Mant± asm²ti sabbamuparundheti. Mant± vuccati paññ±. Y± paññ± paj±nan±…pe… amoho dhammavicayo samm±diµµhi. Asm²ti r³pe asm²ti m±no asm²ti chando asm²ti anusayo; vedan±ya… saññ±ya… saªkh±resu… viññ±ºe asm²ti m±no asm²ti chando asm²ti anusayoti. M³la½ papañcasaªkh±ya iti bhagav±. Mant± asm²ti sabbamuparundheti. Papañcasaªkh±ya m³lañca asmim±nañca mant±ya sabba½ rundheyya uparundheyya nirodheyya v³pasameyya atthaªgameyya paµipassambheyy±ti– m³la½ papañcasaªkh±ya iti bhagav±, mant± asm²ti sabbamuparundhe. Y± k±ci taºh± ajjhattanti. Y± k±c²ti sabbena sabba½ sabbath± sabba½ asesa½ nissesa½ pariy±diyanavacanameta½– y± k±c²ti. Taºh±ti r³pataºh±…pe… dhammataºh±. Ajjhattanti ajjhattasamuµµh±n± v± [ajjhatta½ samuµµh±ti (sy±.)] s± taºh±ti– ajjhatta½ Atha v± ajjhattika½ vuccati citta½. Ya½ citta½ mano m±nasa½ hadaya½ paº¹ara½ mano man±yatana½ manindriya½ viññ±ºa½ viññ±ºakkhandho tajj± manoviññ±ºadh±tu. Cittena s± taºh± sahagat± sahaj±t± sa½saµµh± sampayutt± ekupp±d± ekanirodh± ekavatthuk± ek±rammaº±tipi ajjhattanti– y± k±ci taºh± ajjhatta½. T±sa½ vinay± sad± sato sikkheti. Sad±ti sad± sabbad± sabbak±la½ niccak±la½ dhuvak±la½, satata½ samita½ abbokiººa½ poªkh±nupoªkha½ udak³migaj±ta½ av²cisantatisahita½ phusita½, purebhatta½ pacch±bhatta½ purima½ y±ma½ majjhima½ y±ma½ pacchima½ y±ma½, k±¼e juºhe, vasse hemante gimhe, purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe. Satoti cat³hi k±raºehi sato– k±ye k±y±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato, vedan±su…pe… citte…pe… dhammesu dhamm±nupassan±satipaµµh±na½ bh±vento sato. Aparehipi cat³hi k±raºehi sato– asati parivajjan±ya sato, satikaraº²y±na½ dhamm±na½ katatt± sato, satipaµipakkh±na½ dhamm±na½ hatatt± sato, satinimitt±na½ asammuµµhatt± sato. Aparehipi cat³hi k±raºehi sato– satiy± samann±gatatt± sato, satiy± vasitatt± sato, satiy± p±guññat±ya sato, satiy± apaccorohanat±ya sato. Aparehipi cat³hi k±raºehi sato– sattatt± sato, santatt± sato, samitatt± sato, santadhammasamann±gatatt± sato. Buddh±nussatiy± sato, dhamm±nussatiy± sato, saªgh±nussatiy± sato, s²l±nussatiy± sato, c±g±nussatiy± sato, devat±nussatiy± sato, ±n±p±nassatiy± sato, maraºassatiy± sato, k±yagat±satiy± sato, upasam±nussatiy± sato. Y± sati anussati paµissati, sati saraºat± dh±raºat± apil±panat± asammussanat±, sati satindriya½ satibala½ samm±sati satisambojjhaªgo ek±yanamaggo– aya½ vuccati sati. Im±ya satiy± upeto samupeto, upagato samupagato, upapanno samupapanno, samann±gato so vuccati sato. Sikkheti tisso sikkh±– adhis²lasikkh±, adhicittasikkh±, adhipaññ±sikkh±. Katam± adhis²lasikkh±? Idha bhikkhu s²lav± hoti, p±timokkhasa½varasa½vuto viharati ±c±ragocarasampanno, aºumattesu vajjesu bhayadass±v², sam±d±ya sikkhati sikkh±padesu, khuddako s²lakkhandho… mahanto s²lakkhandho, s²la½ patiµµh± ±di caraºa½ sa½yamo sa½varo mukha½ pamukha½ kusal±na½ dhamm±na½ sam±pattiy±– aya½ adhis²lasikkh±. Katam± adhicittasikkh±? Idha bhikkhu vivicceva k±mehi vivicca akusalehi dhammehi savitakka½ savic±ra½ vivekaja½ p²tisukha½ paµhama½ jh±na½ upasampajja viharati. Vitakkavic±r±na½ v³pasam± ajjhatta½ sampas±dana½ cetaso ekodibh±va½ avitakka½ avic±ra½ sam±dhija½ p²tisukha½ dutiya½ jh±na½ upasampajja viharati. P²tiy± ca vir±g± upekkhako ca viharati sato ca sampaj±no sukhañca k±yena paµisa½vedeti, ya½ ta½ ariy± ±cikkhanti “upekkhako satim± sukhavih±r²”ti tatiya½ jh±na½ upasampajja viharati. Sukhassa ca pah±n± dukkhassa ca pah±n± pubbeva somanassadomanass±na½ atthaªgam± adukkhamasukha½ upekkh±satip±risuddhi½ catuttha½ jh±na½ upasampajja viharati– aya½ adhicittasikkh±. Katam± adhipaññ±sikkh±? Idha bhikkhu paññav± hoti, udayatthag±miniy± paññ±ya samann±gato ariy±ya nibbedhik±ya samm±dukkhakkhayag±miniy±. So ida½ dukkhanti yath±bh³ta½ paj±n±ti, aya½ dukkhasamudayoti yath±bh³ta½ paj±n±ti, aya½ dukkhanirodhoti yath±bh³ta½ paj±n±ti aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, ime ±sav±ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, aya½ ±savasamudayoti yath±bh³ta½ paj±n±ti, aya½ ±savanirodhoti yath±bh³ta½ paj±n±ti, aya½ ±savanirodhag±min² paµipad±ti yath±bh³ta½ paj±n±ti– aya½ adhipaññ±sikkh±. T±sa½ vinay± sad± sato sikkheti. T±sa½ taºh±na½ vinay±ya paµivinay±ya pah±n±ya v³pasam±ya paµinissagg±ya paµipassaddhiy± adhis²lampi sikkheyya, adhicittampi sikkheyya, adhipaññampi sikkheyya; im± tisso sikkh±yo ±vajjanto sikkheyya, paj±nanto sikkheyya, passanto sikkheyya, paccavekkhanto sikkheyya, citta½ adhiµµhahanto sikkheyya, saddh±ya adhimuccanto sikkheyya, v²riya½ paggaºhanto sikkheyya, sati½ upaµµhapento sikkheyya, citta½ sam±dahanto sikkheyya, paññ±ya paj±nanto sikkheyya, abhiññeyya½ abhij±nanto sikkheyya, pariññeyya½ parij±nanto sikkheyya, pah±tabba½ pajahanto sikkheyya, bh±vetabba½ bh±vento sikkheyya, sacchik±tabba½ sacchikaronto sikkheyya ±careyya sam±careyya sam±d±ya vatteyy±ti– t±sa½ vinay± sad± sato sikkhe. Ten±ha bhagav±–
“M³la½ papañcasaªkh±ya, [iti bhagav±]
mant± asm²ti sabbamuparundhe;
y± k±ci taºh± ajjhatta½, t±sa½ vinay± sad± sato sikkhe”ti.
152. Ya½ kiñci dhammamabhijaññ±, ajjhatta½ atha v±pi bahiddh±;
na tena th±ma½ kubbetha, na hi s± nibbuti sata½ vutt±.
Ya½ kiñci dhammamabhijaññ± ajjhattanti. Ya½ kiñci attano guºa½ j±neyya kusale v± dhamme aby±kate v± dhamme. Katame attano guº±? Ucc± kul± pabbajito v± assa½ [assa (sy±.)], mah±bhogakul± pabbajito v± assa½, u¼±rabhogakul± pabbajito v± assa½, ñ±to yasass² sagahaµµhapabbajit±nanti v± assa½, l±bhimhi c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±r±nanti v± assa½, suttantiko v± assa½, vinayadharo v± assa½, dhammakathiko v± assa½, ±raññiko v± assa½, piº¹ap±tiko v± assa½, pa½suk³liko v± assa½, tec²variko v± assa½, sapad±nac±riko v± assa½, khalupacch±bhattiko v± assa½, nesajjiko v± assa½, yath±santhatiko v± assa½, paµhamassa jh±nassa l±bh²ti v± assa½, dutiyassa jh±nassa l±bh²ti v± assa½, tatiyassa jh±nassa l±bh²ti v± assa½, catutthassa jh±nassa l±bh²ti v± assa½, ±k±s±nañc±yatanasam±pattiy± l±bh²ti v± assa½, viññ±ºañc±yatanasam±pattiy±… ±kiñcaññ±yatanasam±pattiy±… nevasaññ±n±saññ±yatanasam±pattiy± l±bh²ti v± assa½– ime vuccanti attano guº± Ya½ kiñci attano guºa½ j±neyya ±j±neyya vij±neyya paµivij±neyya paµivijjheyy±ti– ya½ kiñci dhammamabhijaññ± ajjhatta½. Atha v±pi bahiddh±ti. Upajjh±yassa v± ±cariyassa v± te guº± ass³ti [ass³ti ajjhatta½ (bah³su)]– atha v±pi bahiddh±. Na tena th±ma½ kubbeth±ti. Attano v± guºena paresa½ v± guºena th±ma½ na kareyya, thambha½ na kareyya, m±na½ na kareyya, unnati½ na kareyya, unnama½ na kareyya, na tena m±na½ janeyya, na tena thaddho assa patthaddho paggahitasiroti– na tena th±ma½ kubbetha. Na hi s± nibbuti sata½ vutt±ti. Sat±na½ sant±na½ sappuris±na½ buddh±na½ buddhas±vak±na½ paccekabuddh±na½ s± nibbut²ti na vutt± na pavutt± na ±cikkhit± na desit± na paññapit± na paµµhapit± na vivaµ± na vibhatt± na utt±n²kat± nappak±sit±ti– na hi s± nibbuti sata½ vutt±. Ten±ha bhagav±–
“Ya½ kiñci dhammamabhijaññ±, ajjhatta½ atha v±pi bahiddh±;
na tena th±ma½ kubbetha, na hi s± nibbuti sata½ vutt±”ti.
