N±n± te sacc±ni saya½ thunant²ti. N±n± te sacc±ni saya½ thunanti vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. “Sassato loko, idameva sacca½ moghamaññan”ti saya½ thunanti vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. “Asassato loko…pe… neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan”ti saya½ thunanti vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharant²ti– n±n± te sacc±ni saya½ thunanti. Tasm± na eka½ samaº± vadant²ti. Tasm±ti tasm± ta½k±raº± ta½hetu tappaccay± ta½nid±n± na eka½ vadanti n±n± vadanti vividha½ vadanti aññoñña½ vadanti puthu vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharant²ti– tasm± na eka½ samaº± vadanti. Ten±ha bhagav±–
“Ekañhi sacca½ na dut²yamatthi, yasmi½ paj± no vivade paj±na½;
n±n± te sacc±ni saya½ thunanti, tasm± na eka½ samaº± vadant²”ti.
120. Kasm± nu sacc±ni vadanti n±n±, pav±diy±se kusal±vad±n±;
sacc±ni sut±ni bah³ni n±n±, ud±hu te takkamanussaranti.
Kasm± nu sacc±ni vadanti n±n±ti. Kasm±ti kasm± ki½k±raº± ki½hetu ki½paccay± ki½nid±n± sacc±ni n±n± [n±n±ni (ka.)] vadanti, vividh±ni vadanti, aññoññ±ni vadanti, puth³ni vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharant²ti– kasm± nu sacc±ni vadanti n±n±. Pav±diy±se kusal±vad±n±ti. Pav±diy±seti vippavadant²tipi pav±diy±se. Atha v± saka½ saka½ diµµhigata½ pavadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. “Sassato loko, idameva sacca½ moghamaññan”ti pavadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. “Asassato loko…pe… neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan”ti pavadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. Kusal±vad±n±ti kusalav±d± paº¹itav±d± thirav±d± ñ±yav±d± hetuv±d± lakkhaºav±d± k±raºav±d± µh±nav±d± sak±ya laddhiy±ti– pav±diy±se kusal±vad±n±. Sacc±ni sut±ni bah³ni n±n±ti sacc±ni sut±ni bahuk±ni n±n±ni vividh±ni aññoññ±ni puth³n²ti– sacc±ni sut±ni bah³ni n±n±. Ud±hu te takkamanussarant²ti ud±hu takkena saªkappena y±yanti n²yanti vuyhanti sa½har²yant²ti Evampi ud±hu te takkamanussaranti. Atha v± takkapariy±hata½ v²ma½s±nucarita½ saya½ paµibh±na½ vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharant²ti. Evampi ud±hu te takkamanussaranti. Ten±ha so nimmito–
“Kasm± nu sacc±ni vadanti n±n±, pav±diy±se kusal±vad±n±;
sacc±ni sut±ni bah³ni n±n±, ud±hu te takkamanussarant²”ti.
121. Na heva sacc±ni bah³ni n±n±, aññatra saññ±ya nicc±ni loke;
takkañca diµµh²su pakappayitv±, sacca½ mus±ti dvayadhammam±hu.
Na heva sacc±ni bah³ni n±n±ti na heva sacc±ni bahuk±ni n±n±ni vividh±ni aññoññ±ni puth³n²ti– na heva sacc±ni bah³ni n±n±. Aññatra saññ±ya nicc±ni loketi aññatra saññ±ya niccagg±h± ekaññeva sacca½ loke kath²yati bhaº²yati d²p²yati vohar²yati– dukkhanirodho nibb±na½. Yo so sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taºhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. Atha v± eka½ sacca½ vuccati maggasacca½, niyy±nasacca½, dukkhanirodhag±min² paµipad±, ariyo aµµhaªgiko maggo, seyyathida½– samm±diµµhi …pe… samm±sam±dh²ti– aññatra saññ±ya nicc±ni loke. Takkañca diµµh²su pakappayitv±, sacca½ mus±ti dvayadhammam±h³ti. Takka½ vitakka½ saªkappa½ takkayitv± vitakkayitv± saªkappayitv± diµµhigat±ni janenti sañjanenti nibbattenti abhinibbattenti. Diµµhigat±ni janetv± sañjanetv± nibbattetv± abhinibbattetv± “mayha½ sacca½ tuyha½ mus±”ti, evam±ha½su eva½ kathenti eva½ bhaºanti eva½ d²payanti eva½ voharant²ti– takkañca diµµh²su pakappayitv± sacca½ mus±ti dvayadhammam±hu. Ten±ha bhagav±–
“Na heva sacc±ni bah³ni n±n±, aññatra saññ±ya nicc±ni loke;
takkañca diµµh²su pakappayitv±, sacca½ mus±ti dvayadhammam±h³”ti.
