Yena sallena otiººo, dis± sabb± vidh±vat²ti. R±gasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato k±yena duccarita½ carati, v±c±ya duccarita½ carati, manas± duccarita½ carati, p±ºampi hanati, adinnampi ±diyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ek±g±rikampi karoti, paripanthepi tiµµhati, parad±rampi gacchati, mus±pi bhaºati; evampi r±gasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati. Atha v± r±gasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato bhoge pariyesanto n±v±ya mah±samudda½ pakkhandati. S²tassa purakkhato uºhassa purakkhato ¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphassehi p²¼iyam±no [rissam±no (s². sy±.)] khuppip±s±ya miyyam±no tigumba½ gacchati, takkola½ gacchati, takkas²la½ gacchati, k±¼amukha½ gacchati, purap³ra½ gacchati, vesuªga½ gacchati, ver±patha½ gacchati, java½ gacchati, t±mali½ gacchati, vaªka½ gacchati, e¼abandhana½ gacchati, suvaººak³µa½ gacchati, suvaººabh³mi½ gacchati, tambapaººi½ gacchati, supp±daka½ [supp±raka½ (s². ka.), supp±ra½ (sy±.)] gacchati, bh±rukaccha½ gacchati, suraµµha½ gacchati, bhaªgaloka½ [aªgaloka½ (s².), aªgaºeka½ (sy±.)] gacchati, bhaªgaºa½ [gaªgaºa½ (s². sy±.)] gacchati, paramabhaªgaºa½ gacchati, yona½ gacchati, paramayona½ gacchati, vinaka½ gacchati, m³lapada½ gacchati, marukant±ra½ gacchati, jaººupatha½ gacchati, ajapatha½ gacchati meº¹apatha½ gacchati, saªkupatha½ gacchati, chattapatha½ gacchati, va½sapatha½ gacchati, sakuºapatha½ gacchati, m³sikapatha½ gacchati, daripatha½ gacchati, vett±c±ra½ gacchati; pariyesanto na labhati, al±bham³lakampi dukkha½ domanassa½ paµisa½vedeti, pariyesanto labhati, laddh± ±rakkham³lakampi dukkha½ domanassa½ paµisa½vedeti “kinti me bhoge neva r±j±no hareyyu½ na cor± hareyyu½ na aggi daheyya na udaka½ vaheyya na appiy± d±y±d± hareyyun”ti. Tassa eva½ ±rakkhato gopayato te bhog± vippalujjanti so vippayogam³lakampi dukkha½ domanassa½ paµisa½vedeti. Evampi r±gasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati.
Dosasallena…pe… mohasallena… m±nasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato k±yena duccarita½ carati, v±c±ya duccarita½ carati, manas± duccarita½ carati, p±ºampi hanati, adinnampi ±diyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ek±g±rikampi karoti, paripanthepi tiµµhati, parad±rampi gacchati, mus±pi bhaºati. Eva½ m±nasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati.
Diµµhisallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato acelako hoti mutt±c±ro hatth±palekhano [hatth±valekhano (sy±.)], na ehibhadantiko na tiµµhabhadantiko; n±bhihaµa½, na uddissakata½, na nimantana½ s±diyati, so na kumbhimukh± paµiggaºh±ti, na ka¼opimukh± [kha¼opimukh± (s².)] paµiggaºh±ti, na e¼akamantara½, na daº¹amantara½, na musalamantara½, na dvinna½ bhuñjam±n±na½, na gabbhiniy±, na p±yam±n±ya, na purisantaragat±ya, na sa½kitt²su, na yattha s± upaµµhito hoti, na yattha makkhik± saº¹asaº¹ac±rin². Na maccha½ na ma½sa½ na sura½ na meraya½ na thusodaka½ pivati. So ek±g±riko v± hoti ek±lopiko, dv±g±riko v± hoti dv±lopiko…pe… satt±g±riko v± hoti satt±lopiko. Ekiss±pi bhattiy± y±peti, dv²hipi bhatt²hi y±peti…pe… sattahipi bhatt²hi y±peti. Ek±hikampi ±h±ra½ ±h±reti, dv²hikampi ±h±ra½ ±h±reti…pe… satt±hikampi ±h±ra½ ±h±reti. Iti evar³pa½ a¹¹ham±sikampi pariy±yabhattabhojan±nuyogamanuyutto viharati. Evampi diµµhisallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati.
