ pabbata½ abhiruhitv± pap±te papatanto aññatara½ vil²vak±ra½ ottharitv± m±resi. Vil²vak±ranti veºuk±ra½. Na ca bhikkhave att±na½ p±tetabbanti na att± p±tetabbo. Vibhattibyattayena paneta½ vutta½. Ettha ca na kevala½ na p±tetabba½, aññenapi yena kenaci upakkamena antamaso ±h±rupacchedenapi na m±retabbo. Yopi hi gil±no vijjam±ne bhesajje ca upaµµh±kesu ca marituk±mo ±h±ra½ upacchindati, dukkaµameva. Yassa pana mah±-±b±dho cir±nubaddho, bhikkh³ upaµµhahant± kilamanti jigucchanti “kad± nu kho gil±nato mucciss±m±”ti aµµ²yanti. Sace so “aya½ attabh±vo paµijaggiyam±nopi na tiµµhati, bhikkh³ ca kilamant²”ti ±h±ra½ upacchindati, bhesajja½ na sevati vaµµati. Yo pana “aya½ rogo kharo, ±yusaªkh±r± na tiµµhanti, ayañca me vises±dhigamo hatthappatto viya dissat²”ti upacchindati vaµµatiyeva. Agil±nass±pi uppannasa½vegassa “±h±rapariyesana½ n±ma papañco, kammaµµh±nameva anuyuñjiss±m²”ti kammaµµh±nas²sena upacchindantassa vaµµati. Vises±dhigama½ by±karitv± ±h±ra½ upacchindati, na vaµµati. Sabh±g±nañhi lajj²bhikkh³na½ kathetu½ vaµµati.Sil±vatthusmi½– dav±y±ti davena hassena; khi¹¹±y±ti attho. Sil±ti p±s±ºo; na kevalañca p±s±ºo, aññampi ya½kiñci d±rukhaº¹a½ v± iµµhak±khaº¹a½ v± hatthena v± yantena v± pavijjhitu½ na vaµµati. Cetiy±d²na½ atth±ya p±s±º±dayo hasant± hasant± pavaµµentipi khipantipi ukkhipantipi kammasamayoti vaµµati. Aññampi ²disa½ navakamma½ v± karont± bhaº¹aka½ v± dhovant± rukkha½ v± dhovanadaº¹aka½ v± ukkhipitv± pavijjhanti, vaµµati. Bhattavissaggak±l±d²su k±ke v± soºe v± kaµµha½ v± kathala½ v± khipitv± pal±peti, vaµµati. 184. Sedan±divatth³ni sabb±neva utt±natth±ni. Ettha ca aha½ kukkuccakoti na gil±nupaµµh±na½ na k±tabba½, hitak±mat±ya sabba½ gil±nassa bal±balañca ruciñca sapp±y±sapp±yañca upalakkhetv± k±tabba½. 185. J±ragabbhinivatthusmi½– pavutthapatik±ti pav±sa½ gatapatik±. Gabbhap±tananti yena paribhuttena gabbho patati, t±disa½ bhesajja½. Dve paj±patikavatth³ni utt±natth±neva. Gabbhamaddanavatthusmi½– “madditv± p±teh²”ti vutte aññena madd±petv± p±teti, visaªketa½. “Madd±petv± p±t±peh²”ti vuttepi saya½ madditv± p±teti, visaªketameva. Manussaviggahe pariy±yo n±ma natthi. Tasm± “gabbho n±ma maddite patat²”ti vutte s± saya½ v± maddatu, aññena v± madd±petv± p±tetu, visaªketo natthi; p±r±jikameva t±panavatthusmimpi eseva nayo.Vañjhitthivatthusmi½– vañjhitth² n±ma y± gabbha½ na gaºh±ti. Gabbha½ agaºhanaka-itth² n±ma natthi, yass± pana gahitopi gabbho na saºµh±ti, ta½yeva sandh±yeta½ vutta½. Utusamaye kira sabbitthiyo gabbha½ gaºhanti. Y± pan±ya½ “vañjh±”ti vuccati, tass± kucchiya½ nibbattasatt±na½ akusalavip±ko samp±puº±ti. Te parittakusalavip±kena