Macche appodake yath±ti yath± macch± appodake udakapariy±d±ne k±kehi v± kulalehi v± bal±k±hi v± parip±tiyam±n± ukkhipiyam±n± khajjam±n± phandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhanti; evameva paj± taºh±phandan±ya phandanti…pe… diµµhibyasanena dukkhena phandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhant²ti– macche appodake yath±. Aññamaññehi by±ruddheti aññamañña½ satt± viruddh± paµiviruddh± ±hat± pacc±hat± ±gh±tit± pacc±gh±tit±. R±j±nopi r±j³hi vivadanti, khattiy±pi khattiyehi vivadanti, br±hmaº±pi br±hmaºehi vivadanti, gahapat²pi gahapat²hi vivadanti, m±t±pi puttena vivadati, puttopi m±tar± vivadati, pit±pi puttena vivadati, puttopi pitar± vivadati, bh±t±pi bh±tar± vivadati, bhagin²pi bhaginiy± vivadati, bh±t±pi bhaginiy± vivadati, bhaginipi bh±tar± vivadati, sah±yopi sah±yena vivadati; te tattha kalahaviggahaviv±d±pann± aññamañña½ p±º²hipi upakkamanti, le¹¹³hipi upakkamanti, daº¹ehipi upakkamanti, satthehipi upakkamanti, te tattha maraºampi nigacchanti maraºamattampi dukkhanti– aññamaññehi by±ruddhe. Disv± ma½ bhayam±vis²ti. Disv±ti disv± passitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv± bhaya½ p²¼ana½ ghaµµana½ upaddavo upasaggo ±vis²ti [±v²s²ti (s².), ±visat²ti (sy±.)]– disv± ma½ bhayam±visi. Ten±ha bhagav±–
“Phandam±na½ paja½ disv±, macche appodake yath±;
aññamaññehi by±ruddhe, disv± ma½ bhayam±vis²”ti.
172. Samantamas±ro loko, dis± sabb± samerit±;
iccha½ bhavanamattano, n±ddas±si½ anosita½.
Samantamas±ro lokoti. Lokoti nirayaloko tiracch±nayoniloko pettivisayaloko manussaloko devaloko, khandhaloko dh±tuloko ±yatanaloko, aya½ loko paro loko, brahmaloko devaloko– aya½ vuccati loko. Nirayaloko as±ro niss±ro s±r±pagato niccas±ras±rena v± sukhas±ras±rena v± attas±ras±rena v± niccena v± dhuvena v± sassatena v± avipariº±madhammena v±. Tiracch±nayoniloko…pe… pettivisayaloko… manussaloko… devaloko… khandhaloko… dh±tuloko… ±yatanaloko… aya½ loko… paro loko… brahmaloko… devaloko as±ro niss±ro s±r±pagato niccas±ras±rena v± sukhas±ras±rena v± attas±ras±rena v± niccena v± dhuvena v± sassatena v± avipariº±madhammena v±. Yath± pana na¼o as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± eraº¹o as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± udumbaro as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± setakaccho as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± p±ribhaddako as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± pheºapiº¹o as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± udakapubbu¼a½ [bubbulaka½ (s².), pubbu¼aka½ (sy±.)] as±ra½ niss±ra½ s±r±pagata½ yath± mar²ci as±r± niss±r± s±r±pagat±, yath± kadalikkhandho as±ro niss±ro s±r±pagato, yath± m±y± as±r± niss±r± s±r±pagat±; evameva nirayaloko as±ro niss±ro s±r±pagato niccas±ras±rena v± sukhas±ras±rena v± attas±ras±rena v± niccena v± dhuvena v± sassatena v± avipariº±madhammena v±. Tiracch±nayoniloko… pettivisayaloko… manussaloko… devaloko as±ro niss±ro s±r±pagato niccas±ras±rena v± sukhas±ras±rena v± attas±ras±rena v± niccena v± dhuvena v± sassatena v± avipariº±madhammena v±. Khandhaloko… dh±tuloko… ±yatanaloko… aya½ loko… paro loko… brahmaloko… devaloko as±ro niss±ro s±r±pagato niccas±ras±rena v± sukhas±ras±rena v± attas±ras±rena v± niccena v± dhuvena v± sassatena v± avipariº±madhammena v±ti– samantamas±ro loko. Dis± sabb± samerit±ti. Ye puratthim±ya dis±ya saªkh±r±, tepi erit± samerit± calit± ghaµµit± aniccat±ya j±tiy± anugat± jar±ya anusaµ± by±dhin± abhibh³t± maraºena abbh±hat± dukkhe patiµµhit± at±º± aleº± asaraº± asaraº²bh³t±. Ye pacchim±ya dis±ya saªkh±r±…pe… ye uttar±ya dis±ya saªkh±r±… ye dakkhiº±ya dis±ya saªkh±r±… ye puratthim±ya anudis±ya saªkh±r±… ye pacchim±ya anudis±ya saªkh±r±… ye uttar±ya anudis±ya saªkh±r±… ye dakkhiº±ya anudis±ya saªkh±r±… ye heµµhim±ya dis±ya saªkh±r±… ye uparim±ya dis±ya saªkh±r±… ye dasasu dis±su saªkh±r±, tepi erit± samerit± calit± ghaµµit± aniccat±ya j±tiy± anugat± jar±ya anusaµ± by±dhin± abhibh³t± maraºena abbh±hat± dukkhe patiµµhit± at±º± aleº± asaraº± asaraº²bh³t±. Bh±sitampi ceta½–
“Kiñc±pi ceta½ jalat² vim±na½, obh±saya½ uttariya½ dis±ya;
r³pe raºa½ disv± sad± pavedhita½, tasm± na r³pe ramat² sumedho.
