14. Tuvaµµakasuttaniddeso

Atha tuvaµµakasuttaniddesa½ vakkhati–
150. Pucch±mi ta½ ±diccabandhu, [±diccabandh³ (s². sy±.)] viveka½ santipadañca mahesi [mahesi½ (s². sy±.)] ;
katha½ disv± nibb±ti bhikkhu, anup±diy±no lokasmi½ kiñci.
Pucch±mi ta½ ±diccabandh³ti. Pucch±ti tisso pucch±– adiµµhajotan± pucch±, diµµhasa½sandan± pucch±, vimaticchedan± pucch±. Katam± adiµµhajotan± pucch±? Pakatiy± lakkhaºa½ aññ±ta½ hoti adiµµha½ atulita½ at²rita½ avibh³ta½ avibh±vita½, tassa ñ±º±ya dassan±ya tulan±ya t²raº±ya vibh±van±ya pañha½ pucchati– aya½ adiµµhajotan± pucch±. Katam± diµµhasa½sandan± pucch±? Pakatiy± lakkhaºa½ ñ±ta½ hoti diµµha½ tulita½ t²rita½ vibh³ta½ vibh±vita½, aññehi paº¹itehi saddhi½ sa½sandanatth±ya pañha½ pucchati– aya½ diµµhasa½sandan± pucch±. Katam± vimaticchedan± pucch±? Pakatiy± sa½sayapakkhando [sa½sayapakkhanno (s². sy±.)] hoti vimatipakkhando dve¼hakaj±to, “eva½ nu kho, na nu kho, ki½ nu kho, katha½ nu kho”ti so vimaticchedanatth±ya pañha½ pucchati– aya½ vimaticchedan± pucch±. Im± tisso pucch±.
Apar±pi tisso pucch±– manussapucch±, amanussapucch±, nimmitapucch±. Katam± manussapucch±? Manuss± buddha½ bhagavanta½ upasaªkamitv± pañha½ pucchanti, bhikkh³ pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, up±sak± pucchanti, up±sik±yo pucchanti, r±j±no pucchanti, khattiy± pucchanti, br±hmaº± pucchanti, vess± pucchanti, sudd± pucchanti, gahaµµh± pucchanti, pabbajit± pucchanti– aya½ manussapucch±. Katam± amanussapucch±? Amanuss± buddha½ bhagavanta½ upasaªkamitv± pañha½ pucchanti, n±g± pucchanti, supaºº± pucchanti, yakkh± pucchanti, asur± pucchanti, gandhabb± pucchanti, mah±r±j±no pucchanti, ind± pucchanti, brahm±no pucchanti, devat±yo pucchanti– aya½ amanussapucch±. Katam± nimmitapucch±? Ya½ bhagav± r³pa½ abhinimmin±ti manomaya½ sabbaªgapaccaªga½ ah²nindriya½ ta½ so nimmito buddha½ bhagavanta½ upasaªkamitv± pañha½ pucchati, bhagav± tassa [natthi s². sy±. potthakesu] visajjeti– aya½ nimmitapucch±. Im± tisso pucch±.
Apar±pi tisso pucch±– attatthapucch±, paratthapucch±, ubhayatthapucch±. Apar±pi tisso pucch±– diµµhadhammikatthapucch±, sampar±yikatthapucch±, paramatthapucch±. Apar±pi tisso pucch±– anavajjatthapucch±, nikkilesatthapucch± [nikkhepatthapucch± (s². ka.)], vod±natthapucch±. Apar±pi tisso pucch±– at²tapucch±, an±gatapucch±, paccuppannapucch±. Apar±pi tisso pucch±– ajjhattapucch±, bahiddh±pucch±, ajjhattabahiddh±pucch±. Apar±pi tisso pucch±– kusalapucch±, akusalapucch±, aby±katapucch±. Apar±pi tisso pucch±– khandhapucch±, dh±tupucch±, ±yatanapucch±. Apar±pi tisso pucch±– satipaµµh±napucch±, sammappadh±napucch±, iddhip±dapucch±. Apar±pi tisso pucch±– indriyapucch±, balapucch±, bojjhaªgapucch±. Apar±pi tisso pucch±– maggapucch±, phalapucch±, nibb±napucch±.
