157. Cakkh³hi neva lolassa, g±makath±ya ±varaye sota½;
rase ca n±nugijjheyya, na ca mam±yetha kiñci lokasmi½.
Cakkh³hi neva lolass±ti. Katha½ cakkhuloloti? Idhekacco cakkhuloliyena samann±gato hoti– “adiµµha½ dakkhitabba½ diµµha½ samatikkamitabban”ti ±r±mena ±r±ma½ uyy±nena uyy±na½ g±mena g±ma½ nigamena nigama½ nagarena nagara½ raµµhena raµµha½ janapadena janapada½ d²ghac±rika½ anavaµµhitac±rika½ [anavatthitac±rika½ (s². sy±.)] anuyutto ca hoti r³passa dassan±ya. Evampi cakkhulolo hoti. Atha v± bhikkhu antaraghara½ paviµµho v²thi½ paµipanno asa½vuto gacchati hatthi½ olokento, assa½ olokento, ratha½ olokento, patti½ olokento, itthiyo olokento, purise olokento, kum±rake olokento, kum±rik±yo olokento, antar±paºa½ olokento gharamukh±ni olokento, uddha½ olokento, adho olokento, dis±vidisa½ vipekkham±no gacchati. Evampi cakkhulolo hoti. Atha v± bhikkhu cakkhun± r³pa½ disv± nimittagg±h² hoti anubyañjanagg±h². Yatv±dhikaraºamena½ cakkhundriya½ asa½vuta½ viharanta½ abhijjh±domanass± p±pak± akusal± dhamm± anv±ssaveyyu½, tassa sa½var±ya na paµipajjati, na rakkhati cakkhundriya½, cakkhundriye na sa½vara½ ±pajjati. Evampi cakkhulolo hoti. Yath± v± paneke bhonto samaºabr±hmaº± saddh±deyy±ni bhojan±ni bhuñjitv± te evar³pa½ vis³kadassana½ anuyutt± viharanti, seyyathida½– nacca½ g²ta½ v±dita½ pekkha½ akkh±na½ p±ºissara½ vet±¼a½ kumbhath³ºa½ [kumbhath³na½ (s². sy±. ka.)] sobhanaka½ [sobhanagaraka½ (s². sy±.)] caº¹±la½ va½sa½ dhovana½ hatthiyuddha½ assayuddha½ mahi½sayuddha½ [mahisayuddha½ (s². sy±.)] usabhayuddha½ ajayuddha½ meº¹ayuddha½ kukkuµayuddha½ vaµµakayuddha½ daº¹ayuddha½ muµµhiyuddha½ nibbuddha½ uyyodhika½ balagga½ sen±by³ha½ an²kadassana½ iti v± Evampi cakkhulolo hoti. Katha½ na cakkhulolo hoti? Idha bhikkhu antaraghara½ paviµµho v²thi½ paµipanno sa½vuto gacchati na hatthi½ olokento, na assa½ olokento, na ratha½ olokento, na patti½ olokento, na itthiyo olokento, na purise olokento, na kum±rake olokento, na kum±rik±yo olokento, na antar±paºa½ olokento, na gharamukh±ni olokento, na uddha½ olokento, na adho olokento, na dis±vidis±vipekkham±no gacchati. Evampi na cakkhulolo hoti. Atha v± bhikkhu cakkhun± r³pa½ disv± na nimittagg±h² hoti n±nubyañjanagg±h². Yatv±dhikaraºamena½ cakkhundriya½ asa½vuta½ viharanta½ abhijjh±domanass± p±pak± akusal± dhamm± anv±ssaveyyu½, tassa sa½var±ya paµipajjati, rakkhati cakkhundriya½, cakkhundriye sa½vara½ ±pajjati. Evampi na cakkhulolo hoti. Yath± v± paneke bhonto samaºabr±hmaº± saddh±deyy±ni bhojan±ni bhuñjitv± te evar³pa½ vis³kadassana½ ananuyutt± viharanti, seyyathida½– nacca½ g²ta½ v±dita½ pekkha½ akkh±na½…pe… an²kadassana½ iti v±. Evar³p± vis³kadassan± paµivirato hoti. Evampi na cakkhulolo hoti. Cakkh³hi neva lolass±ti. Cakkhuloliya½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyya, cakkhuloliy± ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyy±ti– cakkh³hi neva lolassa. G±makath±ya ±varaye sotanti. G±makath± vuccati b±tti½sa