Te visame niviµµh±ti visame k±yakamme niviµµh±, visame vac²kamme niviµµh±, visame manokamme niviµµh±, visame p±ŗ±tip±te niviµµh±, visame adinn±d±ne niviµµh±, visame k±mesumicch±c±re niviµµh±, visame mus±v±de niviµµh±, visam±ya pisuŗ±ya v±c±ya niviµµh± visam±ya pharus±ya v±c±ya… visame samphappal±pe… visam±ya abhijjh±ya niviµµh±, visame by±p±de… visam±ya micch±diµµhiy± niviµµh±, visamesu saŖkh±resu niviµµh±, visamesu pańcasu k±maguŗesu niviµµh±, visamesu pańcasu n²varaŗesu niviµµh± viniviµµh± patiµµhit± all²n± upagat± ajjhosit± adhimutt± lagg± laggit± palibuddh±ti– avad±niy± te visame niviµµh±.
Dukkh³pan²t± paridevayant²ti. Dukkh³pan²t±ti dukkhappatt± dukkhasampatt± dukkh³pagat±, m±rappatt± m±rasampatt± m±r³pagat±, maraŗappatt± maraŗasampatt± maraŗ³pagat±. Paridevayant²ti lapanti l±lapanti [sallapanti (s².)], socanti kilamanti paridevanti uratt±¼i½ kandanti sammoha½ ±pajjant²ti– dukkh³pan²t± paridevayanti.
Ki½s³ bhaviss±ma ito cut±seti ito cut± ki½ bhaviss±ma? Nerayik± bhaviss±ma, tiracch±nayonik± bhaviss±ma, pettivisayik± bhaviss±ma, manuss± bhaviss±ma, dev± bhaviss±ma, r³p² bhaviss±ma, ar³p² bhaviss±ma, sańń² bhaviss±ma, asańń² bhaviss±ma, nevasańń²n±sańń² bhaviss±ma, “bhaviss±ma nu kho maya½ an±gatamaddh±na½, nanu kho bhaviss±ma an±gatamaddh±na½, ki½ nu kho bhaviss±ma an±gatamaddh±na½, katha½ nu kho bhaviss±ma an±gatamaddh±na½, ki½ hutv± ki½ bhaviss±ma nu kho maya½ an±gatamaddh±nan”ti sa½sayapakkhand± vimatipakkhand± dve¼hakaj±t± lapanti l±lapanti, socanti kilamanti paridevanti uratt±¼i½ kandanti sammoha½ ±pajjant²ti– ki½s³ bhaviss±ma ito cut±se.
Ten±ha bhagav±–
“K±mesu giddh± pasut± pam³¼h±, avad±niy± te visame niviµµh±;
dukkh³pan²t± paridevayanti, ki½s³ bhaviss±ma ito cut±se”ti.
10. Tasm± hi sikkhetha idheva jantu, ya½ kińci jańń± visamanti loke;
na tassa het³ visama½ careyya, appańhida½ j²vitam±hu dh²r±.
Tasm± hi sikkhetha idheva jant³ti. Tasm±ti ta½k±raŗ± ta½hetu tappaccay± tannid±n±, etam±d²nava½ sampassam±no k±mes³ti– tasm±. Sikkheth±ti tisso sikkh±– adhis²lasikkh±, adhicittasikkh±, adhipańń±sikkh±.
Katam± adhis²lasikkh±? Idha bhikkhu s²lav± hoti, p±timokkhasa½varasa½vuto viharati ±c±ragocarasampanno, aŗumattesu vajjesu bhayadass±v², sam±d±ya sikkhati sikkh±padesu. Khuddako s²lakkhandho, mahanto s²lakkhandho, s²la½ patiµµh± ±di caraŗa½ sa½yamo sa½varo mokkha½ p±mokkha½ kusal±na½ dhamm±na½ sam±pattiy±– aya½ adhis²lasikkh±.
Katam± adhicittasikkh±? Idha bhikkhu vivicceva k±mehi vivicca akusalehi dhammehi savitakka½ savic±ra½ vivekaja½ p²tisukha½ paµhama½ jh±na½ upasampajja viharati. Vitakkavic±r±na½ v³pasam± ajjhatta½ sampas±dana½ cetaso ekodibh±va½ avitakka½ avic±ra½ sam±dhija½ p²tisukha½ dutiya½ jh±na½ upasampajja viharati. P²tiy± ca vir±g± upekkhako ca viharati sato ca sampaj±no sukhańca k±yena paµisa½vedeti, ya½ ta½ ariy± ±cikkhanti– ‘upekkhako satim± sukhavih±r²’ti tatiya½ jh±na½ upasampajja viharati. Sukhassa ca pah±n± dukkhassa ca pah±n± pubbeva somanassadomanass±na½ atthaŖgam± adukkhamasukha½ upekkh±satip±risuddhi½ catuttha½ jh±na½ upasampajja viharati– aya½ adhicittasikkh±.
