Katha½ antaraghara½ paviµµho k±yika½ p±gabbhiya½ dasseti? Idhekacco antaraghara½ paviµµho, “na pavisa [pavisatha (s².) evamaññesu padadvayesupi], bhante”ti vuccam±no pavisati, “na tiµµha, bhante”ti vuccam±no tiµµhati, “na nis²da, bhante”ti vuccam±no nis²dati, anok±sampi pavisati, anok±sepi tiµµhati, anok±sepi nis²dati, y±nipi t±ni honti kul±na½ ovarak±ni g³¼h±ni ca paµicchann±ni ca. Yattha kulitthiyo kuladh²taro kulasuºh±yo kulakum±riyo nis²danti, tatthapi sahas± pavisati kum±rakassapi sira½ par±masati. Eva½ antaraghara½ paviµµho k±yika½ p±gabbhiya½ dasseti– ida½ k±yika½ p±gabbhiya½ dasseti. Katama½ v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti? Idhekacco saªghagatopi v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti, gaºagatopi v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti, antaraghara½ paviµµhopi v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti. Katha½ saªghagato v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti? Idhekacco saªghagato acitt²k±rakato there bhikkh³ an±puccha½ v± anajjhiµµho v± ±r±magat±na½ bhikkh³na½ dhamma½ bhaºati, pañha½ visajjeti, p±timokkha½ uddisati, µhitakopi bhaºati, b±h±vikkhepakopi bhaºati. Eva½ saªghagato v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti. Katha½ gaºagato v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti? Idhekacco gaºagato acitt²k±rakato there bhikkh³ an±puccha½ v± anajjhiµµho v± ±r±magat±na½ bhikkh³na½ dhamma½ bhaºati, pañha½ visajjeti, µhitakopi bhaºati, b±h±vikkhepakopi bhaºati. ¾r±magat±na½ bhikkhun²na½ up±sak±na½ up±sik±na½ dhamma½ bhaºati, pañha½ visajjeti, µhitakopi bhaºati, b±h±vikkhepakopi bhaºati. Eva½ gaºagato v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti. Katha½ antaraghara½ paviµµho v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti? Idhekacco antaraghara½ paviµµho itthi½ v± kum±ri½ v± evam±ha– “ittha½n±me ittha½gotte ki½ atthi? Y±gu atthi, bhatta½ atthi, kh±dan²ya½ atthi. Ki½ piviss±ma, ki½ bhuñjiss±ma, ki½ kh±diss±ma? Ki½ v± atthi, ki½ v± me dassath±”ti vippalapati, y± evar³p± v±c± pal±po vippal±po l±lappo l±lappan± l±lappitatta½. Eva½ antaraghara½ paviµµho v±casika½ p±gabbhiya½ dasseti– ida½ v±casika½ p±gabbhiya½. Katama½ cetasika½ p±gabbhiya½? Idhekacco na ucc± kul± pabbajito sam±no ucc± kul± pabbajitena saddhi½ sadisa½ att±na½ dahati cittena, na mah±kul± pabbajito sam±no mah±kul± pabbajitena saddhi½ sadisa½ att±na½ dahati cittena, na mah±bhogakul± pabbajito sam±no mah±bhogakul± pabbajitena saddhi½ sadisa½ att±na½ dahati cittena, na u¼±rabhogakul± pabbajito sam±no… na suttantiko sam±no suttantikena saddhi½ sadisa½ att±na½ dahati cittena, na vinayadharo sam±no… na dhammakathiko sam±no… na ±raññiko sam±no… na piº¹ap±tiko sam±no… na pa½suk³liko sam±no… na tec²variko sam±no… na sapad±nac±riko sam±no… na khalupacch±bhattiko sam±no… na nesajjiko sam±no… na yath±santhatiko sam±no… na paµhamassa jh±nassa l±bh² sam±no paµhamassa jh±nassa l±bhin± saddhi½ sadisa½ att±na½ dahati cittena…pe… na nevasaññ±n±saññ±yatanasam±pattiy± l±bh² sam±no nevasaññ±n±saññ±yatanasam±pattiy± l±bhin± saddhi½ sadisa½ att±na½ dahati cittena– ida½ cetasika½ p±gabbhiya½. Yassim±ni t²ºi p±gabbhiy±ni pah²n±ni samucchinn±ni v³pasant±ni paµipassaddh±ni abhabbuppattik±ni ñ±ºaggin± da¹¹h±ni, so vuccati appagabbhoti– appagabbho. Ajegucchoti Atthi puggalo jeguccho, atthi ajeguccho. Katamo ca puggalo jeguccho? Idhekacco puggalo duss²lo hoti p±padhammo asucisaªkassarasam±c±ro paµicchannakammanto assamaºo samaºapaµiñño abrahmac±r² brahmac±ripaµiñño antop³ti avassuto kasambuj±to– aya½ vuccati puggalo jeguccho. Atha v± kodhano hoti up±y±sabahulo, appampi vutto sam±no abhisajjati kuppati by±pajjati patiµµh²yati, kopañca dosañca appaccayañca p±tukaroti– aya½ vuccati puggalo jeguccho. Atha v± kodhano hoti upan±h², makkh² hoti pa¼±s², issuk² hoti macchar², saµho hoti m±y±v² thaddho hoti atim±n², p±piccho hoti micch±diµµhi [micch±diµµh² (s².)], sandiµµhipar±m±s² hoti ±d±nagg±h² duppaµinissagg²– aya½ vuccati puggalo jeguccho. Katamo ca puggalo ajeguccho? Idha bhikkhu s²lav± hoti p±timokkhasa½varasa½vuto viharati ±c±ragocarasampanno aºumattesu vajjesu bhayadass±v², sam±d±ya sikkhati sikkh±padesu– aya½ vuccati puggalo ajeguccho. Atha v± akkodhano hoti anup±y±sabahulo, bahumpi vutto sam±no na abhisajjati na kuppati na by±pajjati na patiµµh²yati, na kopañca dosañca appaccayañca p±tukaroti– aya½ vuccati puggalo ajeguccho. Atha v± akkodhano hoti anupan±h², amakkh² hoti apa¼±s², anissuk² hoti amacchar², asaµho hoti am±y±v², athaddho hoti anatim±n² na p±piccho hoti na micch±diµµhi, asandiµµhipar±m±s² hoti an±d±nagg±h² suppaµinissagg²– aya½ vuccati puggalo ajeguccho. Sabbe b±laputhujjan± jegucch±, puthujjanakaly±ºaka½ up±d±ya aµµha ariyapuggal± ajegucch±ti– appagabbho ajeguccho. Pesuºeyye ca no yutoti. Pesuññanti idhekacco pisuºav±co hoti, ito sutv± amutra akkh±t± imesa½ bhed±ya, amutra v± sutv± imesa½ akkh±t± am³sa½ bhed±ya. Iti samagg±na½ v± bhett± [bhedo (ka.)], bhinn±na½ v± anuppad±t±, vagg±r±mo, vaggarato, vagganand², vaggakaraºi½ v±ca½ bh±sit± hoti– ida½ vuccati pesuñña½. Api ca dv²hi k±raºehi pesuñña½ upasa½harati– piyakamyat±ya v±, bhed±dhipp±yena [bhed±dhipp±yo (bah³su)] v±. Katha½ piyakamyat±ya pesuñña½ upasa½harati? Imassa piyo bhaviss±mi, man±po bhaviss±mi, viss±siko bhaviss±mi, abbhantariko bhaviss±mi, suhadayo bhaviss±m²ti. Eva½ piyakamyat±ya pesuñña½ upasa½harati. Katha½ bhed±dhipp±yena pesuñña½ upasa½harati? “Katha½ ime n±n± assu vin± assu vagg± assu dvedh± assu dvejjh± assu dve pakkh± assu bhijjeyyu½ na sam±gaccheyyu½ dukkha½ na ph±su [aph±su½ (s².)] vihareyyun”ti. Eva½ bhed±dhipp±yena pesuñña½ upasa½harati. Yasseta½ pesuñña½ pah²na½ samucchinna½ v³pasanta½ paµipassaddha½ abhabbuppattika½ ñ±ºaggin± da¹¹ha½, so pesuññe no yuto na yutto na payutto na samm±yuttoti– pesuºeyye ca no yuto. Ten±ha bhagav±–
“Patil²no akuhako, apih±lu amacchar²;
appagabbho ajeguccho, pesuºeyye ca no yuto”ti.
88. S±tiyesu anass±v², atim±ne ca no yuto;
saºho ca paµibh±nav±, na saddho na virajjati.
S±tiyesu anass±v²ti. S±tiy± vuccanti pañca k±maguº±. Ki½k±raº± s±tiy± vuccanti pañca k±maguº±? Yebhuyyena devamanuss± pañca k±maguºe icchanti s±tiyanti patthayanti pihayanti abhijappanti, ta½k±raº± s±tiy± vuccanti pañca k±maguº±. Yesa½ es± s±tiy± taºh± appah²n± tesa½ cakkhuto r³pataºh± savati ±savati [pasavati (sy±.)] sandati pavattati, sotato saddataºh±… gh±nato gandhataºh±… jivh±to rasataºh±… k±yato phoµµhabbataºh±… manato dhammataºh± savati ±savati sandati pavattati. Yesa½ es± s±tiy± taºh± pah²n± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ñ±ºaggin± da¹¹h± tesa½ cakkhuto r³pataºh± na savati n±savati [na pasavati (sy±.)] na sandati na pavattati sotato saddataºh±…pe… manato dhammataºh± na savati n±savati na sandati na pavattat²ti– s±tiyesu anass±v². Atim±ne ca no yutoti. Katamo atim±no? Idhekacco para½ atimaññati j±tiy± v± gottena v±…pe… aññataraññatarena v± vatthun±. Yo evar³po m±no maññan± maññitatta½ unnati unnamo dhajo sampagg±ho ketukamyat± cittassa– aya½ vuccati atim±no. Yasseso atim±no pah²no samucchinno v³pasanto paµipassaddho abhabbuppattiko ñ±ºaggin± da¹¹ho, so atim±ne ca no yuto na yutto nappayutto na samm±yuttoti– atim±ne ca no yuto. Saºho ca paµibh±nav±ti. Saºhoti saºhena k±yakammena samann±gatoti saºho, saºhena vac²kammena… saºhena manokammena samann±gatoti saºho, saºhehi satipaµµh±nehi samann±gatoti saºho, saºhehi sammappadh±nehi… saºhehi iddhip±dehi… saºhehi indriyehi… saºhehi balehi… saºhehi bojjhaªgehi samann±gatoti saºho, saºhena ariyena aµµhaªgikena maggena samann±gatoti– saºho. Paµibh±nav±ti tayo paµibh±navanto– pariyattipaµibh±nav±, paripucch±paµibh±nav±, adhigamapaµibh±nav±. Katamo pariyattipaµibh±nav±? Idhekaccassa pakatiy± pariy±puµa½ hoti– sutta½ geyya½ veyy±karaºa½ g±th± ud±na½ itivuttaka½ j±taka½ abbhutadhamma½ vedalla½, tassa pariyatti½ niss±ya paµibh±yati– aya½ pariyattipaµibh±nav±. