Na tesu pasuto siy±ti. T±su v± sikkh±su tesu v± pañcasu k±maguºesu na pasuto siy±, na tanninno assa, na tappoºo, na tappabbh±ro, na tadadhimutto, na tadadhipateyyoti– na tesu pasuto siy±.
Nibbijjha sabbaso k±meti. Nibbijjh±ti paµivijjhitv±. “Sabbe saªkh±r± anicc±”ti paµivijjhitv±, “sabbe saªkh±r± dukkh±”ti paµivijjhitv±…pe… “ya½ kiñci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti paµivijjhitv±. Sabbasoti sabbena sabba½ sabbath± sabba½ asesa½ nissesa½ pariy±diyanavacanameta½– sabbasoti. K±m±ti udd±nato dve k±m±– vatthuk±m± ca kilesak±m± ca…pe… ime vuccanti vatthuk±m±…pe… ime vuccanti kilesak±m±ti– nibbijjha sabbaso k±me.
Sikkhe nibb±namattanoti. Sikkh±ti tisso sikkh±– adhis²lasikkh±, adhicittasikkh±, adhipaññ±sikkh±…pe… aya½ adhipaññ±sikkh±. Nibb±namattanoti attano r±gassa nibb±pan±ya dosassa nibb±pan±ya mohassa nibb±pan±ya…pe… sabb±kusal±bhisaªkh±r±na½ sam±ya upasam±ya v³pasam±ya nibb±pan±ya paµinissagg±ya paµipassaddhiy± adhis²lampi sikkheyya adhicittampi sikkheyya adhipaññampi sikkheyya, im± tisso sikkh±yo ±vajjanto sikkheyya j±nanto sikkheyya…pe… sacchik±tabba½ sacchikaronto sikkheyya ±careyya sam±careyya sam±d±ya vatteyy±ti– sikkhe nibb±namattano.
Ten±ha bhagav±–
“Tattha sikkh±nug²yanti, y±ni loke gadhit±ni;
na tesu pasuto siy±, nibbijjha sabbaso k±me;
sikkhe nibb±namattano”ti.
176. Sacco siy± appagabbho, am±yo rittapesuºo;
akkodhano lobhap±pa½, veviccha½ vitare muni.
Sacco siy± appagabbhoti. Sacco siy±ti saccav±c±ya samann±gato siy±, samm±diµµhiy± samann±gato siy±, ariyena aµµhaªgikena maggena samann±gato siy±ti– sacco siy±. Appagabbhoti t²ºi p±gabbhiy±ni– k±yika½ p±gabbhiya½, v±casika½ p±gabbhiya½, cetasika½ p±gabbhiya½…pe… ida½ cetasika½ p±gabbhiya½. Yassim±ni t²ºi p±gabbhiy±ni pah²n±ni samucchinn±ni v³pasant±ni paµipassaddh±ni abhabbuppattik±ni ñ±ºaggin± da¹¹h±ni, so vuccati appagabbhoti– sacco siy± appagabbho.
Am±yo rittapesuºoti. M±y± vuccati vañcanik± cariy±. Idhekacco k±yena duccarita½ caritv± v±c±ya duccarita½ caritv± manas± duccarita½ caritv± tassa paµicch±danahetu p±pika½ iccha½ paºidahati, m± ma½ jaññ±ti icchati, m± ma½ jaññ±ti saªkappeti, m± ma½ jaññ±ti v±ca½ bh±sati, m± ma½ jaññ±ti k±yena parakkamati. Y± evar³p± m±y± m±y±vit± accasar± vañcan± nikati nikiraº± pariharaº± g³han± parig³han± ch±dan± paricch±dan± anutt±n²kamma½ an±vikamma½ vocch±dan± p±pakiriy±– aya½ vuccati m±y±. Yasses± m±y± pah²n± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ñ±ºaggin± da¹¹h±, so vuccati am±yo. Rittapesuºoti pesuññanti idhekacco pisuºav±co hoti…pe… eva½ bhed±dhipp±yena pesuñña½ upasa½harati. Yasseta½ pesuñña½ pah²na½ samucchinna½ v³pasanta½ paµipassaddha½ abhabbuppattika½ ñ±ºaggin± da¹¹ha½, so vuccati rittapesuºo vivittapesuºo pavivittapesuºoti– am±yo rittapesuºo.