153. Seyyo na tena maññeyya, n²ceyyo atha v±pi sarikkho;
phuµµho anekar³pehi, n±tum±na½ vikappaya½ tiµµhe.
Seyyo na tena maññeyy±ti. “Seyyohamasm²”ti atim±na½ na janeyya j±tiy± v± gottena v± kolaputtiyena v± vaººapokkharat±ya v± dhanena v± ajjhenena v± kamm±yatanena v± sipp±yatanena v± vijj±µµh±nena v± sutena v± paµibh±nena v± aññataraññatarena v± vatthun±ti– seyyo na tena maññeyya. N²ceyyo atha v±pi sarikkhoti. “H²nohamasm²”ti om±na½ na janeyya j±tiy± v± gottena v±…pe… aññataraññatarena v± vatthun±. “Sadisohamasm²”ti m±na½ na janeyya j±tiy± v± gottena v± kolaputtiyena v± vaººapokkharat±ya v± dhanena v± ajjhenena v± kamm±yatanena v± sipp±yatanena v± vijj±µµh±nena v± sutena v± paµibh±nena v± aññataraññatarena v± vatthun±ti– n²ceyyo atha v±pi sarikkho. Phuµµho anekar³peh²ti. Anekavidhehi ±k±rehi phuµµho pareto samohito samann±gatoti– phuµµho anekar³pehi. N±tum±na½ vikappaya½ tiµµheti. ¾tum± vuccati att±. Att±na½ kappento vikappento vikappa½ ±pajjanto na tiµµheyy±ti– n±tum±na½ vikappaya½ tiµµhe. Ten±ha bhagav±–
“Seyyo na tena maññeyya, n²ceyyo atha v±pi sarikkho;
phuµµho anekar³pehi, n±tum±na½ vikappaya½ tiµµhe”ti.
154. Ajjhattamevupasame na aññato bhikkhu santimeseyya;
ajjhatta½ upasantassa, natthi att± [atta½ (sy±.)] kuto niratt± [niratta½ (sy±.)] v±.
Ajjhattamevupasameti. Ajjhatta½ r±ga½ sameyya, dosa½ sameyya, moha½ sameyya, kodha½…pe… upan±ha½… makkha½… pa¼±sa½… issa½… macchariya½… m±ya½… s±µheyya½… thambha½… s±rambha½ m±na½… atim±na½… mada½… pam±da½… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe darathe… sabbe pari¼±he… sabbe sant±pe… sabb±kusal±bhisaªkh±re sameyya upasameyya v³pasameyya nibb±peyya paµipassambheyy±ti– ajjhattamevupasame. Na aññato bhikkhu santimeseyy±ti. Aññato asuddhimaggena, micch±paµipad±ya, aniyy±napatena, aññatra satipaµµh±nehi, aññatra sammappadh±nehi, aññatra iddhip±dehi, aññatra indriyehi, aññatra balehi, aññatra bojjhaªgehi, aññatra ariy± aµµhaªgik± magg± santi½ upasanti½ v³pasanti½ nibbuti½ paµipassaddhi½ na eseyya na gaveseyya na pariyeseyy±ti– na aññato bhikkhu santimeseyya. Ajjhatta½ upasantass±ti. Ajjhatta½ r±ga½ santassa, dosa½ santassa, moha½ santassa…pe… sabb±kusal±bhisaªkh±re santassa upasantassa v³pasantassa nibbutassa paµipassaddhiy±ti– ajjhatta½ upasantassa. Natthi att± kuto niratt± v±ti. Natth²ti paµikkhepo. Att±ti attadiµµhi natthi; niratt±ti ucchedadiµµhi natthi. Att±ti gahita½ natthi; niratt±ti muñcitabba½ natthi. Yassatthi gahita½, tassatthi muñcitabba½. Tassa gahita½ g±ha½ muñcana½ samatikkanto arah± vuddhip±rih±niv²tivatto. So vuµµhav±so ciººacaraºo…pe… j±timaraºasa½s±ro, natthi tassa punabbhavoti– natthi att± kuto niratt± v±.