M±nañca parij±neyy±ti. M±na½ t²hi pariññ±hi parij±neyya– ñ±tapariññ±ya, t²raºapariññ±ya, pah±napariññ±ya. Katam± ñ±tapariññ±? M±na½ j±n±ti aya½ ekavidhena m±no– y± cittassa unnati. Aya½ duvidhena m±no– attukka½sanam±no paravambhanam±no…pe… aya½ dasavidhena m±no idhekacco m±na½ janeti j±tiy± v± gottena v±…pe… aññataraññatarena v± vatthun±ti j±n±ti passati– aya½ ñ±tapariññ±.
Katam± t²raºapariññ±? Eta½ ñ±ta½ katv± m±na½ t²reti aniccato dukkhato…pe… nissaraºato t²reti– aya½ t²raºapariññ±.
Katam± pah±napariññ±? Eva½ t²rayitv± m±na½ pajahati vinodeti byanti½ karoti anabh±va½ gameti– aya½ pah±napariññ±. M±nañca parij±neyy±ti m±na½ im±hi t²hi pariññ±hi parij±neyy±ti– m±nañca parij±neyya.
S±has± virato careti. Katam± s±has± cariy±? Rattassa r±gacariy± s±has± cariy±, duµµhassa dosacariy± s±has± cariy±, m³¼hassa mohacariy± s±has± cariy±, vinibaddhassa m±nacariy± s±has± cariy±, par±maµµhassa diµµhicariy± s±has± cariy±, vikkhepagatassa uddhaccacariy± s±has± cariy±, aniµµhaªgatassa vicikicch±cariy± s±has± cariy±, th±magatassa anusayacariy± s±has± cariy±– aya½ s±has± cariy±. S±has± virato careti s±has± cariy±ya ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyya careyya vicareyya iriyeyya vatteyya p±leyya yapeyya y±peyy±ti– s±has± virato care.
Ten±ha bhagav±–
“Mosavajje na niyyetha, r³pe sneha½ na kubbaye;
m±nañca parij±neyya, s±has± virato care”ti.
179. Pur±ºa½ n±bhinandeyya, nave khanti½ na kubbaye [khantimakubbaye (bah³su)] ;
h²yam±ne na soceyya, ±k±sa½ [±kassa½ (sy±.)] na sito siy±.
Pur±ºa½ n±bhinandeyy±ti. Pur±ºa½ vuccati at²t± r³pavedan±saññ±saªkh±raviññ±º±. At²te saªkh±re taºh±vasena diµµhivasena n±bhinandeyya n±bhivadeyya na ajjhoseyya, abhinandana½ abhivadana½ ajjhos±na½ g±ha½ par±m±sa½ abhinivesa½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyy±ti– pur±ºa½ n±bhinandeyya.
Nave khanti½ na kubbayeti. Nav± vuccati paccuppann± r³pavedan±saññ±saªkh±raviññ±º±. Paccuppanne saªkh±re taºh±vasena diµµhivasena khanti½ na kareyya chanda½ na kareyya pema½ na kareyya r±ga½ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya n±bhinibbatteyy±ti– nave khanti½ na kubbaye.
H²yam±ne na soceyy±ti. H²yam±ne h±yam±ne parih±yam±ne vem±ne vigaccham±ne antaradh±yam±ne na soceyya na kilameyya na par±maseyya na parideveyya na uratt±¼i½ kandeyya na sammoha½ ±pajjeyya. Cakkhusmi½ h²yam±ne h±yam±ne parih±yam±ne vem±ne vigaccham±ne antaradh±yam±ne, sotasmi½…pe… gh±nasmi½… jivh±ya… k±yasmi½… r³pasmi½… saddasmi½… gandhasmi½… rasasmi½… phoµµhabbasmi½… kulasmi½… gaºasmi½… ±v±sasmi½… l±bhasmi½… yasasmi½… pasa½s±ya… sukhasmi½… c²varasmi½… piº¹ap±tasmi½… sen±sanasmi½… gil±napaccayabhesajjaparikkh±rasmi½ h²yam±ne h±yam±ne parih±yam±ne vem±ne vigaccham±ne antaradh±yam±ne na soceyya na kilameyya na par±maseyya na parideveyya na uratt±¼i½ kandeyya na sammoha½ ±pajjeyy±ti– h²yam±ne na soceyya.