tiracch±nakath±, seyyathida½– r±jakath± corakath± mah±mattakath± sen±kath± bhayakath± yuddhakath± annakath± p±nakath± vatthakath± y±nakath± sayanakath± m±l±kath± gandhakath± ñ±tikath± g±makath± nigamakath± nagarakath± janapadakath± itthikath± [itthikath± purisakath± (bah³su)] s³rakath± visikh±kath± kumbhaµµh±nakath± pubbapetakath± n±nattakath± lokakkh±yik± samuddakkh±yik± itibhav±bhavakath± iti v±. G±makath±ya ±varaye sotanti G±makath±ya sota½ ±vareyya niv±reyya sa½vareyya rakkheyya gopeyya pidaheyya pacchindeyy±ti– g±makath±ya ±varaye sota½. Rase ca n±nugijjheyy±ti. Rase c±ti m³laraso khandharaso tacaraso pattaraso puppharaso phalaraso ambila½ madhura½ tittaka½ kaµuka½ loºika½ kh±rika½ lambika½ kas±vo s±du as±du s²ta½ uºha½. Santeke samaºabr±hmaº± rasagiddh±; te jivhaggena rasagg±ni pariyesant± ±hiº¹anti, te ambila½ labhitv± anambila½ pariyesanti, anambila½ labhitv± ambila½ pariyesanti…pe… s²ta½ labhitv± uºha½ pariyesanti, uºha½ labhitv± s²ta½ pariyesanti. Te ya½ ya½ labhitv± tena tena na tussanti, apar±para½ pariyesanti, man±pikesu rasesu ratt± giddh± gadhit± mucchit± ajjhosann± lagg± laggit± palibuddh±. Yasses± rasataºh± pah²n± samucchinn±…pe… ñ±ºaggin± da¹¹h±, so paµisaªkh± yoniso ±h±ra½ ±h±reti neva dav±ya…pe… anavajjat± ca ph±suvih±ro c±ti. Yath± vaºa½ ±limpeyya y±vadeva ±ruhaºatth±ya [±ruhanatth±ya (ka.) pur±bhedasuttaniddese sattamag±th±vaººan±ya½], yath± v± pana akkha½ abbhañjeyya y±vadeva bh±rassa nittharaºatth±ya, yath± v± puttama½sa½ ±h±ra½ ±h±reyya y±vadeva kant±rassa nittharaºatth±ya; evameva½ bhikkhu paµisaªkh± yoniso ±h±ra½ ±h±reti neva dav±ya…pe… anavajjat± ca ph±suvih±ro c±ti rasataºha½ pajaheyya vinodeyya byanti½ kareyya anabh±va½ gameyya, rasataºh±ya ±rato assa virato paµivirato nikkhanto nissaµo vippamutto visaññutto vimariy±dikatena cetas± vihareyy±ti– rase ca n±nugijjheyya. Na ca mam±yetha kiñci lokasminti. Mamatt±ti dve mamatt±– taºh±mamattañca diµµhimamattañca …pe… ida½ taºh±mamatta½…pe… ida½ diµµhimamatta½. Taºh±mamatta½ pah±ya diµµhimamatta½ paµinissajjitv± cakkhu½ na mam±yeyya na gaºheyya na par±maseyya n±bhiniviseyya; sota½… gh±na½… jivha½… k±ya½… r³pe… sadde… gandhe… rase… phoµµhabbe… kula½… gaºa½… ±v±sa½… l±bha½… yasa½… pasa½sa½… sukha½… c²vara½… piº¹ap±ta½… sen±sana½… gil±napaccayabhesajjaparikkh±ra½… k±madh±tu½… r³padh±tu½… ar³padh±tu½… k±mabhava½… r³pabhava½… ar³pabhava½… saññ±bhava½… asaññ±bhava½… nevasaññ±n±saññ±bhava½ ekavok±rabhava½… catuvok±rabhava½… pañcavok±rabhava½ at²ta½… an±gata½… paccuppanna½… diµµhasutamutaviññ±tabbe dhamme na mam±yeyya na gaºheyya na par±maseyya n±bhiniviseyya. Kiñc²ti kiñci r³pagata½ vedan±gata½ saññ±gata½ saªkh±ragata½ viññ±ºagata½. Lokasminti ap±yaloke…pe… ±yatanaloketi– na ca mam±yetha kiñci lokasmi½. Ten±ha bhagav±–
“Cakkh³hi neva lolassa, g±makath±ya ±varaye sota½;
rase ca n±nugijjheyya, na ca mam±yetha kiñci lokasmin”ti.
158. Phassena yad± phuµµhassa, parideva½ bhikkhu na kareyya kuhiñci;
bhavañca n±bhijappeyya, bheravesu ca na sampavedheyya.