122. Diµµhe sute s²lavate mute v±, ete ca [etesu (s².)] niss±ya vim±nadass²;
vinicchaye µhatv± pahassam±no, b±lo paro akkusaloti c±ha.
Diµµhe sute s²lavate mute v±, ete ca niss±ya vim±nadass²ti. Diµµha½ v± diµµhasuddhi½ v±, suta½ v± sutasuddhi½ v±, s²la½ v± s²lasuddhi½ v±, vata½ v± vatasuddhi½ v±, muta½ v± mutasuddhi½ v± niss±ya upaniss±ya gaºhitv± par±masitv± abhinivisitv±ti– diµµhe sute s²lavate mute v±. Ete ca niss±ya vim±nadass²ti. Na samm±net²tipi vim±nadass². Atha v± domanassa½ janet²tipi vim±nadass²ti– diµµhe sute s²lavate mute v± ete ca niss±ya vim±nadass². Vinicchaye µhatv± pahassam±noti. Vinicchay± vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni. Diµµhivinicchaye vinicchayadiµµhiy± µhatv± patiµµhahitv± gaºhitv± par±masitv± abhinivisitv±ti– vinicchaye µhatv±. Pahassam±noti tuµµho hoti haµµho pahaµµho attamano paripuººasaªkappo. Atha v± dantavida½saka½ pahassam±noti– vinicchaye µhatv± pahassam±no. B±lo paro akkusaloti c±h±ti. Paro b±lo h²no nih²no omako l±mako chatukko paritto akusalo avidv± avijj±gato aññ±º² avibh±v² amedh±v² duppaññoti, evam±ha eva½ katheti eva½ bhaºati eva½ d²payati eva½ voharat²ti– b±lo paro akkusaloti c±ha. Ten±ha bhagav±–
“Diµµhe sute s²lavate mute v±, ete ca niss±ya vim±nadass²;
vinicchaye µhatv± pahassam±no, b±lo paro akkusaloti c±h±”ti.
123. Yeneva b±loti para½ dah±ti, ten±tum±na½ kusaloti c±ha;
sayamattan± so kusal±vad±no, añña½ vim±neti tadeva p±va.
Yeneva b±loti para½ dah±t²ti. Yeneva hetun± yena paccayena yena k±raºena yena pabhavena para½ b±lato h²nato nih²nato omakato l±makato chatukkato parittato dahati passati dakkhati oloketi nijjh±yati upaparikkhat²ti– yeneva b±loti para½ dah±ti. Ten±tum±na½ kusaloti c±h±ti. ¾tum±no vuccati att±. Sopi teneva hetun± tena paccayena tena k±raºena tena pabhavena att±na½ ahamasmi kusalo paº¹ito paññav± buddhim± ñ±º² vibh±v² medh±v²ti– ten±tum±na½ kusaloti c±ha. Sayamattan± so kusal±vad±noti. Sayameva att±na½ kusalav±do paº¹itav±do thirav±do ñ±yav±do hetuv±do lakkhaºav±do k±raºav±do µh±nav±do sak±ya laddhiy±ti– sayamattan± so kusal±vad±no. Añña½ vim±neti tadeva p±v±ti. Na samm±net²tipi añña½ vim±neti. Atha v± domanassa½ janet²tipi añña½ vim±neti. Tadeva p±v±ti tadeva ta½ diµµhigata½ p±vadati “itip±ya½ puggalo micch±diµµhiko vipar²tadassano”ti– añña½ vim±neti tadeva p±vada. Ten±ha bhagav±–
“Yeneva b±loti para½ dah±ti, ten±tum±na½ kusaloti c±ha;
sayamattan± so kusal±vad±no, añña½ vim±neti tadeva p±v±”ti.
124. Atis±radiµµhiy± so samatto, m±nena matto paripuººam±n²;
sayameva s±ma½ manas±bhisitto, diµµh² hi s± tassa tath± samatt±.