Katam± adhipańń±sikkh±? Idha bhikkhu pańńav± hoti udayatthag±miniy± pańń±ya samann±gato, ariy±ya nibbedhik±ya samm±dukkhakkhayag±miniy± So “ida½ dukkhan”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, “aya½ dukkhasamudayo”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, “aya½ dukkhanirodho”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, “aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti. “Ime ±sav±”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, “aya½ ±savasamudayo”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, “aya½ ±savanirodho”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, “aya½ ±savanirodhag±min² paµipad±”ti yath±bh³ta½ paj±n±ti– aya½ adhipańń±sikkh±.
Im± tisso sikkh±yo ±vajjanto sikkheyya, j±nanto sikkheyya, passanto sikkheyya paccavekkhanto sikkheyya, citta½ adhiµµhahanto sikkheyya, saddh±ya adhimuccanto sikkheyya, v²riya½ paggaŗhanto sikkheyya, sati½ upaµµhapento sikkheyya, citta½ sam±dahanto sikkheyya, pańń±ya paj±nanto sikkheyya, abhińńeyya½ abhij±nanto sikkheyya, parińńeyya½ parij±nanto sikkheyya, pah±tabba½ pajahanto sikkheyya, bh±vetabba½ bh±vento sikkheyya sacchik±tabba½ sacchikaronto sikkheyya ±careyya sam±careyya sam±d±ya vatteyya.
Idh±ti imiss± diµµhiy± imiss± khantiy± imiss± ruciy± imasmi½ ±d±ye imasmi½ dhamme imasmi½ vinaye imasmi½ dhammavinaye imasmi½ p±vacane imasmi½ brahmacariye imasmi½ satthus±sane imasmi½ attabh±ve imasmi½ manussaloke– tena vuccati idh±ti. Jant³ti satto naro…pe… manujoti– tasm± hi sikkhetha idheva jantu.
Ya½ kińci jańń± visamanti loketi. Ya½ kińc²ti sabbena sabba½ sabbath± sabba½ asesa½ nissesa½ pariy±diyanavacanameta½ [parid±yavacanameta½ (sy±.)]– ya½ kińc²ti. Visamanti jańń±ti visama½ k±yakamma½ visamanti j±neyya, visama½ vac²kamma½ visamanti j±neyya, visama½ manokamma½ visamanti j±neyya, visama½ p±ŗ±tip±ta½ visamoti j±neyya, visama½ adinn±d±na½ visamanti j±neyya, visama½ k±mesumicch±c±ra½ visamoti j±neyya, visama½ mus±v±da½ visamoti j±neyya, visama½ pisuŗa½ v±ca½ visam±ti j±neyya, visama½ pharusa½ v±ca½ visam±ti j±neyya, visama½ samphappal±pa½ visamoti j±neyya, visama½ abhijjha½ visam±ti j±neyya, visama½ by±p±da½ visamoti j±neyya, visama½ micch±diµµhi½ visam±ti j±neyya, visame saŖkh±re visam±ti j±neyya, visame pańca k±maguŗe visam±ti j±neyya, visame pańca n²varaŗe visam±ti j±neyya ±j±neyya vij±neyya paµivij±neyya paµivijjheyya. Loketi ap±yaloke…pe… ±yatanaloketi– ya½ kińci jańń± visamanti loke.
Na tassa het³ visama½ careyy±ti. Visamassa k±yakammassa hetu visama½ na careyya, visamassa vac²kammassa hetu visama½ na careyya, visamassa manokammassa hetu visama½ na careyya, visamassa p±ŗ±tip±tassa hetu visama½ na careyya, visamassa adinn±d±nassa hetu visama½ na careyya, visamassa k±mesumicch±c±rassa hetu visama½ na careyya, visamassa mus±v±dassa hetu visama½ na careyya, visam±ya pisuŗ±ya v±c±ya hetu visama½ na careyya, visam±ya pharus±ya v±c±ya hetu visama½ na careyya, visamassa samphappal±passa hetu visama½ na careyya, visam±ya abhijjh±ya hetu visama½ na careyya, visamassa by±p±dassa hetu visama½ na careyya, visam±ya micch±diµµhiy± hetu visama½ na careyya, visam±na½ saŖkh±r±na½ hetu visama½ na careyya, visam±na½ pańcanna½ k±maguŗ±na½ hetu visama½ na careyya, visam±na½ pańcanna½ n²varaŗ±na½ hetu visama½ na careyya, visam±ya cetan±ya hetu visama½ na careyya, visam±ya patthan±ya hetu visama½ na careyya, visam±ya paŗidhiy± hetu visama½ na careyya na ±careyya na sam±careyya na sam±d±ya vatteyy±ti– na tassa het³ visama½ careyya.