Phassena yad± phuµµhass±ti. Phassoti rogaphasso. Rogaphassena phuµµho pareto samohito samann±gato assa; cakkhurogena phuµµho pareto samohito samann±gato assa, sotarogena…pe… gh±narogena… jivh±rogena… k±yarogena… s²sarogena… kaººarogena… mukharogena… dantarogena… k±sena… s±sena… pin±sena… ¹±hena… jarena… kucchirogena… mucch±ya… pakkhandik±ya… s³l±ya… vis³cik±ya… kuµµhena… gaº¹ena… kil±sena… sosena… apam±rena… dadduy±… kaº¹uy± kacchuy±… rakhas±ya… vitacchik±ya… lohitena… pittena… madhumehena… a½s±ya… pi¼ak±ya… bhagandalena… pittasamuµµh±nena ±b±dhena… semhasamuµµh±nena ±b±dhena… v±tasamuµµh±nena ±b±dhena… sannip±tikena ±b±dhena… utupariº±majena ±b±dhena… visamaparih±rajena ±b±dhena… opakkamikena ±b±dhena… kammavip±kajena ±b±dhena… s²tena… uºhena… jighacch±ya… pip±s±ya… ucc±rena… pass±vena… ¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphassehi phuµµho pareto samohito samann±gato ass±ti– phassena yad± phuµµhassa. Parideva½ bhikkhu na kareyya kuhiñc²ti. ¾deva½ parideva½ ±devana½ paridevana½ ±devitatta½ paridevitatta½ v±c± pal±pa½ vippal±pa½ l±lappa½ l±lapp±yana½ l±lapp±yitatta½ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya n±bhinibbatteyya. Kuhiñc²ti kuhiñci kimhici katthaci ajjhatta½ v± bahiddh± v± ajjhattabahiddh± v±ti– parideva½ bhikkhu na kareyya kuhiñci. Bhavañca n±bhijappeyy±ti. K±mabhava½ na jappeyya, r³pabhava½ na jappeyya, ar³pabhava½ na jappeyya na pajappeyya n±bhijappeyy±ti– bhavañca n±bhijappeyya. Bheravesu ca na sampavedheyy±ti. Bherav±ti eken±k±rena bhayampi bheravampi taññeva. Vuttañheta½ bhagavat±– “eta½ n³na ta½ bhaya½ bherava½ na jahe ±gacchat²”ti. Bahiddh±rammaºa½ vutta½ s²h± byaggh± d²p² acch± taracch± kok± mahi½s± ass± hatth² ahi vicchik± satapad², cor± v± assu m±nav± v± katakamm± v± akatakamm± v±. Ath±parena ±k±rena bhaya½ vuccati ajjhattika½ cittasamuµµh±na½ bhaya½ bhay±naka½ chambhitatta½ lomaha½so cetaso ubbego utr±so, j±tibhaya½ jar±bhaya½ by±dhibhaya½ maraºabhaya½ r±jabhaya½ corabhaya½ aggibhaya½ udakabhaya½ att±nuv±dabhaya½ par±nuv±dabhaya½ daº¹abhaya½ duggatibhaya½ ³mibhaya½ kumbh²labhaya½ ±vaµµabhaya½ susuk±bhaya½ [su½suk±bhaya½ (sy±.)] ±j²vikabhaya½ asilokabhaya½ paris±ya s±rajjabhaya½ madanabhaya½ duggatibhaya½ bhaya½ bhay±naka½ chambhitatta½ lomaha½so cetaso ubbego utr±so. Bheravesu ca na sampavedheyy±ti bherave passitv± v± suºitv± v± na vedheyya na pavedheyya na sampavedheyya na taseyya na uttaseyya na paritaseyya na bh±yeyya na sant±sa½ ±pajjeyya, abh²r³ assa achambh² anutr±s² apal±y², pah²nabhayabheravo vigatalomaha½so vihareyy±ti– bheravesu ca na sampavedheyya. Ten±ha bhagav±–
“Phassena yad± phuµµhassa, parideva½ bhikkhu na kareyya kuhiñci;
bhavañca n±bhijappeyya, bheravesu ca na sampavedheyy±”ti.
159. Ann±namatho p±n±na½, kh±dan²y±namathopi vatth±na½;
laddh± na sannidhi½ kayir±, na ca parittase t±ni alabham±no.
Ann±namatho p±n±na½, kh±dan²y±namathopi vatth±nanti. Ann±nanti odano kumm±so sattu maccho ma½sa½. P±n±nanti aµµha p±n±ni– ambap±na½, jambup±na½, cocap±na½, mocap±na½, madhup±na½ muddikap±na½, s±lukap±na½, ph±rusakap±na½. Apar±nipi aµµha p±n±ni– kosambap±na½, kolap±na½, badarap±na½, ghatap±na½, telap±na½, payop±na½, y±gup±na½, rasap±na½. Kh±dan²y±nanti piµµhakhajjaka½, p³vakhajjaka½, m³lakhajjaka½, tacakhajjaka½, pattakhajjaka½, pupphakhajjaka½, phalakhajjaka½. Vatth±nanti cha c²var±ni– khoma½, kapp±sika½, koseyya½, kambala½, s±ºa½, bhaªganti– ann±namatho p±n±na½ kh±dan²y±namathopi vatth±na½.