¾k±sa½ na sito siy±ti. ¾k±sa½ vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Ki½k±raº± ±k±sa½ vuccati taºh±? Y±ya taºh±ya r³pa½ ±kassati sam±kassati gaºh±ti par±masati abhinivisati, vedana½…pe… sañña½… saªkh±re… viññ±ºa½… gati½… upapatti½… paµisandhi½… bhava½… sa½s±ra½… vaµµa½ ±kassati sam±kassati gaºh±ti par±masati abhinivisati; ta½k±raº± ±k±sa½ vuccati taºh±. ¾k±sa½ na sito siy±ti. Taºh±nissito na siy±. Taºha½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyya, taºh±ya ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyy±ti– ±k±sa½ na sito siy±.
Ten±ha bhagav±–
“Pur±ºa½ n±bhinandeyya, nave khanti½ na kubbaye;
h²yam±ne na soceyya, ±k±sa½ na sito siy±”ti.
180. Gedha½ br³mi mahoghoti, ±java½ [±cama½ (sy±. ka.)] br³mi jappana½;
±rammaºa½ pakampana½, pakappana½ (sy±. ka.)] k±mapaªko duraccayo.
Gedha½ br³mi mahoghot²ti. Gedho vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Mahogho vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Gedha½ br³mi mahoghot²ti. Gedha½ “mahogho”ti br³mi ±cikkh±mi desemi paññapemi paµµhapemi vivar±mi vibhaj±mi utt±n²karomi pak±sem²ti– gedha½ br³mi mahoghoti.
¾java½ br³mi jappananti. ¾jav± vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Jappan±pi vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. ¾java½ br³mi jappananti ±java½ “jappan±”ti br³mi ±cikkh±mi…pe… utt±n²karomi pak±sem²ti– ±java½ br³mi jappana½.
¾rammaºa½ pakampananti. ¾rammaºampi vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Pakampan±pi vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³lanti– ±rammaºa½ pakampana½.
K±mapaªko duraccayoti. K±mapaªko k±makaddamo k±makileso k±mapalipo k±mapalibodho [k±mapalirodho (s². ka.)] duraccayo durativatto duttaro duppataro dussamatikkamo dubb²tivattoti– k±mapaªko duraccayo.
Ten±ha bhagav±–
“Gedha½ br³mi mahoghoti, ±java½ br³mi jappana½;
±rammaºa½ pakampana½, k±mapaªko duraccayo”ti.
181. Sacc± avokkama½ muni, thale tiµµhati br±hmaºo;
sabba½ so paµinissajja, sa ve santoti vuccati.
Sacc± avokkama½ mun²ti. Saccav±c±ya avokkamanto, samm±diµµhiy± avokkamanto, ariy± aµµhaªgik± magg± avokkamanto. Mun²ti. Mona½ vuccati ñ±ºa½…pe… saªgaj±lamaticca so mun²ti– sacc± avokkama½ muni.
Thale tiµµhati br±hmaºoti. Thala½ vuccati amata½ nibb±na½. Yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. Br±hmaºoti sattanna½ dhamm±na½ b±hitatt± br±hmaºo…pe… asito t±di pavuccate sa brahm±. Thale tiµµhati br±hmaºoti. Thale tiµµhati d²pe tiµµhati t±ºe tiµµhati leºe tiµµhati saraºe tiµµhati abhaye tiµµhati accute tiµµhati amate tiµµhati nibb±ne tiµµhat²ti– thale tiµµhati br±hmaºo.
Sabba½ so paµinissajj±ti. Sabba½ vuccati dv±das±yatan±ni– cakkhu ceva r³p± ca …pe… mano ceva dhamm± ca. Yato ajjhattikab±hiresu ±yatanesu chandar±go pah²no hoti ucchinnam³lo t±l±vatthukato anabh±va½kato ±yati½ anupp±dadhammo, ett±vat±pi sabba½ catta½ hoti vanta½ mutta½ pah²na½ paµinissaµµha½. Yato taºh± ca diµµhi ca m±no ca pah²n± honti ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm±, ett±vat±pi sabba½ catta½ hoti vanta½ mutta½ pah²na½ paµinissaµµha½. Yato puññ±bhisaªkh±ro ca apuññ±bhisaªkh±ro ca ±neñj±bhisaªkh±ro ca pah²n± honti ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm± ett±vat±pi sabba½ catta½ hoti vanta½ mutta½ pah²na½ paµinissaµµhanti– sabba½ so paµinissajja.