Atis±radiµµhiy± so samattoti. Atis±radiµµhiyo vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni. Ki½k±raº± atis±radiµµhiyo vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni? Sabb± t± diµµhiyo k±raº±tikkant± lakkhaº±tikkant± µh±n±tikkant±, ta½k±raº± atis±radiµµhiyo vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni. Sabb±pi diµµhiyo atis±radiµµhiyo [sabbepi titthiy± atis±radiµµhiy± (sy±.)]. Ki½k±raº± sabb±pi diµµhiyo vuccanti atis±radiµµhiyo? Te [t± (ka.)] aññamañña½ atikkamitv± samatikkamitv± v²tivattitv± diµµhigat±ni janenti sañjanenti nibbattenti abhinibbattenti, ta½k±raº± sabb±pi diµµhiyo vuccanti atis±radiµµhiyo. Atis±radiµµhiy± so samattoti. Atis±radiµµhiy± samatto paripuººo anomoti– atis±radiµµhiy± so samatto. M±nena matto paripuººam±n²ti. Sak±ya diµµhiy± diµµhim±nena matto pamatto ummatto atimattoti m±nena matto. Paripuººam±n²ti paripuººam±n² samattam±n² anomam±n²ti– m±nena matto paripuººam±n². Sayameva s±ma½ manas±bhisittoti. Sayameva att±na½ cittena abhisiñcati “ahamasmi kusalo paº¹ito paññav± buddhim± ñ±º² vibh±v² medh±v²”ti– sayameva s±ma½ manas±bhisitto. Diµµh² hi s± tassa tath± samatt±ti. Tassa s± diµµhi tath± samatt± sam±dinn± gahit± par±maµµh± abhiniviµµh± ajjhosit± adhimutt±ti– diµµh² hi s± tassa tath± samatt±. Ten±ha bhagav±–
“Atis±radiµµhiy± so samatto, m±nena matto paripuººam±n²;
sayameva s±ma½ manas±bhisitto, diµµh² hi s± tassa tath± samatt±”ti.
125. Parassa ce hi vacas± nih²no, tumo sah± hoti nih²napañño;
atha ce saya½ vedag³ hoti dh²ro, na koci b±lo samaºesu atthi.
Parassa ce hi vacas± nih²noti parassa ce v±c±ya vacanena ninditak±raº± garahitak±raº± upavaditak±raº± paro b±lo hoti h²no nih²no omako l±mako chatukko parittoti– parassa ce hi vacas± nih²no. Tumo sah± hoti nih²napaññoti. Sopi teneva sah± hoti h²napañño nih²napañño omakapañño l±makapañño chatukkapañño parittapaññoti– tumo sah± hoti nih²napañño. Atha ce saya½ vedag³ hoti dh²roti atha ce saya½ vedag³ hoti dh²ro paº¹ito paññav± buddhim± ñ±º² vibh±v² medh±v²ti– atha ce saya½ vedag³ hoti dh²ro. Na koci b±lo samaºesu atth²ti. Samaºesu na koci b±lo h²no nih²no omako l±mako chatukko paritto atthi, sabbeva seµµhapaññ± [aggapaññ± seµµhapaññ± (sy±.)] visiµµhapaññ± p±mokkhapaññ± uttamapaññ± pavarapaññ±ti– na koci b±lo samaºesu atthi. Ten±ha bhagav±–
“Parassa ce hi vacas± nih²no, tumo sah± hoti nih²napañño;
atha ce saya½ vedag³ hoti dh²ro, na koci b±lo samaºesu atth²”ti.
126. Añña½ ito y±bhivadanti dhamma½, aparaddh± suddhimakeval² te;
evampi titthy± puthuso vadanti, sandiµµhir±gena hi tebhiratt±.
