K±yamuni½ vac²muni½ [v±c±muni½ (bah³su) itivu. 67], manomuniman±sava½;
muni½ moneyyasampanna½, ±hu sabbappah±yina½.
K±yamuni½ vac²muni½, manomuniman±sava½;
muni½ moneyyasampanna½, ±hu ninh±tap±pakanti.
Imehi t²hi moneyyehi dhammehi samann±gat±. Cha munino [munayo (sy±.) mah±ni. 14]– ag±ramunino, anag±ramunino, sekhamunino [sekkhamunino (sy±. ka.)], asekhamunino, paccekamunino munimuninoti. Katame ag±ramunino? Ye te ag±rik± diµµhapad± vińń±tas±san±– ime ag±ramunino. Katame anag±ramunino? Ye te pabbajit± diµµhapad± vińń±tas±san±– ime anag±ramunino. Satta sekh± sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekasambuddh± paccekamunino. Tath±gat± arahanto samm±sambuddh± munimunino.
Na monena mun² [muni (sy±. ka.) dha. pa. 268] hoti, m³¼har³po aviddasu;
yo ca tula½va paggayha, varam±d±ya paŗ¹ito.
P±p±ni parivajjeti, sa mun² tena so muni;
yo mun±ti ubho loke, muni tena pavuccati.
Asatańca satańca ńatv± dhamma½, ajjhatta½ bahiddh± ca sabbaloke;
devamanussehi p³jan²yo [p³jito (sy±. ka.) mah±ni. 14], saŖgaj±lamaticca [saŖga j±lamaticca, su. ni. 532] so mun²ti.
S±dhu viy±karoh²ti ta½ s±dhu ±cikkh±hi desehi pańńapehi paµµhapehi vivar±hi vibhaj±hi utt±n²karohi pak±seh²ti– ta½ me mun² s±dhu viy±karohi. Tath± hi te vidito esa dhammoti tath± hi te vidito tulito t²rito vibh³to vibh±vito esa dhammoti– tath± hi te vidito esa dhammo. Ten±ha so br±hmaŗo–
“Ya½ ta½ apucchimha akittay² no, ańńa½ ta½ pucch±ma tadiŖgha br³hi;
katha½ nu dh²r± vitaranti ogha½, j±ti½ jara½ sokapariddavańca;
ta½ me mun² s±dhu viy±karohi, tath± hi te vidito esa dhammo”ti.
22. Kittayiss±mi te dhamma½, [mettag³ti bhagav±]
diµµhe dhamme an²tiha½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattika½.
Kittayiss±mi te dhammanti. Dhammanti ±dikaly±ŗa½ majjhekaly±ŗa½ pariyos±nakaly±ŗa½ s±ttha½ sabyańjana½ kevalaparipuŗŗa½ parisuddha½ brahmacariya½, catt±ro satipaµµh±ne, catt±ro sammappadh±ne, catt±ro iddhip±de pańcindriy±ni, pańca bal±ni, satta bojjhaŖge, ariya½ aµµhaŖgika½ magga½, nibb±nańca, nibb±nag±minińca paµipada½ kittayiss±mi ±cikkhiss±mi desess±mi pańńapess±mi paµµhapess±mi vivariss±mi vibhajiss±mi utt±n²kariss±mi pak±siss±m²ti– kittayiss±mi te dhamma½. Mettag³ti bhagav± ta½ br±hmaŗa½ n±mena ±lapati.
Diµµhe dhamme an²tihanti. Diµµhe dhammeti diµµhe dhamme ń±te dhamme tulite dhamme t²rite dhamme vibh³te dhamme vibh±vite dhamme sabbe saŖkh±r± anicc±ti…pe… ya½ kińci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhammanti diµµhe dhamme ń±te dhamme tulite dhamme t²rite dhamme vibh³te dhamme vibh±vite dhammeti– evampi diµµhe dhamme kathayiss±mi. Atha v±, dukkhe diµµhe dukkha½ kathayiss±mi, samudaye diµµhe samudaya½ kathayiss±mi, magge diµµhe magga½ kathayiss±mi, nirodhe diµµhe nirodha½ kathayiss±m²ti– evampi diµµhe dhamme kathayiss±mi. Atha v±, diµµhe dhamme sandiµµhika½ ak±lika½ ehipassika½ opaneyyika½ paccatta½ veditabba½ vińń³h²ti– evampi diµµhe dhamme kathayiss±m²ti diµµhe dhamme. An²tihanti na itih²tiha½ na itikir±ya na parampar±ya na piµakasampad±ya na takkahetu na nayahetu na ±k±raparivitakkena na diµµhinijjh±nakkhantiy±, s±ma½ sayamabhińń±ta½ attapaccakkhadhamma½, ta½ kathayiss±m²ti– diµµhe dhamme an²tiha½.
