Dutiyavaggo
131. Sace labhetha nipaka½ sah±ya½, saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ra½;
abhibhuyya sabb±ni parissay±ni, careyya tenattamano sat²m±.
Sace labhetha nipaka½ sah±yanti sace nipaka½ paº¹ita½ paññavanta½ buddhimanta½ ñ±ºi½ vibh±vi½ medh±vi½ sah±ya½ labheyya paµilabheyya adhigaccheyya vindeyy±ti– sace labhetha nipaka½ sa½h±ya½. Saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ranti. Saddhi½ caranti ekato cara½. S±dhuvih±rinti paµhamenapi jh±nena s±dhuvih±ri½, dutiyenapi jh±nena… tatiyenapi jh±nena… catutthenapi jh±nena s±dhuvih±ri½, mett±yapi cetovimuttiy± s±dhuvih±ri½, karuº±yapi…pe… mudit±yapi… upekkh±yapi cetovimuttiy± s±dhuvih±ri½, ±k±s±nañc±yatanasam±pattiy±pi s±dhuvih±ri½ viññ±ºañca ±yatanasam±pattiy±pi…pe… ±kiñcaññ±yatanasam±pattiy±pi…pe… nevasaññ±n±saññ±yatanasam±pattiy±pi s±dhuvih±ri½, nirodhasam±pattiy±pi s±dhuvih±ri½, phalasam±pattiy±pi s±dhuvih±ri½. Dh²ranti dh²ra½ paº¹ita½ paññavanta½ buddhimanta½ ñ±ºi½ vibh±vi½ medh±vinti– saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ra½. Abhibhuyya sabb±ni parissay±n²ti. Parissay±ti dve parissay±– p±kaµaparissay± ca paµicchannaparissay± ca…pe… ime vuccanti p±kaµaparissay±…pe… ime vuccanti paµicchannaparissay±…pe… evampi, tatr±say±ti– parissay±. Abhibhuyya sabb±ni parissay±n²ti sabbe parissaye abhibhuyya abhibhavitv± ajjhottharitv± pariy±diyitv± madditv±ti– abhibhuyya sabb±ni parissay±ni. Careyya tenattamano sat²m±ti so paccekasambuddho tena nipakena paº¹itena paññavantena buddhimantena ñ±ºin± vibh±vin± medh±vin± sah±yena saddhi½ attamano tuµµhamano haµµhamano pahaµµhamano udaggamano muditamano careyya vihareyya iriyeyya vatteyya p±leyya yapeyya y±peyy±ti– careyya tenattamano. Sat²m±ti so paccekasambuddho satim± hoti paramena satinepakkena samann±gato, cirakatampi cirabh±sitampi sarit± anussarit±ti– careyya tenattamano sat²m±. Ten±ha so paccekasambuddho–
“Sace labhetha nipaka½ sah±ya½, saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ra½;
abhibhuyya sabb±ni parissay±ni, careyya tenattamano sat²m±”ti.
132. No ce labhetha nipaka½ sah±ya½, saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ra½;
r±j±va raµµha½ vijita½ pah±ya, eko care khaggavis±ºakappo.
No ce labhetha nipaka½ sah±yanti no ce nipaka½ paº¹ita½ paññavanta½ buddhimanta½ ñ±ºi½ vibh±vi½ medh±vi½ sah±ya½ labheyya paµilabheyya adhigaccheyya vindeyy±ti– no ce labhetha nipaka½ sah±ya½. Saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ranti. Saddhi½ caranti ekato cara½. S±dhuvih±rinti paµhamenapi jh±nena s±dhuvih±ri½…pe… nirodhasam±pattiy±pi s±dhuvih±ri½, phalasam±pattiy±pi s±dhuvih±ri½. Dh²ranti dh²ra½ paº¹ita½ paññavanta½ buddhimanta½ ñ±ºi½ vibh±vi½ medh±vinti– saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ra½. R±j±va raµµha½ vijita½ pah±y±ti r±j± khattiyo muddh±bhisitto vijitasaªg±mo nihatapacc±mitto laddh±dhipp±yo paripuººakosakoµµh±g±ro raµµhañca janapadañca kosañca koµµh±g±rañca pah³tahiraññasuvaººa½ nagarañca pariccajitv± kesamassu½ oh±retv± k±s±y±ni vatth±ni acch±detv± ag±rasm± anag±riya½ pabbajitv± akiñcanabh±va½ upagantv± eko carati viharati iriyati vatteti p±leti yapeti y±peti. Eva½ paccekasambuddhopi sabba½ ghar±v±sapalibodha½ chinditv± puttad±rapalibodha½ chinditv± ñ±tipalibodha½ chinditv± mitt±maccapalibodha½ chinditv± kesamassu½ oh±retv± k±s±y±ni vatth±ni acch±detv± ag±rasm± anag±riya½ pabbajitv± akiñcanabh±va½ upagantv± eko carati viharati iriyati vatteti p±leti yapeti y±pet²ti– r±j±va raµµha½ vijita½ pah±ya, eko care khaggavis±ºakappo. Ten±ha so paccekasambuddho–
“No ce labhetha nipaka½ sah±ya½, saddhi½ cara½ s±dhuvih±ri dh²ra½;
r±j±va raµµha½ vijita½ pah±ya, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
133. Addh± pasa½s±ma sah±yasampada½, seµµh± sam± sevitabb± sah±y±;
ete aladdh± anavajjabhoj², eko care khaggavis±ºakappo.