Añña½ ito y±bhivadanti dhamma½, aparaddh± suddhimakeval² teti. Ito añña½ dhamma½ diµµhi½ paµipada½ magga½ ye abhivadanti, te suddhimagga½ visuddhimagga½ parisuddhimagga½ vod±tamagga½ pariyod±tamagga½ viraddh± aparaddh± khalit± galit± aññ±ya aparaddh± akeval² te, asamatt± te, aparipuºº± te, h²n± nih²n± omak± l±mak± chatukk± paritt±ti– añña½ ito y±bhivadanti dhamma½, aparaddh± suddhimakeval² te. Evampi titthy± puthuso vadant²ti. Tittha½ vuccati diµµhigata½. Titthiy± vuccanti diµµhigatik±. Puthudiµµhiy± puthudiµµhigat±ni vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharant²ti– evampi titthy± puthuso vadanti. Sandiµµhir±gena hi tebhiratt±ti. Sak±ya diµµhiy± diµµhir±gena ratt± abhiratt±ti– sandiµµhir±gena hi tebhiratt±. Ten±ha bhagav±–
“Añña½ ito y±bhivadanti dhamma½, aparaddh± suddhimakeval² te;
evampi titthy± puthuso vadanti, sandiµµhir±gena hi tebhiratt±”ti.
127. Idheva suddhi½ iti v±dayanti, n±ññesu dhammesu visuddhim±hu;
evampi titthy± puthuso niviµµh±, sak±yane tattha da¼ha½ vad±n±.
Idheva suddhi½ iti v±dayant²ti. Idha suddhi½ visuddhi½ parisuddhi½, mutti½ vimutti½ parimutti½ vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. “Sassato loko, idameva sacca½ moghamaññan”ti idha suddhi½ visuddhi½ parisuddhi½, mutti½ vimutti½ parimutti½ vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharanti. “Asassato loko…pe… neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan”ti idha suddhi½ visuddhi½ parisuddhi½ mutti½ vimutti½ parimutti½ vadanti kathenti bhaºanti d²payanti voharant²ti– idheva suddhi½ iti v±dayanti. N±ññesu dhammesu visuddhim±h³ti. Attano satth±ra½ dhammakkh±na½ gaºa½ diµµhi½ paµipada½ magga½ µhapetv± sabbe parav±de khipanti ukkhipanti parikkhipanti. “So satth± na sabbaññ³, dhammo na sv±kkh±to, gaºo na suppaµipanno, diµµhi na bhaddik±, paµipad± na supaññatt±, maggo na niyy±niko, natthettha suddhi v± visuddhi v± parisuddhi v±, mutti v± vimutti v± parimutti v±, natthettha sujjhanti v± visujjhanti v± parisujjhanti v±, muccanti v± vimuccanti v± parimuccanti v± h²n± nih²n± omak± l±mak± chatukk± paritt±”ti, evam±ha½su eva½ kathenti eva½ bhaºanti eva½ d²payanti eva½ voharant²ti– n±ññesu dhammesu visuddhim±hu. Evampi titthy± puthuso niviµµh±ti. Tittha½ vuccati diµµhigata½. Titthiy± vuccanti diµµhigatik±. Puthudiµµhiy± [puthutitthiy± (s². ka.) purimag±th±ya p±µhabhedo natthi] puthudiµµhigatesu niviµµh± patiµµhit± all²n± upagat± ajjhosit± adhimutt±ti– evampi titthy± puthuso niviµµh±. Sak±yane tattha da¼ha½ vad±n±ti. Dhammo sak±yana½, diµµhi sak±yana½, paµipad± sak±yana½, maggo sak±yana½, sak±yane da¼hav±d± thirav±d± balikav±d± avaµµhitav±d±ti– sak±yane tattha da¼ha½ vad±n±. Ten±ha bhagav±–
“Idheva suddhi½ iti v±dayanti, n±ññesu dhammesu visuddhim±hu;
evampi titthy± puthuso niviµµh±, sak±yane tattha da¼ha½ vad±n±”ti.
128. Sak±yane v±pi da¼ha½ vad±no, kamettha [ka½ tattha (s². ka.)] b±loti para½ daheyya;
saya½va [sayameva (sy±.)] so medhagam±vaheyya, para½ vada½ b±lamasuddhidhamma½.