Atha v± diµµhisallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato so s±kabhakkho v± hoti, s±m±kabhakkho v± hoti, n²v±rabhakkho v± hoti, daddulabhakkho v± hoti, haµabhakkho v± hoti, kaºabhakkho v± hoti, ±c±mabhakkho v± hoti, piññ±kabhakkho v± hoti, tilabhakkho v± hoti, tiºabhakkho v± hoti, gomayabhakkho v± hoti, vanam³laphal±h±ro y±peti pavattaphalabhojano. So s±º±nipi dh±reti, mas±º±nipi dh±reti, chavaduss±nipi dh±reti, pa½suk³l±nipi dh±reti, tir²µ±nipi dh±reti, ajin±nipi dh±reti, ajinakkhipampi dh±reti, kusac²rampi dh±reti, v±kac²rampi dh±reti, phalakac²rampi dh±reti, kesakambalampi dh±reti, ul³kapakkhampi dh±reti, kesamassulocakopi hoti, kesamassulocan±nuyogamanuyutto viharati. Ubbhaµµhakopi hoti ±sanapaµikkhitto, ukkuµikopi hoti ukkuµikappadh±namanuyutto, kaºµak±passayiko hoti, kaºµak±passaye seyya½ kappeti, phalakaseyyampi kappeti, thaº¹ilaseyyampi kappeti, ek±passayiko hoti rajojalladharo, abbhok±sikopi hoti yath±santhatiko, vekaµikopi hoti vikaµabhojan±nuyogamanuyutto, ap±nakopi hoti ap±nakattamanuyutto, s±yatatiyakampi udakorohan±nuyogamanuyutto viharati. Iti evar³pa½ anekavihita½ k±yassa ±t±panaparit±pan±nuyogamanuyutto viharati. Evampi diµµhisallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati.
Sokasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato socati kilamati paridevati uratt±¼i½ kandati sammoha½ ±pajjati. Vuttañheta½ bhagavat±–
“Bh³tapubba½, br±hmaºa, imiss±yeva s±vatthiy± aññatariss± itthiy± m±t± k±lamak±si. S± tass± k±la½ kiriy±ya ummattik± khittacitt± rathiy±ya rathiya½, siªgh±µakena siªgh±µaka½ upasaªkamitv± evam±ha– ‘api me m±tara½ addassatha, api me m±tara½ addassath±’ti
“Bh³tapubba½, br±hmaºa, imiss±yeva s±vatthiy± aññatariss± itthiy± pit± k±lamak±si… bh±t± k±lamak±si… bhagin² k±lamak±si… putto k±lamak±si… dh²t± k±lamak±si… s±miko k±lamak±si. S± tassa k±la½ kiriy±ya ummattik± khittacitt± rathiy±ya rathiya½, siªgh±µakena siªgh±µaka½ upasaªkamitv± evam±ha– ‘api me s±mika½ addassatha, api me s±mika½ addassath±’ti.
“Bh³tapubba½, br±hmaºa, imiss±yeva s±vatthiy± aññatarassa purisassa m±t± k±lamak±si. So tass± k±la½ kiriy±ya ummattako khittacitto rathiy±ya rathiya½, siªgh±µakena siªgh±µaka½ upasaªkamitv± evam±ha– ‘api me m±tara½ addassatha, api me m±tara½ addassath±’ti.
“Bh³tapubba½ br±hmaºa, imiss±yeva s±vatthiy± aññatarassa purisassa pit± k±lamak±si… bh±t± k±lamak±si… bhagin² k±lamak±si… putto k±lamak±si… dh²t± k±lamak±si… paj±pati k±lamak±si. So tass± k±la½ kiriy±ya ummattako khittacitto rathiy±ya rathiya½, siªgh±µakena siªgh±µaka½ upasaªkamitv± evam±ha– ‘api me paj±pati½ addassatha, api me paj±pati½ addassath±’ti.
“Bh³tapubba½, br±hmaºa, imiss±yeva s±vatthiy± aññatar± itth² ñ±tikula½ agam±si. Tass± te ñ±tak± s±mika½ acchinditv± aññassa d±tuk±m±, s± ca na½ na icchati. Atha kho s± itth² s±mika½ etadavoca– ‘ime, ayyaputta, ñ±tak± tava acchinditv± aññassa d±tuk±m±, ubho maya½ mariss±m±’ti. Atha kho so puriso ta½ itthi½ dvidh± chetv± att±na½ op±teti– ‘ubho pecca bhaviss±m±”’ti. Eva½ sokasallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati.
Katha½kath±sallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato sa½sayapakkhando hoti vimatipakkhando dve¼hakaj±to– “ahosi½ nu kho aha½ at²tamaddh±na½, nanu kho ahosi½ at²tamaddh±na½, ki½ nu kho ahosi½ at²tamaddh±na½, katha½ nu kho ahosi½ at²tamaddh±na½ ki½ hutv± ki½ ahosi½ nu kho at²tamaddh±na½, bhaviss±mi nu kho aha½ an±gatamaddh±na½, nanu kho bhaviss±mi an±gatamaddh±na½, ki½ nu kho bhaviss±mi an±gatamaddh±na½, katha½ nu kho bhaviss±mi an±gatamaddh±na½, ki½ hutv± ki½ bhaviss±mi nu kho an±gatamaddh±na½, etarahi v± paccuppanna½ addh±na½ ajjhatta½ katha½kath² hoti, aha½ nu khosmi, no nu khosmi, ki½ nu khosmi katha½ nu khosmi, aya½ nu kho satto kuto ±gato, so kuhi½ g±m² bhavissat²”ti. Eva½ katha½kath±sallena otiººo viddho phuµµho pareto samohito samann±gato dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarati.
