Ten±ha bhagav±–
“Ajjhattamevupasame, na aññato bhikkhu santimeseyya;
ajjhatta½ upasantassa, natthi att± kuto niratt± v±”ti.
155. Majjhe yath± samuddassa, ³mi no j±yat² µhito hoti;
eva½ µhito anejassa, ussada½ bhikkhu na kareyya [kare (s².)] kuhiñci.
Majjhe yath± samuddassa, ³mi no j±yat² µhito hot²ti. Samuddo catur±s²tiyojanasahass±ni ubbedhena gambh²ro. Heµµh± catt±r²sayojanasahass±ni udaka½ macchakacchapehi kampati. Upari catt±r²sayojanasahass±ni udaka½ v±tehi kampati. Majjhe catt±r²sayojanasahass±ni udaka½ na kampati na vikampati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhati. Anerito aghaµµito acalito alu¼ito abhanto v³pasanto tatra ³mi no j±yati, µhito hoti samuddoti. Evampi majjhe yath± samuddassa ³mi no j±yat² µhito hoti.
Atha v± sattanna½ pabbat±na½ antarik±su sattas²dantar± mah±samudd±. [S²dantarasamuddo (sy±.)] tatra udaka½ na kampati na vikampati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhati. Anerito aghaµµito acalito alu¼ito abhanto v³pasanto tatra ³mi no j±yati, µhito hoti samuddoti. Evampi majjhe yath± samuddassa ³mi no j±yat² µhito hoti.
Eva½ µhito anejass±ti. Evanti opammasampaµip±dana½. Ýhitoti l±bhepi na kampati, al±bhepi na kampati, yasepi na kampati, ayasepi na kampati, pasa½s±yapi na kampati, nind±yapi na kampati, sukhepi na kampati, dukkhepi na kampati na vikampati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhat²ti– eva½ µhito. Anejass±ti ej± vuccati taºh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½. Yasses± ej± taºh± pah²n± ucchinn± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ñ±ºaggin± da¹¹h±, so vuccati anejo. Ej±ya pah²natt± anejo so l±bhepi na iñjati, al±bhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasa½s±yapi na iñjati, nind±yapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati, na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhat²ti– eva½ µhito anejassa.
Ussada½ bhikkhu na kareyya kuhiñc²ti. Ussad±ti sattussad±– r±gussada½ [r±gussado (sy±.)], dosussada½, mohussada½, m±nussada½, diµµhussada½, kilesussada½, kammussada½ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya n±bhinibbatteyya. Kuhiñc²ti kuhiñci kismiñci katthaci ajjhatta½ v± bahiddh± v± ajjhattabahiddh± v±ti– ussada½ bhikkhu na kareyya kuhiñci.
Ten±ha bhagav±–
“Majjhe yath± samuddassa, ³mi no j±yat² µhito hoti;
eva½ µhito anejassa, ussada½ bhikkhu na kareyya kuhiñc²”ti.
156. Akittay² vivaµacakkhu, sakkhidhamma½ parissayavinaya½;
paµipada½ vadehi bhaddante, p±timokkha½ atha v±pi sam±dhi½.
Akittay² vivaµacakkh³ti. Akittay²ti kittita½ ±cikkhita½ desita½ paññapita½ paµµhapita½ vivaµa½ vibhatta½ utt±n²kata½ pak±sitanti akittayi [akittay²ti akittayi parikittayi ±cikkhi desesi paññapesi paµµhapesi vivari vibhaji utt±nimak±si pak±ses²ti akittayi (sy±.)]. Vivaµacakkh³ti bhagav± pañcahi cakkh³hi vivaµacakkhu– ma½sacakkhun±pi vivaµacakkhu, dibbena cakkhun±pi vivaµacakkhu, paññ±cakkhun±pi vivaµacakkhu, buddhacakkhun±pi vivaµacakkhu, samantacakkhun±pi vivaµacakkhu.