gahitapaµisandhik± akusalavip±kena adhibh³t± vinassanti. Abhinavapaµisandhiya½yeva hi kamm±nubh±vena dv²h±k±rehi gabbho na saºµh±ti– v±tena v± p±ºakehi v±. V±to sosetv± antaradh±peti, p±ºak± kh±ditv±. Tassa pana v±tassa p±ºak±na½ v± paµigh±t±ya bhesajje kate gabbho saºµhaheyya; so bhikkhu ta½ akatv± añña½ kharabhesajja½ ad±si. Tena s± k±lamak±si. Bhagav± bhesajjassa kaµatt± dukkaµa½ paññ±pesi.Dutiyavatthusmimpi eseva nayo. Tasm± ±gat±gatassa parajanassa bhesajja½ na k±tabba½, karonto dukkaµa½ ±pajjati. Pañcanna½ pana sahadhammik±na½ k±tabba½ bhikkhussa bhikkhuniy± sikkham±n±ya s±maºerassa s±maºeriy±ti. Samas²lasaddh±paññ±nañhi etesa½ t²su sikkh±su yutt±na½ bhesajja½ ak±tu½ na labbhati, karontena ca sace tesa½ atthi, tesa½ santaka½ gahetv± yojetv± d±tabba½. Sace natthi, attano santaka½ k±tabba½. Sace attanopi natthi, bhikkh±c±ravattena v± ñ±takapav±ritaµµh±nato v± pariyesitabba½. Alabhantena gil±nassa atth±ya akataviññattiy±pi ±haritv± k±tabba½.Aparesampi pañcanna½ k±tu½ vaµµati– m±tu, pitu, tadupaµµh±k±na½, attano veyy±vaccakarassa, paº¹upal±sass±ti. Paº¹upal±so n±ma yo pabbajj±pekkho y±va pattac²vara½ paµiy±diyati t±va vih±re vasati. Tesu sace m±t±pitaro issar± honti, na pacc±s²santi, ak±tu½ vaµµati. Sace pana rajjepi µhit± pacc±s²santi, ak±tu½ na vaµµati. Bhesajja½ pacc±s²sant±na½ bhesajja½ d±tabba½, yojetu½ aj±nant±na½ yojetv± d±tabba½. Sabbesa½ atth±ya sahadhammikesu vuttanayeneva pariyesitabba½. Sace pana m±tara½ vih±re ±netv± jaggati, sabba½ parikamma½ an±masantena k±tabba½. Kh±dan²ya½ bhojan²ya½ sahatth± d±tabba½. Pit± pana yath± s±maºero eva½ sahatthena nh±panasamb±han±d²ni katv± upaµµh±tabbo. Ye ca m±t±pitaro upaµµhahanti paµijagganti, tesampi evameva k±tabba½. Veyy±vaccakaro n±ma yo vetana½ gahetv± araññe d±r³ni v± chindati, añña½ v± kiñci kamma½ karoti, tassa roge uppanne y±va ñ±tak± na passanti t±va bhesajja½ k±tabba½. Yo pana bhikkhunissitakova hutv± sabbakamm±ni karoti, tassa bhesajja½ k±tabbameva. Paº¹upal±sepi s±maºere viya paµipajjitabba½.Aparesampi dasanna½ k±tu½ vaµµati– jeµµhabh±tu, kaniµµhabh±tu, jeµµhabhaginiy±, kaniµµhabhaginiy±, c³¼am±tuy±, mah±m±tuy±, c³¼apituno, mah±pituno, pitucch±ya, m±tulass±ti. Tesa½ pana sabbesampi karontena tesa½yeva santaka½ bhesajja½ gahetv± kevala½ yojetv± d±tabba½. Sace pana nappahonti, y±canti ca “detha no, bhante, tumh±ka½ paµidass±m±”ti t±vak±lika½ d±tabba½. Sacepi na y±canti, “amh±ka½ bhesajja½ atthi, t±vak±lika½ gaºhath±”ti vatv± v± “yad± nesa½ bhavissati tad± dassant²”ti ±bhoga½ v± katv± d±tabba½. Sace paµidenti, gahetabba½, no ce denti, na codetabb±. Ete dasa ñ±take µhapetv± aññesa½ na k±tabba½.