Akkodhano lobhap±pa½, veviccha½ vitare mun²ti. Akkodhanoti hi kho vutta½, api ca kodho t±va vattabbo. Dasah±k±rehi kodho j±yati. “Anattha½ me acar²”ti kodho j±yati…pe… yasseso kodho pah²no samucchinno v³pasanto paµipassaddho abhabbuppattiko ñ±ºaggin± da¹¹ho, so vuccati akkodhano. Kodhassa pah²natt± akkodhano, kodhavatthussa pariññ±tatt± akkodhano, kodhahetussa upacchinnatt± akkodhano. Lobhoti yo lobho lubbhan± lubbhitatta½…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Veviccha½ vuccati pañca macchariy±ni– ±v±samacchariya½…pe… g±ho vuccati macchariya½. Mun²ti. Mona½ vuccati ñ±ºa½…pe… saªgaj±lamaticca so muni. Akkodhano lobhap±pa½, veviccha½ vitare mun²ti. Muni lobhap±pañca vevicchañca atari uttari patari samatikkami v²tivattay²ti [v²tivatt²ti (ka.)]– akkodhano lobhap±pa½, veviccha½ vitare muni.
Ten±ha bhagav±–
“Sacco siy± appagabbho, am±yo rittapesuºo;
akkodhano lobhap±pa½, veviccha½ vitare mun²”ti.
177. Nidda½ tandi½ sahe th²na½, pam±dena na sa½vase;
atim±ne na tiµµheyya, nibb±namanaso naro.
Nidda½ tandi½ sahe th²nanti. Nidd±ti y± k±yassa akalyat± akammaññat± on±ho pariyon±ho antosamorodho middha½ suppa½ pacal±yik± suppa½ suppan± suppitatta½. Tandinti y± tand² [tandi (s². sy±. ka.)] tandiyan± tandiyitatta½ tandimanakat± ±lasya½ ±lasy±yat± ±lasy±yitatta½. Th²nanti y± cittassa akalyat± akammaññat± ol²yan± sall²yan± l²na½ l²yan± l²yitatta½, thina½ thiyan± thiyitatta½ cittassa. Nidda½ tandi½ sahe th²nanti. Niddañca tandiñca thinañca sahe saheyya parisaheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariy±diyeyya maddeyy±ti– nidda½ tandi½ sahe th²na½.
Pam±dena na sa½vaseti. Pam±do vattabbo k±yaduccarite v± vac²duccarite v± manoduccarite v± pañcasu v± k±maguºesu. Cittassa vosaggo vosagg±nupp±dana½ [vossaggo vossagg±nupp±dana½ (bah³su)] v± kusal±na½ v± dhamm±na½ bh±van±ya asakkaccakiriyat± as±taccakiriyat± anaµµhitakiriyat± ol²navuttit± nikkhittacchandat± nikkhittadhurat± an±sevan± abh±van± abahul²kamma½ anadhiµµh±na½ ananuyogo pam±do. Yo evar³po pam±do pamajjan± pamajjitatta½ aya½ vuccati pam±do. Pam±dena na sa½vaseti pam±dena na vaseyya na sa½vaseyya na ±vaseyya na parivaseyya, pam±da½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyya, pam±d± ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyy±ti– pam±dena na sa½vase.
Atim±ne na tiµµheyy±ti. Atim±noti idhekacco para½ atimaññati j±tiy± v± gottena v±…pe… aññataraññatarena v± vatthun±. Yo evar³po m±no maññan± maññitatta½ unnati unnamo dhajo sampagg±ho ketukamyat± cittassa– aya½ vuccati atim±no. Atim±ne na tiµµheyy±ti. Atim±ne na tiµµheyya na sa½tiµµheyya, atim±na½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyya, atim±n± ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyy±ti– atim±ne na tiµµheyya.
Nibb±namanaso naroti. Idhekacco d±na½ dento s²la½ sam±diyanto uposathakamma½ karonto p±n²ya½ paribhojan²ya½ upaµµhapento pariveºa½ sammajjanto cetiya½ vandanto cetiye gandham±la½ ±ropento cetiya½ padakkhiºa½ karonto ya½ kiñci tedh±tuka½ kusal±bhisaªkh±ra½ abhisaªkharonto na gatihetu na upapattihetu na paµisandhihetu na bhavahetu na sa½s±rahetu na vaµµahetu, sabba½ ta½ visa½yog±dhipp±yo nibb±naninno nibb±napoºo nibb±napabbh±ro abhisaªkharot²ti. Evampi nibb±namanaso naro. Atha v± sabbasaªkh±radh±tuy± citta½ paµiv±petv± [paµiv±setv± (ka.)] amat±ya dh±tuy± citta½ upasa½harati– “eta½ santa½ eta½ paº²ta½ yadida½ sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±nan”ti. Evampi nibb±namanaso naro.
“Na paº¹it± upadhisukhassa hetu, dadanti d±n±ni punabbhav±ya;
k±mañca te upadhiparikkhay±ya, dadanti d±na½ apunabbhav±ya.