Katha½ bhagav± ma½sacakkhun±pi vivaµacakkhu? Ma½sacakkhumhipi bhagavato pañca vaºº± sa½vijjanti– n²lo ca vaººo, p²tako ca vaººo, lohitako ca vaººo, kaºho ca vaººo, od±to ca vaººo. Akkhilom±ni ca bhagavato yattha ca akkhilom±ni patiµµhit±ni ta½ n²la½ hoti sun²la½ p±s±dika½ dassaneyya½ um±pupphasam±na½ [umm±pupphasam±na½ (s². ka.), umm±rapupphasam±na½ (sy±.)]. Tassa parato p²taka½ hoti sup²taka½ suvaººavaººa½ p±s±dika½ dassaneyya½ kaºik±rapupphasam±na½. Ubhayato ca akkhik³µ±ni bhagavato lohitak±ni honti sulohitak±ni p±s±dik±ni dassaneyy±ni indagopakasam±n±ni. Majjhe kaºha½ hoti sukaºha½ al³kha½ siniddha½ p±s±dika½ dassaneyya½ add±riµµhakasam±na½ [a¼±riµµhakasam±na½ (sy±.)]. Tassa parato od±ta½ hoti su-od±ta½ seta½ paº¹ara½ p±s±dika½ dassaneyya½ osadhit±rakasam±na½. Tena bhagav± p±katikena ma½sacakkhun± attabh±vapariy±pannena purimasucaritakamm±bhinibbattena samant± yojana½ passati div± ceva rattiñca. Yad± hipi caturaªgasamann±gato andhak±ro hoti. S³riyo v± atthaªgato hoti. K±¼apakkho ca uposatho hoti. Tibbo ca vanasaº¹o hoti. Mah± ca k±¼amegho [ak±lamegho (sy±.)] abbhuµµhito hoti. Evar³pepi caturaªgasamann±gate andhak±re samant± yojana½ passati. Natthi so kuµµo [ku¹¹o (s².)] v± kav±µa½ v± p±k±ro v± pabbato v± gaccho v± lat± v± ±varaºa½ r³p±na½ dassan±ya. Ekañce tilaphala½ nimitta½ katv± tilav±he pakkhipeyya. Taññeva tilaphala½ uddhareyya. Eva½ parisuddha½ bhagavato p±katika½ ma½sacakkhu. Eva½ bhagav± ma½sacakkhun±pi vivaµacakkhu.
Katha½ bhagav± dibbena cakkhun±pi vivaµacakkhu? Bhagav± dibbena cakkhun± visuddhena atikkantam±nusakena satte passati cavam±ne upapajjam±ne h²ne paº²te suvaººe dubbaººe sugate duggate. Yath±kamm³page satte paj±n±ti– “ime vata bhonto satt± k±yaduccaritena samann±gat± vac²duccaritena samann±gat± manoduccaritena samann±gat± ariy±na½ upav±dak± micch±diµµhik± micch±diµµhikammasam±d±n± te k±yassa bhed± para½ maraº± ap±ya½ duggati½ vinip±ta½ niraya½ upapann±. Ime v± pana bhonto satt± k±yasucaritena samann±gat± vac²sucaritena samann±gat± manosucaritena samann±gat± ariy±na½ anupav±dak± samm±diµµhik± samm±diµµhikammasam±d±n±, te k±yassa bhed± para½ maraº± sugati½ sagga½ loka½ upapann±”ti Iti dibbena cakkhun± visuddhena atikkantam±nusakena satte passati cavam±ne upapajjam±ne h²ne paº²te suvaººe dubbaººe sugate duggate; yath±kamm³page satte paj±n±ti. ¾kaªkham±no ca bhagav± ekampi lokadh±tu½ passeyya, dvepi lokadh±tuyo passeyya, tissopi lokadh±tuyo passeyya, catassopi lokadh±tuyo passeyya, pañcapi lokadh±tuyo passeyya, dasapi lokadh±tuyo passeyya, v²sampi lokadh±tuyo passeyya, ti½sampi lokadh±tuyo passeyya, catt±l²sampi lokadh±tuyo passeyya, paññ±sampi lokadh±tuyo passeyya, satampi lokadh±tuyo passeyya, sahassimpi c³¼anika½ lokadh±tu½ passeyya, dvisahassimpi majjhimika½ lokadh±tu½ passeyya, tisahassimpi lokadh±tu½ passeyya, mah±sahassimpi [tisahassi½ mah±sahassimpi (s². ka.)] lokadh±tu½ passeyya. Y±vataka½ v± pana ±kaªkheyya t±vataka½ passeyya. Eva½ parisuddha½ bhagavato dibbacakkhu. Eva½ bhagav± dibbena cakkhun±pi vivaµacakkhu.
Katha½ bhagav± paññ±cakkhun±pi vivaµacakkhu? Bhagav± mah±pañño puthupañño h±sapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññ±pabhedakusalo pabhinnañ±ºo adhigatapaµisambhido catuves±rajjappatto dasabaladh±r² puris±sabho purisas²ho purisan±go puris±jañño purisadhorayho anantañ±ºo anantatejo anantayaso a¹¹ho mahaddhano dhanav± net± vinet± anunet± paññ±pet± anijjh±pet± pekkhet± pas±det±. So hi bhagav± anuppannassa maggassa upp±det±, asañj±tassa maggassa sañjanet±, anakkh±tassa maggassa akkh±t±, maggaññ³ maggavid³ maggakovido magg±nug± ca pana etarahi s±vak± viharanti pacch± samann±gat±.
