“Appam±yu manuss±na½, h²¼eyya na½ suporiso;
careyy±dittas²sova natthi maccussan±gamo.
“Accayanti ahoratt±, j²vita½ uparujjhati;
±yu khiyyati macc±na½, kunnad²na½va odakan”ti.
Appañhida½ j²vitam±hu dh²r±ti. Dh²r±ti dh²r±, dhitim±ti dh²r±, dhitisampann±ti dh²r±, dh²katap±p±ti dh²r±. Dh² vuccati paññ±. Y± paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³ri medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi, t±ya paññ±ya samann±gatatt± dh²r±. Api ca khandhadh²r± dh±tudh²r± ±yatanadh²r±, paµiccasamupp±dadh²r± satipaµµh±nadh²r± sammappadh±nadh²r± iddhip±dadh²r±, indriyadh²r± baladh²r± bojjhaªgadh²r± maggadh²r± phaladh²r± nibb±nadh²r±. Te dh²r± evam±ha½su– “manuss±na½ appaka½ j²vita½, parittaka½ j²vita½ thoka½ j²vita½, khaºika½ j²vita½, lahuka½ j²vita½, ittara½ j²vita½, anaddhan²ya½ j²vita½, naciraµµhitika½ j²vitan”ti. Evam±ha½su eva½ kathenti eva½ bhaºanti eva½ d²payanti eva½ voharant²ti– appañhida½ j²vitam±hu dh²r±. Ten±ha bhagav±–
“Tasm± hi sikkhetha idheva jantu, ya½ kiñci jaññ± visamanti loke;
na tassa het³ visama½ careyya, appañhida½ j²vitam±hu dh²r±”ti.
11. Pass±mi loke pariphandam±na½, paja½ ima½ taºhagata½ bhavesu;
h²n± nar± maccumukhe lapanti, av²tataºh±se bhav±bhavesu.
Pass±mi loke pariphandam±nanti. Pass±m²ti ma½sacakkhun±pi pass±mi, dibbacakkhun±pi pass±mi, paññ±cakkhun±pi pass±mi, buddhacakkhun±pi pass±mi, samantacakkhun±pi pass±mi dakkh±mi olokemi nijjh±y±mi upaparikkh±mi. Loketi ap±yaloke manussaloke devaloke khandhaloke dh±tuloke ±yatanaloke. Pariphandam±nanti taºh±phandan±ya phandam±na½, diµµhiphandan±ya phandam±na½, kilesaphandan±ya phandam±na½, payogaphandan±ya phandam±na½, vip±kaphandan±ya phandam±na½, duccaritaphandan±ya phandam±na½, ratta½ r±gena phandam±na½, duµµha½ dosena phandam±na½, m³¼ha½ mohena phandam±na½, vinibaddha½ m±nena phandam±na½, par±maµµha½ diµµhiy± phandam±na½, vikkhepagata½ uddhaccena phandam±na½, aniµµhaªgata½ vicikicch±ya phandam±na½, th±magata½ anusayehi phandam±na½, l±bhena phandam±na½, al±bhena phandam±na½, yasena phandam±na½, ayasena phandam±na½, pasa½s±ya phandam±na½, nind±ya phandam±na½, sukhena phandam±na½, dukkhena phandam±na½, j±tiy± phandam±na½, jar±ya phandam±na½, by±dhin± phandam±na½, maraºena phandam±na½, sokaparidevadukkhadomanassup±y±sehi phandam±na½, nerayikena dukkhena phandam±na½, tiracch±nayonikena dukkhena phandam±na½, pettivisayikena dukkhena phandam±na½, m±nusikena dukkhena phandam±na½, gabbhokkantim³lakena dukkhena phandam±na½, gabbhe µhitim³lakena dukkhena phandam±na½, gabbh± vuµµh±nam³lakena dukkhena phandam±na½, j±tass³panibandhakena dukkhena phandam±na½, j±tassa par±dheyyakena dukkhena phandam±na½, att³pakkamena dukkhena phandam±na½, par³pakkamena dukkhena phandam±na½, dukkhadukkhena phandam±na½, saªkh±radukkhena phandam±na½, vipariº±madukkhena phandam±na½, cakkhurogena dukkhena phandam±na½, sotarogena dukkhena phandam±na½, gh±narogena dukkhena…pe… jivh±rogena… k±yarogena… s²sarogena… kaººarogena… mukharogena… dantarogena… k±sena… s±sena… pin±sena… d±hena… jarena… kucchirogena… mucch±ya… pakkhandik±ya… s³l±ya visucik±ya… kuµµhena… gaº¹ena… kil±sena… sosena… apam±rena… dadduy±… kaº¹uy±… kacchuy±… rakhas±ya… vitacchik±ya… lohitena… pittena… madhumehena… a½s±ya… pi¼ak±ya… bhagandalena [bhagandal±ya (sy±.)] … pittasamuµµh±nena ±b±dhena… semhasamuµµh±nena ±b±dhena… v±tasamuµµh±nena ±b±dhena… sannip±tikena ±b±dhena… utupariº±majena ±b±dhena… visamaparih±rajena ±b±dhena… opakkamikena ±b±dhena kammavip±kajena ±b±dhena… s²tena… uºhena… jighacch±ya… pip±s±ya ucc±rena… pass±vena… ¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphassena dukkhena… m±tumaraºena dukkhena… pitumaraºena dukkhena… bh±tumaraºena dukkhena… bhaginimaraºena dukkhena… puttamaraºena dukkhena… dh²tumaraºena dukkhena… ñ±tibyasanena… bhogabyasanena… rogabyasanena… s²labyasanena… diµµhibyasanena dukkhena phandam±na½ samphandam±na½ vipphandam±na½ vedham±na½ pavedham±na½ sampavedham±na½ pass±mi dakkh±mi olokemi nijjh±y±mi upaparikkh±m²ti– pass±mi loke pariphandam±na½. Paja½ ima½ taºhagata½ bhaves³ti. Paj±ti satt±dhivacana½. Taºh±ti r³pataºh±, saddataºh±, gandhataºh±, rasataºh±, phoµµhabbataºh±, dhammataºh±. Taºhagatanti taºh±gata½ taºh±nugata½ taºh±y±nusaµa½ taºh±y±sanna½ taºh±ya p±tita½ abhibh³ta½ pariy±dinnacitta½ Bhaves³ti k±mabhave r³pabhave ar³pabhaveti– paja½ ima½ taºhagata½ bhavesu. H²n± nar± maccumukhe lapant²ti. H²n± nar±ti h²n± nar± h²nena k±yakammena samann±gat±ti h²n± nar±, h²nena vac²kammena samann±gat±ti h²n± nar±, h²nena manokammena samann±gat±ti h²n± nar±, h²nena p±º±tip±tena samann±gat±ti h²n± nar±, h²nena adinn±d±nena…pe… h²nena k±mesumicch±c±rena… h²nena mus±v±dena… h²n±ya pisuº±ya v±c±ya… h²n±ya pharus±ya v±c±ya… h²nena samphappal±pena… h²n±ya abhijjh±ya… h²nena by±p±dena… h²n±ya micch±diµµhiy±… h²nehi saªkh±rehi… h²nehi pañcahi k±maguºehi n²varaºehi… h²n±ya cetan±ya… h²n±ya patthan±ya… h²n±ya paºidhiy± samann±gat±ti h²n± nar± h²n± nih²n± oh²n± omak± l±mak± chatukk± paritt±ti– h²n± nar±. Maccumukhe lapant²ti. Maccumukheti m±ramukhe maraºamukhe, maccuppatt± maccusampatt± macc³p±gat±, m±rappatt± m±rasampatt± m±r³p±gat±, maraºappatt± maraºasampatt± maraº³p±gat± lapanti l±lapanti socanti kilamanti paridevanti uratt±¼i½ kandanti sammoha½ ±pajjant²ti– h²n± nar± maccumukhe lapanti. Av²tataºh±se bhav±bhaves³ti. Taºh±ti r³pataºh±…pe… dhammataºh±. Bhav±bhaves³ti bhav±bhave kammabhave punabbhave k±mabhave kammabhave k±mabhave punabbhave r³pabhave, kammabhave r³pabhave punabbhave ar³pabhave, kammabhave ar³pabhave punabbhave punappunabbhave, punappunagatiy± punappuna-upapattiy± punappunapaµisandhiy± punappuna-attabh±v±bhinibbattiy±, av²tataºh± avigatataºh± acattataºh± avantataºh±. Amuttataºh± appah²nataºh± appaµinissaµµhataºh±ti– av²tataºh±se bhav±bhavesu. Ten±ha bhagav±–
“Pass±mi loke pariphandam±na½, paja½ ima½ taºhagata½ bhavesu;
h²n± nar± maccumukhe lapanti, av²tataºh±se bhav±bhaves³”ti.
12. Mam±yite passatha phandam±ne, maccheva [macchova (s².)] appodake kh²ºasote;
etampi disv± amamo careyya, bhavesu ±sattimakubbam±no.