Te salle abhisaªkharoti; te salle abhisaªkharonto sall±bhisaªkh±ravasena puratthima½ disa½ dh±vati, pacchima½ disa½ dh±vati, uttara½ disa½ dh±vati, dakkhiºa½ disa½ dh±vati. Te sall±bhisaªkh±r± appah²n±; sall±bhisaªkh±r±na½ appah²natt± gatiy± dh±vati, niraye dh±vati tiracch±nayoniy± dh±vati, pettivisaye dh±vati, manussaloke dh±vati, devaloke dh±vati, gatiy± gati½, upapattiy± upapatti½, paµisandhiy± paµisandhi½, bhavena bhava½, sa½s±rena sa½s±ra½, vaµµena vaµµa½ dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarat²ti– yena sallena otiººo dis± sabb± vidh±vati.
Tameva sallamabbuyha, na dh±vati na s²dat²ti. Tameva r±gasalla½ dosasalla½ mohasalla½ m±nasalla½ diµµhisalla½ sokasalla½ katha½kath±salla½ abbuyha abbuhitv± uddharitv± samuddharitv± upp±µayitv± samupp±µayitv± [upp±dayitv± samupp±dayitv± (sy±. ka.)] pajahitv± vinodetv± byanti½ karitv± anabh±va½ gametv± neva puratthima½ disa½ dh±vati na pacchima½ disa½ dh±vati na uttara½ disa½ dh±vati na dakkhiºa½ disa½ dh±vati. Te sall±bhisaªkh±r± pah²n±; sall±bhisaªkh±r±na½ pah²natt± gatiy± na dh±vati, niraye na dh±vati, tiracch±nayoniy± na dh±vati, pettivisaye na dh±vati, manussaloke na dh±vati, devaloke na dh±vati, na gatiy± gati½, na upapattiy± upapatti½, na paµisandhiy± paµisandhi½, na bhavena bhava½, na sa½s±rena sa½s±ra½, na vaµµena vaµµa½ dh±vati vidh±vati sandh±vati sa½sarat²ti– tameva sallamabbuyha na dh±vati. Na s²dat²ti k±moghe na s²dati, bhavoghe na s²dati, diµµhoghe na s²dati, avijjoghe na s²dati, na sa½s²dati na os²dati na avas²dati na gacchati na avagacchat²ti– tameva sallamabbuyha, na dh±vati na s²dati.
Ten±ha bhagav±–
“Yena sallena otiººo, dis± sabb± vidh±vati;
tameva sallamabbuyha, na dh±vati na s²dat²”ti.
175. Tattha sikkh±nug²yanti, y±ni loke gadhit±ni;
na tesu pasuto siy±, nibbijjha sabbaso k±me;
sikkhe nibb±namattano.
Tattha sikkh±nug²yanti, y±ni loke gadhit±n²ti. Sikkh±ti hatthisikkh± assasikkh± rathasikkh± dhanusikkh± s±l±kiya½ sallakattiya½ k±yatikiccha½ bh³tiya½ kom±rabhacca½ [kom±ratikiccha½ (sy±.), kom±rasacca½ (ka.)]. Anug²yant²ti g²yanti nigg²yanti kath²yanti bhaº²yanti d²p²yanti vohar²yanti. Atha v± g²yanti gaºh²yanti uggaºh²yanti dh±r²yanti upadh±r²yanti upalakkh²yanti gadhitapaµil±bh±ya. Gadhit± vuccanti pañca k±maguº±– cakkhuviññeyy± r³p± iµµh± kant± man±p± piyar³p± k±m³pasañhit± rajan²y±, sotaviññeyy± sadd±…pe… gh±naviññeyy± gandh±… jivh±viññeyy± ras±… k±yaviññeyy± phoµµhabb± iµµh± kant± man±p± piyar³p± k±m³pasañhit± rajan²y±. Ki½k±raº± gadhit± vuccanti pañca k±maguº±? Yebhuyyena devamanuss± pañca k±maguºe icchanti s±diyanti patthayanti pihayanti abhijappanti ta½k±raº± gadhit± vuccanti pañca k±maguº±. Loketi manussaloketi– tattha sikkh±nug²yanti, y±ni loke gadhit±ni.