Ya½ viditv± sato caranti ya½ vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±, “sabbe saŖkh±r± anicc±”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±, “sabbe saŖkh±r± dukkh±”ti… “sabbe dhamm± anatt±”ti…pe… “ya½ kińci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±. Satoti cat³hi k±raŗehi sato– k±ye k±y±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento p±lento yapento y±pentoti– ya½ viditv± sato cara½.
Tare loke visattikanti visattik± vuccati taŗh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Visattik±ti kenaµµhena visattik±? Visat±ti visattik±, vis±l±ti visattik±, visaµ±ti visattik±, visam±ti visattik±, visakkat²ti visattik±, visa½harat²ti visattik±, visa½v±dik±ti visattik±, visam³l±ti visattik±, visaphal±ti visattik±, visaparibhog±ti visattik±, vis±l± v± pana s± taŗh± r³pe sadde gandhe rase phoµµhabbe kule gaŗe ±v±se l±bhe yase pasa½s±ya sukhe c²vare piŗ¹ap±te sen±sane gil±napaccayabhesajjaparikkh±re k±madh±tuy± r³padh±tuy± ar³padh±tuy± k±mabhave r³pabhave ar³pabhave sańń±bhave asańń±bhave nevasańń±n±sańń±bhave ekavok±rabhave catuvok±rabhave pańcavok±rabhave at²te an±gate paccuppanne diµµhasutamutavińń±tabbesu dhammesu visaµ± vitthat±ti visattik±. Loketi ap±yaloke manussaloke devaloke khandhaloke dh±tuloke ±yatanaloke. Tare loke visattikanti loke ves± visattik± [y± s± loke visattik± (sy±.) k±masuttaniddesaµµhakath± oloketabb±], loke veta½ visattika½ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya v²tivatteyy±ti– tare loke visattika½. Ten±ha bhagav±–
“Kittayiss±mi te dhamma½, [mettag³ti bhagav±]
diµµhe dhamme an²tiha½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattikan”ti.
23. Tańc±ha½ abhinand±mi, mahesi dhammamuttama½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattika½;
tańc±ha½ abhinand±m²ti; tanti tuyha½ vacana½ byappatha½ [byapatha½ (sy±. ka.)] desana½ anus±sana½ anusiµµha½ [desana½ anusandhi (sy±.)]; nand±m²ti abhinand±mi mod±mi anumod±mi icch±mi s±diy±mi y±c±mi patthay±mi pihay±mi abhijapp±m²ti– tańc±ha½ abhinand±mi;
mahesi dhammamuttamanti; mahes²ti ki½ mahesi bhagav±, mahanta½ s²lakkhandha½ es² gaves² [esi gavesi (sy±.) mah±ni. 150] pariyes²ti mahesi, mahanta½ sam±dhikkhandha½…pe… mahanta½ pańń±kkhandha½… mahanta½ vimuttikkhandha½… mahanta½ vimuttiń±ŗadassanakkhandha½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato tamok±yassa pad±lana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato vipall±sassa pabhedana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato taŗh±sallassa abbahana½ [abb³hana½ (bah³su), abb³ha½ (s². aµµha.)] es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato diµµhisaŖgh±tassa viniveµhana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato m±nadhajassa pap±tana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato abhisaŖkh±rassa v³pasama½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato oghassa nittharaŗa½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato bh±rassa nikkhepana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato sa½s±ravaµµassa upaccheda½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato sant±passa nibb±pana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato pari¼±hassa paµippassaddhi½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahato dhammadhajassa