Mam±yite passatha phandam±neti. Mamatt±ti dve mamatt±– taºh±mamattañca diµµhimamattañca. Katama½ taºh±mamatta½? Y±vat± taºh±saªkh±tena s²makata½ mariy±dikata½ odhikata½ pariyantakata½ pariggahita½ mam±yita½. Ida½ mama½, eta½ mama½, ettaka½ mama½, ett±vat± mama½, mama r³p± sadd± gandh± ras± phoµµhabb±, attharaº± p±vuraº± d±sid±s± aje¼ak± kukkuµas³kar± hatthigav±ssava¼av± khetta½ vatthu hirañña½ suvaººa½ g±manigamar±jadh±niyo raµµhañca janapado ca koso ca koµµh±g±rañca, kevalampi mah±pathavi½ taºh±vasena mam±yati. Y±vat± aµµhasata½ taºh±vicarita½, ida½ taºh±mamatta½. Katama½ diµµhimamatta½? V²sativatthuk± sakk±yadiµµhi, dasavatthuk± micch±diµµhi, dasavatthuk± antagg±hik± diµµhi; y± evar³p± diµµhi diµµhigata½ diµµhigahana½ diµµhikant±ro diµµhivis³k±yika½ diµµhivipphandika½ diµµhisaññojana½ g±ho paµigg±ho abhiniveso par±m±so kummaggo micch±patho micchatta½ titth±yatana½ vipariyesagg±ho vipar²tagg±ho vipall±sagg±ho micch±g±ho “ay±th±vakasmi½ y±th±vakan”ti g±ho. Y±vat± dv±saµµhidiµµhigat±ni, ida½ diµµhimamatta½. Mam±yite passatha phandam±neti mam±yita½ vatthu½ acchedasa½kinopi phandanti, acchindantepi phandanti, acchinnepi phandanti, mam±yita½ vatthu½ vipariº±masa½kinopi phandanti, vipariº±mantepi phandanti, vipariºatepi phandanti paphandanti samphandanti vipphandanti vedhanti [vedhenti (sy±.)] pavedhanti sampavedhanti. Eva½ phandam±ne paphandam±ne samphandam±ne vipphandam±ne vedham±ne pavedham±ne sampavedham±ne passatha dakkhatha oloketha nijjh±yatha upaparikkhath±ti– mam±yite passatha phandam±ne. Maccheva appodake kh²ºasoteti. Yath± macch± appodake parittodake udakapariy±d±ne k±kehi v± kulalehi v± bal±k±hi v± parip±tiyam±n± ukkhipiyam±n± khajjam±n± phandanti paphandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhanti; evameva paj± mam±yita½ vatthu½ acchedasa½kinopi phandanti, acchindantepi phandanti, acchinnepi phandanti, mam±yita½ vatthu½ vipariº±masa½kinopi phandanti, vipariº±mantepi phandanti, vipariºatepi phandanti paphandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhant²ti– maccheva appodake kh²ºasote. Etampi disv± amamo careyy±ti. Eta½ ±d²nava½ disv± passitv± tulayitv± t²rayitv± [tirayitv± (ka.)] vibh±vayitv± vibh³ta½ katv± mamattes³ti etampi disv±. Amamo careyy±ti mamatt±ti dve mamatt±– taºh±mamattañca diµµhimamattañca…pe… ida½ taºh±mamatta½…pe… ida½ diµµhimamatta½. Taºh±mamatta½ pah±ya diµµhimamatta½ paµinissajjitv± cakkhu½ amam±yanto sota½ amam±yanto gh±na½ amam±yanto jivha½ amam±yanto k±ya½ amam±yanto mana½ amam±yanto r³pe… sadde… gandhe… rase… phoµµhabbe… dhamme… kula½… gaºa½… ±v±sa½… l±bha½… yasa½… pasa½sa½… sukha½… c²vara½… piº¹ap±ta½… sen±sana½… gil±napaccayabhesajjaparikkh±ra½… k±madh±tu½… r³padh±tu½… ar³padh±tu½… k±mabhava½… r³pabhava½… ar³pabhava½… saññ±bhava½… asaññ±bhava½… nevasaññ±n±saññ±bhava½… ekavok±rabhava½… catuvok±rabhava½… pañcavok±rabhava½… at²ta½… an±gata½… paccuppanna½… diµµhasutamutaviññ±tabbe dhamme amam±yanto agaºhanto apar±masanto anabhinivisanto careyya vihareyya iriyeyya vatteyya p±leyya yapeyya y±peyy±ti– etampi disv± amamo careyya. Bhavesu ±sattimakubbam±noti. Bhaves³ti k±mabhave r³pabhave ar³pabhave. ¾satti vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Bhavesu ±sattimakubbam±noti. Bhavesu ±satti½ akubbam±no, chanda½ pema½ r±ga½ khanti½ akubbam±no ajanayam±no asañjanayam±no anibbattayam±no anabhinibbattayam±noti– bhavesu ±sattimakubbam±no.