“Na paº¹it± upadhisukhassa hetu, bh±venti jh±n±ni punabbhav±ya;
k±mañca te upadhiparikkhay±ya, bh±venti jh±na½ apunabbhav±ya.
“Te nibbutti½ ±sisam±nas± [±si½sam±n± (s².), abhim±n± (sy±.)] dadanti, tanninnacitt± [tanninn± tañcitt± (ka.)] tadadhimutt±;
najjo yath± s±garamajjhupet± [s±garamajjhagat± (sy±.)], bhavanti nibb±napar±yan± te”ti.
Nibb±namanaso naro. Ten±ha bhagav±–
“Nidda½ tandi sahe th²na½, pam±dena na sa½vase;
atim±ne na tiµµheyya, nibb±namanaso naro”ti.
178. Mosavajje na niyyetha, [n²yetha (ka.)] r³pe sneha½ na kubbaye;
m±nañca parij±neyya, s±has± virato care.
Mosavajje na niyyeth±ti. Mosavajja½ vuccati mus±v±do. Idhekacco sabhaggato v± parisaggato v± ñ±timajjhagato v± p³gamajjhagato v± r±jakulamajjhagato v± abhin²to sakkhipuµµho– “ehambho purisa, ya½ j±n±si ta½ vadeh²”ti, so aj±na½ v± ±ha– “j±n±m²”ti, j±na½ v± ±ha– “na j±n±m²”ti, apassa½ v± ±ha– “pass±m²”ti, passa½ v± ±ha– “na pass±m²”ti. Iti attahetu v± parahetu v± ±misakiñcikkhahetu v± sampaj±namus± bh±sit± hoti– ida½ vuccati mosavajja½. Api ca t²h±k±rehi…pe… cat³h±k±rehi… pañcah±k±rehi… chah±k±rehi… sattah±k±rehi… aµµhah±k±rehi…pe… imehi aµµhah±k±rehi mus±v±do hoti. Mosavajje na niyyeth±ti. Mosavajje na y±yeyya na niyy±yeyya na vaheyya na sa½hareyya, mosavajja½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyya, mosavajj± ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyy±ti– mosavajje na niyyetha.
R³pe sneha½ na kubbayeti. R³panti catt±ro ca mah±bh³t± catunnañca mah±bh³t±na½ up±d±ya r³pa½. R³pe sneha½ na kubbayeti. R³pe sneha½ na kareyya chanda½ na kareyya pema½ na kareyya r±ga½ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya n±bhinibbatteyy±ti– r³pe sneha½ na kubbaye.
M±nañca parij±neyy±ti. M±noti ekavidhena m±no– y± cittassa unnati. Duvidhena m±no– attukka½sanam±no, paravambhanam±no. Tividhena m±no– “seyyohamasm²”ti m±no, “sadisohamasm²”ti m±no, “h²nohamasm²”ti m±no. Catuvidhena m±no– l±bhena m±na½ janeti, yasena m±na½ janeti, pasa½s±ya m±na½ janeti, sukhena m±na½ janeti. Pañcavidhena m±no– “l±bhimhi man±pik±na½ r³p±nan”ti m±na½ janeti, “l±bhimhi man±pik±na½ sadd±na½…pe… gandh±na½… ras±na½… phoµµhabb±nan”ti m±na½ janeti. Chabbidhena m±no– cakkhusampad±ya m±na½ janeti, sotasampad±ya…pe… gh±nasampad±ya… jivh±sampad±ya… k±yasampad±ya… manosampad±ya m±na½ janeti. Sattavidhena m±no– atim±no, m±n±tim±no, om±no, sadisam±no, adhim±no, asmim±no, micch±m±no. Aµµhavidhena m±no– l±bhena m±na½ janeti, al±bhena om±na½ janeti, yasena m±na½ janeti, ayasena om±na½ janeti, pasa½s±ya m±na½ janeti, nind±ya om±na½ janeti, sukhena m±na½ janeti, dukkhena om±na½ janeti. Navavidhena m±no– seyyassa “seyyohamasm²”ti m±no, seyyassa “sadisohamasm²”ti m±no, seyyassa “h²nohamasm²”ti m±no, sadisassa “seyyohamasm²”ti m±no, sadisassa “sadisohamasm²”ti m±no, sadisassa “h²nohamasm²”ti m±no, h²nassa “seyyohamasm²”ti m±no, h²nassa “sadisohamasm²”ti m±no, h²nassa “h²nohamasm²”ti m±no. Dasavidhena m±no– idhekacco m±na½ janeti j±tiy± v± gottena v±…pe… aññataraññatarena v± vatthun±. Yo evar³po m±no maññan± maññitatta½ unnati unnamo dhajo sampagg±ho ketukamyat± cittassa– aya½ vuccati m±no.