Pucch±mi tanti pucch±mi ta½ y±c±mi ta½ ajjhes±mi ta½ pas±demi ta½, “kathayassu me”ti– pucch±mi ta½. ¾diccabandh³ti. ¾dicco vuccati s³riyo [suriyo (s². sy±.)]. S³riyo gotamo gottena, bhagav±pi gotamo gottena, bhagav± s³riyassa gottañ±tako gottabandhu; tasm± buddho ±diccabandh³ti– pucch±mi ta½ ±diccabandhu.
Viveka½ santipadañca mahes²ti. Vivek±ti tayo vivek±– k±yaviveko cittaviveko, upadhiviveko. Katamo k±yaviveko? Idha bhikkhu vivitta½ sen±sana½ bhajati arañña½ rukkham³la½ pabbata½ kandara½ giriguha½ sus±na½ vanapattha½ abbhok±sa½ pal±lapuñja½ k±yena vivittena viharati. So eko gacchati, eko tiµµhati, eko nis²dati, eko seyya½ kappeti, eko g±ma½ piº¹±ya pavisati, eko paµikkamati, eko raho nis²dati, eko caªkama½ adhiµµh±ti, eko carati viharati iriyati vattati p±leti yapeti y±peti– aya½ k±yaviveko.
Katamo cittaviveko? Paµhama½ jh±na½ sam±pannassa n²varaºehi citta½ vivitta½ hoti, dutiya½ jh±na½ sam±pannassa vitakkavic±rehi citta½ vivitta½ hoti, tatiya½ jh±na½ sam±pannassa p²tiy± citta½ vivitta½ hoti, catuttha½ jh±na½ sam±pannassa sukhadukkhehi citta½ vivitta½ hoti, ±k±s±nañc±yatana½ sam±pannassa r³pasaññ±ya paµighasaññ±ya n±nattasaññ±ya citta½ vivitta½ hoti, viññ±ºañc±yatana½ sam±pannassa ±k±s±nañc±yatanasaññ±ya citta½ vivitta½ hoti, ±kiñcaññ±yatana½ sam±pannassa viññ±ºañc±yatanasaññ±ya citta½ vivitta½ hoti nevasaññ±n±saññ±yatana½ sam±pannassa ±kiñcaññ±yatanasaññ±ya citta½ vivitta½ hoti. Sot±pannassa sakk±yadiµµhiy± vicikicch±ya s²labbatapar±m±s± diµµh±nusay± vicikicch±nusay±, tadekaµµhehi ca kilesehi citta½ vivitta½ hoti. Sakad±g±missa o¼±rik± k±mar±gasaññojan± paµighasaññojan± o¼±rik± k±mar±g±nusay± paµigh±nusay±, tadekaµµhehi ca kilesehi citta½ vivitta½ hoti. An±g±missa anusahagat± k±mar±gasaññojan± paµighasaññojan± anusahagat± k±mar±g±nusay± paµigh±nusay±, tadekaµµhehi ca kilesehi citta½ vivitta½ hoti. Arahato r³par±g± ar³par±g± m±n± uddhacc± avijj±ya m±n±nusay± bhavar±g±nusay± avijj±nusay±, tadekaµµhehi ca kilesehi bahiddh± ca sabbanimittehi citta½ vivitta½ hoti– aya½ cittaviveko.