uss±pana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahante satipaµµh±ne…pe… mahante sammappadh±ne… mahante iddhip±de… mahant±ni indriy±ni… mahant±ni bal±ni… mahante bojjhaŖge… mahanta½ ariya½ aµµhaŖgika½ magga½… mahanta½ paramattha½ amata½ nibb±na½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahesakkhehi sattehi esito gavesito pariyesito– “kaha½ buddho, kaha½ bhagav±, kaha½ devadevo, kaha½ nar±sabho”ti mahesi; dhammamuttamanti dhammamutta½ma½ vuccati amata½ nibb±na½; yo so sabbasaŖkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taŗhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½; uttamanti agga½ seµµha½ viseµµha½ p±mokkha½ uttama½ pavara½ dhammanti– mahesi dhammamuttama½;
ya½ viditv± sato caranti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±, “sabbe saŖkh±r± anicc±”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±, “sabbe saŖkh±r± dukkh±”ti… “sabbe dhamm± anatt±”ti…pe… “ya½ kińci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti vidita½ katv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±; satoti cat³hi k±raŗehi sato– k±ye k±y±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato, vedan±su…pe… citte… dhammesu… dhamm±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato… so vuccati sato; caranti caranto viharanto iriyanto vattento p±lento yapento y±pentoti– ya½ viditv± sato cara½;
tare loke visattikanti visattik± vuccati taŗh±; yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½; visattik±ti kenaµµhena visattik±…pe… visaµ± vitthat±ti visattik±; loketi ap±yaloke…pe… ±yatanaloke; tare loke visattikanti loke ves± visattik±, loke veta½ visattika½ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya v²tivatteyy±ti– tare loke visattika½; ten±ha so br±hmaŗo–
“tańc±ha½ abhinand±mi, mahesi dhammamuttama½;
ya½ viditv± sato cara½, tare loke visattikan”ti.
24. Ya½ kińci sampaj±n±si, [mettag³ti bhagav±]
uddha½ adho tiriyańc±pi majjhe;
etesu nandińca nivesanańca, panujja vińń±ŗa½ bhave na tiµµhe.
Ya½ kińci sampaj±n±s²ti ya½ kińci paj±n±si ±j±n±si vij±n±si paµivij±n±si paµivijjhas²ti– ya½ kińci sampaj±n±si. Mettag³ti bhagav± ta½ br±hmaŗa½ n±mena ±lapati. Bhagav±ti g±rav±dhivacanameta½…pe… sacchik± pańńatti, yadida½ bhagav±ti– mettag³ti bhagav±.
Uddha½ adho tiriyańc±pi majjheti. Uddhanti an±gata½ [uddha½ vuccati an±gata½ (sy±. ka.)]; adhoti at²ta½; tiriyańc±pi majjheti paccuppanna½. Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyańc±pi majjheti manussaloko. Atha v±, uddhanti kusal± dhamm±; adhoti akusal± dhamm±; tiriyańc±pi majjheti aby±kat± dhamm±. Uddhanti ar³padh±tu; adhoti k±madh±tu; tiriyańc±pi majjheti r³padh±tu. Uddhanti sukh± vedan±; adhoti dukkh± vedan±; tiriyańc±pi majjheti adukkhamasukh± vedan±. Uddhanti uddha½ p±datal±; adhoti adho kesamatthak±; tiriyańc±pi majjheti vemajjheti– uddha½ adho tiriyańc±pi majjhe.
Etesu nandińca nivesanańca, panujja vińń±ŗa½ bhave na tiµµheti etes³ti ±cikkhitesu desitesu pańńapitesu paµµhapitesu vivaritesu vibhajitesu utt±n²katesu pak±sitesu. Nand² vuccati taŗh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Nivesananti dve nivesan±– taŗh±nivesan± ca diµµhinivesan± ca. Katam± taŗh± nivesan±? Y±vat± taŗh±saŖkh±tena …pe… aya½ taŗh±nivesan±. Katam± diµµhinivesan±? V²sativatthuk± sakk±yadiµµhi …pe… aya½ diµµhinivesan±.