Sa ve santoti vuccat²ti. So santo upasanto v³pasanto nibbuto paµipassaddhoti vuccati kath²yati bhaº²yati d²p²yati vohar²yat²ti– sa ve santoti vuccati.
Ten±ha bhagav±–
“Sacc± avokkama½ muni, thale tiµµhati br±hmaºo;
sabba½ so paµinissajja, sa ve santoti vuccat²”ti.
182. Sa ve vidv± [viddh± (sy±.)] sa vedag³, ñatv± dhamma½ anissito;
samm± so loke iriy±no, na pihet²dha kassaci.
Sa ve vidv± sa vedag³ti. Vidv±ti vidv± vijj±gato ñ±º² vibh±v² medh±v². Vedag³ti. Ved± vuccanti cat³su maggesu ñ±ºa½…pe… sabbavedan±su v²tar±go sabbavedamaticca vedag³ soti– sa ve vidv± sa vedag³.
Ñatv± dhamma½ anissitoti. Ñatv±ti ñatv± j±nitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±. “Sabbe saªkh±r± anicc±”ti ñatv± j±nitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±, “sabbe saªkh±r± dukkh±”ti…pe… “ya½ kiñci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”tntti ñatv± j±nitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±. Anissitoti dve nissay±– taºh±nissayo ca diµµhinissayo ca…pe… aya½ taºh±nissayo…pe… aya½ diµµhinissayo. Taºh±nissaya½ pah±ya diµµhinissaya½ paµinissajjitv± cakkhu½ anissito… sota½ anissito… gh±na½ anissito…pe… diµµhasutamutaviññ±tabbe dhamme anissito anall²no anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± viharat²ti– ñatv± dhamma½ anissito.
Samm± so loke iriy±noti. Yato ajjhattikab±hiresu ±yatanesu chandar±go pah²no hoti ucchinnam³lo t±l±vatthukato anabh±va½kato ±yati½ anupp±dadhammo, ett±vat±pi samm± so loke carati viharati iriyati vattati p±leti yapeti y±peti…pe… yato puññ±bhisaªkh±ro ca apuññ±bhisaªkh±ro ca ±neñj±bhisaªkh±ro ca pah²n± honti ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm±, ett±vat±pi samm± so loke carati viharati iriyati vattati p±leti yapeti y±pet²ti– samm± so loke iriy±no.
Na pihet²dha kassac²ti. Pih± vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Yasses± pih± taºh± pah²n± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ñ±ºaggin± da¹¹h±, so kassaci na piheti khattiyassa v± br±hmaºassa v± vessassa v± suddassa v± gahaµµhassa v± pabbajitassa v± devassa v± manussassa v±ti– na pihet²dha kassaci.
Ten±ha bhagav±–
“Sa ve vidv± sa vedag³, ñatv± dhamma½ anissito;
samm± so loke iriy±no, na pihet²dha kassac²”ti.
183. Yodha k±me accatari, saªga½ loke duraccaya½;
na so socati n±jjheti, chinnasoto abandhano.
Yodha k±me accatari, saªga½ loke duraccayanti. Yoti yo y±diso yath±yutto yath±vihito yath±pak±ro ya½ µh±nappatto ya½ dhammasamann±gato khattiyo v± br±hmaºo v± vesso v± suddo v± gahaµµho v± pabbajito v± devo v± manusso v±. K±m±ti udd±nato dve k±m±– vatthuk±m± ca kilesak±m± ca…pe… ime vuccanti vatthuk±m±…pe… ime vuccanti kilesak±m±. Saªg±ti satta saªg±– r±gasaªgo, dosasaªgo, mohasaªgo, m±nasaªgo, diµµhisaªgo, kilesasaªgo, duccaritasaªgo. Loketi ap±yaloke manussaloke devaloke khandhaloke dh±tuloke ±yatanaloke. Saªga½ loke duraccayanti. Yo k±me ca saªge ca loke duraccaye durativatte duttare duppatare dussamatikkame dubb²tivatte atari uttari patari samatikkami v²tivattay²ti– yodha k±me accatari, saªga½ loke duraccaya½.