Addh± pasa½s±ma sah±yasampadanti. Addh±ti eka½savacana½ nissa½sayavacana½ nikkaªkhavacana½ advejjhavacana½ adve¼hakavacana½ niyogavacana½ apaººakavacana½ aviraddhavacana½ avatth±panavacanameta½– addh±ti. Sah±yasampadanti sah±yasampad± vuccati yo so sah±yo asekkhena s²lakkhandhena samann±gato hoti, asekkhena sam±dhikkhandhena… asekkhena paññ±kkhandhena asekkhena vimuttikkhandhena… asekkhena vimuttiñ±ºadassanakkhandhena samann±gato hoti. Addh± pasa½s±ma sah±yasampadanti sah±yasampada½ pasa½s±ma thomema kittema vaººem±ti– addh± pasa½s±ma sah±yasampada½. Seµµh± sam± sevitabb± sah±y±ti seµµh± honti sah±y± s²lena sam±dhin± paññ±ya vimuttiy± vimuttiñ±ºadassanena; sam± sadis± honti sah±y± s²lena sam±dhin± paññ±ya vimuttiy± vimuttiñ±ºadassanena. Seµµh± v± sah±y± sadis± v± sah±y± sevitabb± bhajitabb± payirup±sitabb± paripucchitabb± paripañhitabb±ti– seµµh± sam± sevitabb± sah±y±. Ete aladdh± anavajjabhoj²ti atthi puggalo s±vajjabhoj² atthi puggalo anavajjabhoj²ti. Katamo ca puggalo s±vajjabhoj²? Idhekacco puggalo kuhan±ya lapan±ya nemittikat±ya nippesikat±ya l±bhena l±bha½ nijig²sanat±ya [nijigi½sanat±ya (sy±.)] d±rud±nena ve¼ud±nena pattad±nena pupphad±nena phalad±nena sin±nad±nena cuººad±nena mattik±d±nena dantakaµµhad±nena mukhodakad±nena c±µukamyat±ya [p±tukamyat±ya (sy±.) mah±ni. 159] muggas³pyat±ya [muggas³pat±ya (sy±.)] p±ribhaµyat±ya p²µhamaddikat±ya vatthuvijj±ya tiracch±navijj±ya aªgavijj±ya nakkhattavijj±ya d³tagamanena pahiºagamanena jaªghapesaniyena vejjakammena navakammena [d³takammena (sy±. ka.) mah±ni. 159] piº¹apaµipiº¹akena d±n±nuppad±nena adhammena visamena laddh± labhitv± adhigantv± vinditv± paµilabhitv± j²vika½ [j²vita½ (ka.)] kappeti. Aya½ vuccati puggalo s±vajjabhoj². Katamo ca puggalo anavajjabhoj²? Idhekacco puggalo na kuhan±ya na lapan±ya na nemittikat±ya na nippesikat±ya na l±bhena l±bha½ nijig²sanat±ya na d±rud±nena na ve¼ud±nena na pattad±nena na pupphad±nena na phalad±nena na sin±nad±nena na cuººad±nena na mattik±d±nena na dantakaµµhad±nena na mukhodakad±nena na c±µukamyat±ya na muggas³pyat±ya na p±ribhaµyat±ya na p²µhamaddikat±ya na vatthuvijj±ya na tiracch±navijj±ya na aªgavijj±ya na nakkhattavijj±ya na d³tagamanena na pahiºagamanena na jaªghapesaniyena na vejjakammena na navakammena na piº¹apaµipiº¹akena na d±n±nuppad±nena, dhammena samena laddh± labhitv± adhigantv± vinditv± paµilabhitv± j²vika½ kappeti. Aya½ vuccati puggalo anavajjabhoj². Ete aladdh± anavajjabhoj²ti ete anavajjabhoj² aladdh± alabhitv± anadhigantv± avinditv± appaµilabhitv±ti– ete aladdh± anavajjabhoj², eko care khaggavis±ºakappo. Ten±ha so paccekasambuddho–
“Addh± pasa½s±ma sah±yasampada½, seµµh± sam± sevitabb± sah±y±;
ete aladdh± anavajjabhoj², eko care khaggavis±ºakappo”ti.
134. Disv± suvaººassa pabhassar±ni, kamm±raputtena suniµµhit±ni;
saªghaµµayant±ni [sa½ghaµµam±n±ni (su. ni. 48)] duve bhujasmi½, eko care khaggavis±ºakappo.