Sak±yane v±pi da¼ha½ vad±noti. Dhammo sak±yana½, diµµhi sak±yana½, paµipad± sak±yana½, maggo sak±yana½, sak±yane da¼hav±do thirav±do balikav±do avaµµhitav±doti– sak±yane v±pi da¼ha½ vad±no. Kamettha b±loti para½ daheyy±ti. Etth±ti sak±ya diµµhiy± sak±ya khantiy± sak±ya ruciy± sak±ya laddhiy± para½ b±lato h²nato nih²nato omakato l±makato chatukkato parittato ka½ daheyya ka½ passeyya ka½ dakkheyya ka½ olokeyya ka½ nijjh±yeyya ka½ upaparikkheyy±ti– kamettha b±loti para½ daheyya. Saya½va so medhagam±vaheyya, para½ vada½ b±lamasuddhidhammanti. Paro b±lo h²no nih²no omako l±mako chatukko paritto asuddhidhammo avisuddhidhammo aparisuddhidhammo avod±tadhammoti– eva½ vadanto eva½ kathento eva½ bhaºanto eva½ d²payanto eva½ voharanto sayameva kalaha½ bhaº¹ana½ viggaha½ viv±da½ medhaga½ ±vaheyya sam±vaheyya ±hareyya sam±hareyya ±ka¹¹heyya sam±ka¹¹heyya gaºheyya par±maseyya abhiniviseyy±ti– saya½va so medhagam±vaheyya para½ vada½ b±lamasuddhidhamma½. Ten±ha bhagav±–
“Sak±yane v±pi da¼ha½ vad±no, kamettha b±loti para½ daheyya;
saya½va so medhagam±vaheyya, para½ vada½ b±lamasuddhidhamman”ti.
129. Vinicchaye µhatv± saya½ pam±ya, uddha½sa [uddha½ so (sy±.)] lokasmi½ viv±dameti;
hitv±na sabb±ni vinicchay±ni, na medhaga½ kubbati jantu loke.
Vinicchaye µhatv± saya½ pam±y±ti. Vinicchay± vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni. Vinicchayadiµµhiy± µhatv± patiµµhahitv± gaºhitv± par±masitv± abhinivisitv± vinicchaye µhatv±. Saya½ pam±y±ti saya½ pam±ya paminitv±. “Aya½ satth± sabbaññ³”ti saya½ pam±ya paminitv±, “aya½ dhammo sv±kkh±to… aya½ gaºo suppaµipanno… aya½ diµµhi bhaddik±… aya½ paµipad± supaññatt±… aya½ maggo niyy±niko”ti saya½ pam±ya paminitv±ti– vinicchaye µhatv± saya½ pam±ya. Uddha½sa lokasmi½ viv±damet²ti. Uddha½so vuccati an±gata½. Attano v±da½ uddha½ µhapetv± sayameva kalaha½ bhaº¹ana½ viggaha½ viv±da½ medhaga½ eti upeti upagacchati gaºh±ti par±masati abhinivisat²ti. Evampi uddha½sa lokasmi½ viv±dameti. Atha v± aññena uddha½ v±dena saddhi½ kalaha½ karoti bhaº¹ana½ karoti viggaha½ karoti viv±da½ karoti medhaga½ karoti– “na tva½ ima½ dhammavinaya½ ±j±n±si…pe… nibbeµhehi v± sace pahos²”ti. Evampi uddha½sa lokasmi½ viv±dameti. Hitv±na sabb±ni vinicchay±n²ti. Vinicchay± vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni. Diµµhivinicchay± sabbe vinicchaye [sabb± vinicchitadiµµhiyo (sy±.), sabb± vinicchayadiµµhiyo (ka.)] hitv± cajitv± pariccajitv± jahitv± pajahitv± vinodetv± byanti½ karitv± anabh±va½ gametv±ti– hitv±na sabb±ni vinicchay±ni. Na medhaga½ kubbati jantu loketi. Na kalaha½ karoti, na bhaº¹ana½ karoti, na viggaha½ karoti, na viv±da½ karoti, na medhaga½ karoti. Vuttañheta½ bhagavat±– “eva½ vimuttacitto kho, aggivessana, bhikkhu na kenaci sa½vadati, na kenaci vivadati, yañca loke vutta½ tena ca voharati apar±masan”ti. Jant³ti satto naro m±navo poso puggalo j²vo j±gu jantu indagu manujo. Loketi ap±yaloke…pe… ±yatanaloketi– na medhaga½ kubbati jantu loketi. Ten±ha bhagav±–
“Vinicchaye µhatv± saya½ pam±ya, uddha½sa lokasmi½ viv±dameti;
hitv±na sabb±ni vinicchay±ni, na medhaga½ kubbati jantu loke”ti.
C³¼aviy³hasuttaniddeso dv±dasamo.