So hi bhagav± j±na½ j±n±ti passa½ passati, cakkhubh³to ñ±ºabh³to dhammabh³to brahmabh³to vatt± pavatt± atthassa ninnet± amatassa d±t± dhammass±m² tath±gato. Natthi tassa bhagavato aññ±ta½ adiµµha½ avidita½ asacchikata½ aphassita½ paññ±ya. At²ta½ an±gata½ paccuppanna½ [at²t±n±gatapaccuppanna½ (sy±.) mah±ni. 69] up±d±ya sabbe dhamm± sabb±k±rena buddhassa bhagavato ñ±ºamukhe ±p±tha½ ±gacchanti. Ya½ kiñci neyya½ n±ma atthi j±nitabba½ [atthi dhamma½ j±nitabba½ (s². ka.)] attattho v± parattho v± ubhayattho v± diµµhadhammiko v± attho sampar±yiko v± attho utt±no v± attho gambh²ro v± attho g³¼ho v± attho paµicchanno v± attho neyyo v± attho n²to v± attho anavajjo v± attho nikkileso v± attho vod±no v± attho paramattho v± attho, sabba½ ta½ [paramattho v±, sabbanta½ (sy±.)] antobuddhañ±ºe parivattati.
Sabba½ k±yakamma½ buddhassa bhagavato ñ±º±nuparivatti sabba½ vac²kamma½… sabba½ manokamma½… at²te buddhassa bhagavato appaµihata½ ñ±ºa½, an±gate paccuppanne appaµihata½ ñ±ºa½. Y±vataka½ neyya½ t±vataka½ ñ±ºa½, y±vataka½ ñ±ºa½ t±vataka½ neyya½; neyyapariyantika½ ñ±ºa½ ñ±ºapariyantika½ neyya½, neyya½ atikkamitv± ñ±ºa½ nappavattati, ñ±ºa½ atikkamitv± neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaµµh±yino te dhamm±. Yath± dvinna½ samuggapaµal±na½ samm±phusit±na½ heµµhima½ samuggapaµala½ uparima½ n±tivattati, uparima½ samuggapaµala½ heµµhima½ n±tivattati, aññamaññapariyantaµµh±yino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñ±ºañca aññamaññapariyantaµµh±yino. Y±vataka½ neyya½ t±vataka½ ñ±ºa½, y±vataka½ ñ±ºa½ t±vataka½ neyya½; neyyapariyantika½ ñ±ºa½ ñ±ºapariyantika½ neyya½. Neyya½ atikkamitv± ñ±ºa½ nappavattati, ñ±ºa½ atikkamitv± neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaµµh±yino te dhamm±.
Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñ±ºa½ pavattati. Sabbe dhamm± buddhassa bhagavato ±vajjanapaµibaddh± ±kaªkhapaµibaddh± manasik±rapaµibaddh± cittupp±dapaµibaddh±. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñ±ºa½ pavattati. Sabbesa½ satt±na½ bhagav± ±saya½ j±n±ti, anusaya½ j±n±ti, carita½ j±n±ti, adhimutti½ j±n±ti, apparajakkhe mah±rajakkhe tikkhindriye mudindriye sv±k±re dv±k±re suviññ±paye duviññ±paye bhabb±bhabbe satte paj±n±ti. Sadevako loko sam±rako sabrahmako sassamaºabr±hmaº² paj± sadevamanuss± antobuddhañ±ºe parivattati [parivattanti (ka.) pas³rasuttaniddese avas±nepi].
Yath± ye keci macchakacchap± antamaso timitimiªgala½ up±d±ya antomah±samudde parivattanti; evameva sadevako loko sam±rako sabrahmako sassamaºabr±hmaº² paj± sadevamanuss± antobuddhañ±ºe parivattati [parivattanti (ka.) pas³rasuttaniddese avas±nepi]. Yath± ye keci pakkh² antamaso garu¼a½ venateyya½ up±d±ya ±k±sassa padese parivattanti; evameva yepi te s±riputtasam± paññ±ya tepi buddhañ±ºassa padese parivattanti; buddhañ±ºa½ devamanuss±na½ pañña½ pharitv± abhibhavitv± tiµµhati. Yepi te khattiyapaº¹it± br±hmaºapaº¹it± gahapatipaº¹it± samaºapaº¹it± nipuº± kataparappav±d± v±lavedhir³p± vobhindant± maññe caranti paññ±gatena diµµhigat±ni, te pañha½ abhisaªkharitv± abhisaªkharitv± tath±gata½ upasaªkamitv± pucchanti g³¼h±ni ca paµicchann±ni ca. Kathit± visajjit± ca te pañh± bhagavat± honti niddiµµhak±raº±. Upakkhittak± ca te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagav± tattha atirocati yadida½ paññ±y±ti. Eva½ bhagav± paññ±cakkhun±pi vivaµacakkhu.