“Maccun±bbh±hato loko, jar±ya pariv±rito;
taºh±sallena otiººo, icch±dh³m±yito [icch±dhum±yiko (sy±.)] sad±.
“Sabbo ±d²pito loko, sabbo loko padh³pito;
sabbo pajjalito loko, sabbo loko pakampito”ti.
Dis± sabb± samerit±. Iccha½ bhavanamattanoti. Attano bhavana½ t±ºa½ leºa½ saraºa½ gati½ par±yana½ icchanto s±diyanto patthayanto pihayanto abhijappantoti– iccha½ bhavanamattano. N±ddas±si½ anositanti. Ajjhosita½yeva addasa½, anajjhosita½ n±ddasa½, sabba½ yobbañña½ jar±ya osita½, sabba½ ±rogya½ by±dhin± osita½, sabba½ j²vita½ maraºena osita½, sabba½ l±bha½ al±bhena osita½, sabba½ yasa½ ayasena osita½, sabba½ pasa½sa½ nind±ya osita½, sabba½ sukha½ dukkhena osita½.
“L±bho al±bho yaso ayaso ca, nind± pasa½s± ca sukha½ dukhañca;
ete anicc± manujesu dhamm±, asassat± vipariº±madhamm±”ti.
N±ddas±si½ anosita½. Ten±ha bhagav±–
“Samantamas±ro loko, dis± sabb± samerit±;
iccha½ bhavanamattano, n±ddas±si½ anositan”ti.
173. Os±ne tveva by±ruddhe, disv± me arat² ahu;
athettha sallamaddakkhi½, duddasa½ hadayassita½.
Os±ne tveva by±ruddheti. Os±ne tvev±ti sabba½ yobbañña½ jar± os±peti, sabba½ ±rogya½ by±dhi os±peti, sabba½ j²vita½ maraºa½ os±peti, sabba½ l±bha½ al±bho os±peti, sabba½ yasa½ ayaso os±peti, sabba½ pasa½sa½ nind± os±peti, sabba½ sukha½ dukkha½ os±pet²ti– os±ne tveva. By±ruddheti yobbaññak±m± satt± jar±ya paµiviruddh±, ±rogyak±m± satt± by±dhin± paµiviruddh±, j²vituk±m± satt± maraºena paµiviruddh±, l±bhak±m± satt± al±bhena paµiviruddh±, yasak±m± satt± ayasena paµiviruddh±, pasa½sak±m± satt± nind±ya paµiviruddh±, sukhak±m± satt± dukkhena paµiviruddh± ±hat± pacc±hat± ±gh±tit± pacc±gh±tit±ti– os±ne tveva by±ruddhe. Disv± me arat² ah³ti. Disv±ti disv± passitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±ti– disv±. Me arat²ti y± arati y± anabhirati y± anabhiraman± y± ukkaºµhit± y± paritasit± ah³ti– disv± me arat² ahu. Athettha sallamaddakkhinti. Ath±ti padasandhi…pe… pad±nupubbat±peta½– ath±ti. Etth±ti sattesu. Sallanti satta sall±ni– r±gasalla½, dosasalla½, mohasalla½, m±nasalla½, diµµhisalla½, sokasalla½, katha½kath±salla½. Addakkhinti addasa½ adakkhi½ apassi½ paµivijjhinti– athettha sallamaddakkhi½. Duddasa½ hadayassitanti. Duddasanti duddasa½ duddakkha½ duppassa½ dubbujjha½ duranubujjha½ duppaµivijjhanti– duddasa½. Hadayassitanti hadaya½ vuccati citta½. Ya½ citta½ mano m±nasa½ hadaya½ paº¹ara½ mano man±yatana½ manindriya½ viññ±ºa½ viññ±ºakkhandho tajj± manoviññ±ºadh±tu. Hadayassitanti hadayanissita½ cittasita½ cittanissita½ cittena sahagata½ sahaj±ta½ sa½saµµha½ sampayutta½ ekupp±da½ ekanirodha½ ekavatthuka½ ek±rammaºanti– duddasa½ hadayassita½. Ten±ha bhagav±–
“Os±ne tveva by±ruddhe, disv± me arat² ahu;
athettha sallamaddakkhi½, duddasa½ hadayassitan”ti.