Katamo upadhiviveko? Upadhi vuccati kiles± ca khandh± ca abhisaªkh±r± ca. Upadhiviveko vuccati amata½ nibb±na½. Yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½– aya½ upadhiviveko. K±yaviveko ca vivekaµµhak±y±na½ [v³pakaµµhak±y±na½ (s².)] nekkhamm±bhirat±na½, cittaviveko ca parisuddhacitt±na½ paramavod±napatt±na½, upadhiviveko ca nirupadh²na½ puggal±na½ visaªkh±ragat±na½. Sant²ti ekena ±k±rena santipi santipadampi ta½yeva amata½ nibb±na½, yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. Vuttañheta½ bhagavat±– “santameta½ pada½, paº²tameta½ pada½, yadida½ sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±nan”ti. Atha aparena ±k±rena ye dhamm± sant±dhigam±ya santiphusan±ya santisacchikiriy±ya sa½vattanti, seyyathida½– catt±ro satipaµµh±n±, catt±ro sammappadh±n±, catt±ro iddhip±d±, pañcindriy±ni, pañca bal±ni, satta bojjhaªg±, ariyo aµµhaªgiko maggo– ime vuccanti santipada½ t±ºapada½ leºapada½ saraºapada½ abhayapada½ accutapada½ amatapada½ nibb±napada½.
Mahes²ti mahesi bhagav±. Mahanta½ s²lakkhandha½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahanta½ sam±dhikkhandha½…pe… mahanta½ paññ±kkhandha½… mahanta½ vimuttikkhandha½… mahanta½ vimuttiñ±ºadassanakkhandha½ es² gaves² pariyes²ti mahesi; mahato tamok±yassa pad±lana½, mahato vipall±sassa bhedana½, mahato taºh±sallassa abbahana½ [abb³hana½ (s². sy±.), abbhuhana½ (ka.)], mahato diµµhisaªgh±tassa viniveµhana½, mahato m±nadhajassa pap±tana½ [pav±hana½ (sy±.)], mahato abhisaªkh±rassa v³pasama½, mahato oghassa nittharaºa½, mahato bh±rassa nikkhepana½, mahato sa½s±ravaµµassa upaccheda½, mahato sant±passa nibb±pana½ mahato pari¼±hassa paµipassaddhi½, mahato dhammadhajassa uss±pana½ es² gaves² pariyes²ti mahesi, mahante satipaµµh±ne mahante sammappadh±ne mahante iddhip±de mahant±ni indriy±ni mahant±ni bal±ni mahante bojjhaªge mahanta½ ariya½ aµµhaªgika½ magga½ mahanta½ paramattha½ amata½ nibb±na½ es² gaves² pariyes²ti mahesi; mahesakkhehi v± sattehi esito gavesito pariyesito kaha½ buddho kaha½ bhagav± kaha½ devadevo kaha½ nar±sabhoti mahes²ti– viveka½ santipadañca mahesi.
Katha½ disv± nibb±ti bhikkh³ti. Katha½ disv± passitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv± attano r±ga½ nibb±peti, dosa½ nibb±peti, moha½ nibb±peti, kodha½…pe… upan±ha½… makkha½… pa¼±sa½… issa½… macchariya½… m±ya½… s±µheyya½… thambha½… s±rambha½… m±na½… atim±na½… mada½… pam±da½… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe darathe… sabbe pari¼±he… sabbe sant±pe sabb±kusal±bhisaªkh±re nibb±peti sameti upasameti v³pasameti paµipassambheti. Bhikkh³ti puthujjanakaly±ºako v± bhikkhu sekho v± bhikkh³ti– katha½ disv± nibb±ti bhikkhu.
Anup±diy±no lokasmi½ kiñc²ti. Cat³hi up±d±nehi anup±diyam±no agaºhayam±no apar±masam±no anabhinivisam±no. Lokasminti ap±yaloke manussaloke devaloke, khandhaloke dh±tuloke ±yatanaloke. Kiñc²ti kiñci r³pagata½ vedan±gata½ saññ±gata½ saªkh±ragata½ viññ±ºagatanti– anup±diy±no lokasmi½ kiñci.