Appańhida½ j²vitam±hu dh²r±ti. J²vitanti ±yu µhiti yapan± y±pan± iriyan± vattan± p±lan± j²vita½ j²vitindriya½. Api ca, dv²hi k±raŗehi appaka½ j²vita½– µhitiparittat±ya v± appaka½ j²vita½, sarasaparittat±ya v± appaka½ j²vita½. Katha½ µhitiparittat±ya appaka½ j²vita½? At²te cittakkhaŗe j²vittha, na j²vati na j²vissati; an±gate cittakkhaŗe j²vissati, na j²vati na j²vittha; paccuppanne cittakkhaŗe j²vati, na j²vittha na j²vissati.
“J²vita½ attabh±vo ca, sukhadukkh± ca keval±;
ekacittasam±yutt±, lahuso vattate khaŗo.
“Cull±s²tisahass±ni kapp± tiµµhanti ye mar³;
natveva tepi j²vanti, dv²hi cittehi sa½yut±.
“Ye niruddh± marantassa, tiµµham±nassa v± idha;
sabbepi sadis± khandh±, gat± appaµisandhik±.
“Anantar± ca ye bhagg± [bhaŖg± (s². sy±.)], ye ca bhagg± an±gat±;
tadantare niruddh±na½, vesama½ natthi lakkhaŗe.
“Anibbattena na j±to, paccuppannena j²vati;
cittabhagg± mato loko, pańńatti paramatthiy±.
“Yath± ninn± pavattanti, chandena pariŗ±mit±;
acchinnadh±r± vattanti, sa¼±yatanapaccay±.
“Anidh±nagat± bhagg±, puńjo natthi an±gate;
nibbatt± ye ca [nibbatt±yeva (sabbattha)] tiµµhanti, ±ragge s±sap³pam±.
“Nibbatt±nańca dhamm±na½, bhaŖgo nesa½ purakkhato;
palokadhamm± tiµµhanti, pur±ŗehi amissit±.
“Adassanato ±yanti, bhaŖg± gacchanti dassana½;
vijjupp±dova ±k±se, uppajjanti vayanti c±”ti.
Eva½ µhitiparittat±ya appaka½ j²vita½.
Katha½ sarasaparittat±ya appaka½ j²vita½? Ass±s³panibandha½ j²vita½, pass±s³panibandha½ j²vita½, ass±sapass±s³panibandha½ j²vita½, mah±bh³t³panibandha½ j²vita½, kaba¼²k±r±h±r³panibandha½ j²vita½, usm³panibandha½ j²vita½, vińń±ŗ³panibandha½ j²vita½. M³lampi imesa½ dubbala½, pubbahet³pi imesa½ dubbal±. Ye paccay± tepi dubbal±, yepi pabh±vik± tepi dubbal±. Sahabh³mi imesa½ dubbal±, sampayog±pi imesa½ dubbal±, sahaj±pi imesa½ dubbal±, y±pi payojik± s±pi dubbal±, ańńamańńa½ ime niccadubbal±, ańńamańńa½ anavaµµhit± ime. Ańńamańńa½ parip±tayanti ime, ańńamańńassa hi natthi t±yit±, na c±pi µhapenti ańńamańńa½ ime. Yopi nibbattako so na vijjati.
“Na ca kenaci koci h±yati, gandhabb± ca ime hi sabbaso;
purimehi pabh±vik± ime, yepi pabh±vik± te pure mat±;
purim±pi ca pacchim±pi ca, ańńamańńa½ na kad±ci maddasa½s³”ti.
Eva½ sarasaparittat±ya appaka½ j²vita½.
Api ca c±tumah±r±jik±na½ dev±na½ j²vita½ up±d±ya manuss±na½ appaka½ j²vita½ parittaka½ j²vita½ thoka½ [thokaka½ (ka.)] j²vita½ khaŗika½ j²vita½ lahuka½ j²vita½ ittara½ j²vita½ anaddhan²ya½ j²vita½ naciraµµhitika½ j²vita½. T±vati½s±na½ dev±na½…pe… y±m±na½ dev±na½… tusit±na½ dev±na½… nimm±narat²na½ dev±na½… paranimmitavasavatt²na½ dev±na½… brahmak±yik±na½ dev±na½ j²vita½ up±d±ya manuss±na½ appaka½ j²vita½ parittaka½ j²vita½ thoka½ j²vita½ khaŗika½ j²vita½ lahuka½ j²vita½ ittara½ j²vita½ anaddhan²ya½ j²vita½ naciraµµhitika½ j²vita½.
Vuttańheta½ bhagavat±–
“Appamida½ bhikkhave, manuss±na½ ±yu. Gamaniyo sampar±yo mant±ya boddhabba½, kattabba½ kusala½, caritabba½ brahmacariya½, natthi j±tassa amaraŗa½. Yo, bhikkhave, cira½ j²vati so vassasata½ appa½ v± bhiyyo”.