174. Yena sallena otiººo, dis± sabb± vidh±vati;
tameva sallamabbuyha, na dh±vati na s²dati.
Yena sallena otiººo, dis± sabb± vidh±vat²ti. Sallanti. Satta sall±ni– r±gasalla½, dosasalla½, mohasalla½, m±nasalla½, diµµhisalla½, sokasalla½, katha½kath±salla½. Katama½ r±gasalla½? Yo r±go s±r±go anunayo anurodho nandir±go cittassa s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½– ida½ r±gasalla½. Katama½ dosasalla½? “Anattha½ me acar²”ti ±gh±to j±yati “anattha½ me carat²”ti ±gh±to j±yati, “anattha½ me carissat²”ti ±gh±to j±yati…pe… caº¹ikka½ asuropo anattamanat± cittassa– ida½ dosasalla½. Katama½ mohasalla½? Dukkhe aññ±ºa½…pe… dukkhanirodhag±miniy± paµipad±ya aññ±ºa½, pubbante aññ±ºa½, aparante aññ±ºa½, pubbant±parante aññ±ºa½ idappaccayat±paµiccasamuppannesu dhammesu aññ±ºa½. Ya½ evar³pa½ adassana½ anabhisamayo ananubodho asambodho appaµivedho asaªg±haº± apariyog±haº± [asaªg±hat± apariyog±hat± (sy±.), asaªg±han± apariyog±han± (ka.)] asamapekkhan± apaccavekkhan± apaccakkhakamma½ dummejjha½ b±lya½ moho pamoho sammoho avijj± avijjogho avijj±yogo avijj±nusayo avijj±pariyuµµh±na½ avijj±laªg² moho akusalam³la½– ida½ mohasalla½. Katama½ m±nasalla½? “Seyyohamasm²”ti m±no, “sadisohamasm²”ti m±no, “h²nohamasm²”ti m±no. Yo evar³po m±no maññan± maññitatta½ unnati unnamo dhajo sampagg±ho ketukamyat± cittassa– ida½ m±nasalla½. Katama½ diµµhisalla½? V²sativatthuk± sakk±yadiµµhi, dasavatthuk± micch±diµµhi, dasavatthuk± antagg±hik± diµµhi. Y± evar³p± diµµhi diµµhigata½ diµµhigahana½ diµµhikant±ro diµµhivis³k±yika½ diµµhivipphandita½ diµµhisaññojana½ g±ho paµigg±ho abhiniveso par±m±so kummaggo [kumaggo (ka.) mah±ni. 38] micch±patho micchatta½ titth±yatana½ vipariy±sagg±ho vipar²tagg±ho vipall±sagg±ho micch±g±ho ay±th±vakasmi½ “y±th±vakan”ti g±ho y±vat± dv±saµµhi diµµhigat±ni– ida½ diµµhisalla½. Katama½ sokasalla½? ѱtibyasanena v± phuµµhassa rogabyasanena v± phuµµhassa bhogabyasanena v± phuµµhassa s²labyasanena v± phuµµhassa diµµhibyasanena v± phuµµhassa aññataraññatarena byasanena samann±gatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuµµhassa soko socan± socitatta½ antosoko antoparisoko anto¹±ho antopari¹±ho cetaso parijjh±yan± domanassa½– ida½ sokasalla½. Katama½ katha½kath±salla½? Dukkhe kaªkh±, dukkhasamudaye kaªkh±, dukkhanirodhe kaªkh±, dukkhanirodhag±miniy± paµipad±ya kaªkh±, pubbante kaªkh±, aparante kaªkh±, pubbant±parante kaªkh±, idappaccayat±paµiccasamuppannesu dhammesu kaªkh±. Y± evar³p± kaªkh± kaªkh±yan± kaªkh±yitatta½ vimati vicikicch± dve¼haka½ dvedh±patho sa½sayo aneka½sagg±ho ±sappan± parisappan± apariyog±haº± chambhitatta½ cittassa manovilekho– ida½ katha½kath±salla½.