Ten±ha so nimmito–
“Pucch±mi ta½ ±diccabandhu, viveka½ santipadañca mahesi;
katha½ disv± nibb±ti bhikkhu, anup±diy±no lokasmi½ kiñc²”ti.
151. M³la½ papañcasaªkh±ya, [iti bhagav±]
mant± asm²ti sabbamuparundhe [sabbamuparuddhe (sy±.)] ;
y± k±ci taºh± ajjhatta½, t±sa½ vinay± sad± sato sikkhe.
M³la½ papañcasaªkh±ya, [iti bhagav±] mant± asm²ti sabbamuparundheti. Papañc±yeva papañcasaªkh±. Taºh±papañcasaªkh± diµµhipapañcasaªkh±. Katama½ taºh±papañcassa m³la½? Avijj±m³la½, ayonisomanasik±ro m³la½, asmim±no m³la½, ahirika½ m³la½ anottappa½ m³la½, uddhacca½ m³la½– ida½ taºh±papañcassa m³la½. Katama½ diµµhipapañcassa m³la½? Avijj±m³la½, ayonisomanasik±ro m³la½, asmim±no m³la½, ahirika½ m³la½, anottappa½ m³la½, uddhacca½ m³la½– ida½ diµµhipapañcassa m³la½.
Bhagav±ti g±rav±dhivacana½. Api ca bhaggar±goti bhagav±, bhaggadosoti bhagav±, bhaggamohoti bhagav±, bhaggam±noti bhagav±, bhaggadiµµh²ti bhagav±, bhaggakaº¹akoti bhagav±, bhaggakilesoti bhagav±, bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagav±, bhav±na½ antakaroti bhagav±, bh±vitak±yo bh±vitas²lo bh±vitacitto bh±vitapaññoti bhagav±; bh±g² v± bhagav± araññavanapatth±ni pant±ni sen±san±ni appasadd±ni appanigghos±ni vijanav±t±ni manussar±hasseyyak±ni paµisall±nas±rupp±n²ti bhagav±, bh±g² v± bhagav± c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±r±nanti bhagav±, bh±g² v± bhagav± attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhis²lassa adhicittassa adhipaññ±y±ti bhagav±, bh±g² v± bhagav± catunna½ jh±n±na½ catunna½ appamaññ±na½ catunna½ ar³pasam±patt²nanti bhagav±, bh±g² v± bhagav± aµµhanna½ vimokkh±na½ aµµhanna½ abhibh±yatan±na½ navanna½ anupubbavih±rasam±patt²nanti bhagav±, bh±g² v± bhagav± dasanna½ saññ±bh±van±na½ dasanna½ kasiºasam±patt²na½ ±n±p±nassatisam±dhissa asubhasam±pattiy±ti bhagav±, bh±g² v± bhagav± catunna½ satipaµµh±n±na½ catunna½ sammappadh±n±na½ catunna½ iddhip±d±na½ pañcanna½ indriy±na½ pañcanna½ bal±na½ sattanna½ bojjhaªg±na½ ariyassa aµµhaªgikassa maggass±ti bhagav±, bh±g² v± bhagav± dasanna½ tath±gatabal±na½ catunna½ ves±rajj±na½ catunna½ paµisambhid±na½ channa½ abhiññ±na½ channa½ buddhadhamm±nanti bhagav±, bhagav±ti neta½ n±ma½ m±tar± kata½ na pitar± kata½ na bh±tar± kata½ na bhaginiy± kata½ na mitt±maccehi kata½ na ñ±tis±lohitehi kata½ na samaºabr±hmaºehi kata½ na devat±hi kata½; vimokkhantikameta½ buddh±na½ bhagavant±na½ bodhiy± m³le saha sabbaññutañ±ºassa paµil±bh± sacchik± paññatti yadida½ bhagav±ti– m³la½ papañcasaªkh±ya iti bhagav±.