Disv± suvaººassa pabhassar±n²ti disv± passitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±. Suvaººass±ti j±tar³passa. Pabhassar±n²ti parisuddh±ni pariyod±t±n²ti– disv± suvaººassa pabhassar±ni. Kamm±raputtena suniµµhit±n²ti kamm±raputto vuccati suvaººak±ro. Kamm±raputtena suniµµhit±n²ti kamm±raputtena suniµµhit±ni sukat±ni suparikammakat±n²ti– kamm±raputtena suniµµhit±ni. Saªghaµµayant±ni duve bhujasminti bhujo vuccati hattho. Yath± ekasmi½ hatthe dve n³pur±ni [dhuvar±ni (sy±.)] ghaµµenti [ghaµenti (sy±.)]; evameva satt± taºh±vasena diµµhivasena niraye ghaµµenti, tiracch±nayoniya½ ghaµµenti, pettivisaye ghaµµenti, manussaloke ghaµµenti, devaloke ghaµµenti, gatiy± gati½ upapattiy± upapatti½ paµisandhiy± paµisandhi½ bhavena bhava½ sa½s±rena sa½s±ra½ vaµµena vaµµa½ ghaµµenti saªghaµµenti saªghaµµent± caranti viharanti iriyanti vattenti p±lenti yapenti y±pent²ti– saªghaµµayant±ni duve bhujasmi½, eko care khaggavis±ºakappo. Ten±ha so paccekasambuddho–
“Disv± suvaººassa pabhassar±ni, kamm±raputtena suniµµhit±ni;
saªghaµµayant±ni duve bhujasmi½, eko care khaggavis±ºakappo”.
135. Eva½ dut²yena sah± mamassa, v±c±bhil±po abhisajjan± v±;
eta½ bhaya½ ±yati½ pekkham±no, eko care khaggavis±ºakappo.
Eva½ dut²yena sah± mamass±ti taºh±dutiyo v± hoti puggaladutiyo v±. Katha½ taºh±dutiyo hoti? Taºh±ti r³pataºh±…pe… dhammataºh±. Yasses± taºh± appah²n±, so vuccati taºh±dutiyo.
Taºh±dutiyo puriso, d²ghamaddh±na sa½sara½;
itthabh±vaññath±bh±va½, sa½s±ra½ n±tivattat²ti.
Eva½ taºh±dutiyo v± hoti. Katha½ puggaladutiyo hoti? Idhekacco na atthahetu [attahetu (sy±.)] na k±raºahetu uddhato av³pasantacitto ekassa v± dutiyo hoti, dvinna½ v± tatiyo hoti, tiººa½ v± catuttho hoti. Tattha bahu½ samphappal±pa½ palapati; seyyathida½– r±jakatha½ corakatha½ mah±mattakatha½ sen±katha½ bhayakatha½ yuddhakatha½ annakatha½ p±nakatha½ vatthakatha½ sayanakatha½ m±l±katha½ gandhakatha½ ñ±tikatha½ y±nakatha½ g±makatha½ nigamakatha½ nagarakatha½ janapadakatha½ itthikatha½ [itthikatha½ purisakatha½ (sy±. ka.) d². ni. 1.17, 201; sa½. ni. 5.1080 passitabba½] s³rakatha½ visikh±katha½ kumbhaµµh±nakatha½ pubbapetakatha½ n±nattakatha½ lokakkh±yika½ samuddakkh±yika½ itibhav±bhavakatha½ katheti. Eva½ puggaladutiyo hot²ti– eva½ dut²yena sah± mamassa. V±c±bhil±po abhisajjan± v±ti v±c±bhil±po vuccati b±tti½sa tiracch±nakath±, seyyathida½– r±jakatha½…pe… itibhav±bhavakatha½. Abhisajjan± v±ti dve sajjan±– taºh±sajjan± ca diµµhisajjan± ca…pe… aya½ taºh±sajjan±…pe… aya½ diµµhisajjan±ti– v±c±bhil±po abhisajjan± v±. Eta½ bhaya½ ±yati½ pekkham±noti. Bhayanti j±tibhaya½ jar±bhaya½ by±dhibhaya½ maraºabhaya½ r±jabhaya½ corabhaya½ aggibhaya½ udakabhaya½ att±nuv±dabhaya½ par±nuv±dabhaya½ daº¹abhaya½ duggatibhaya½ ³mibhaya½ kumbhilabhaya½ ±vaµµabhaya½ susum±rabhaya½ ±j²vakabhaya½ asilokabhaya½ parisas±rajjabhaya½ madanabhaya½ bhay±naka½ chambhitatta½ lomaha½so cetaso ubbego utr±so. Eta½ bhaya½ ±yati½ pekkham±noti eta½ bhaya½ ±yati½ pekkham±no dakkham±no olokayam±no nijjh±yam±no upaparikkham±noti– eta½ bhaya½ ±yati½ pekkham±no, eko care khaggavis±ºakappo. Ten±ha so paccekasambuddho–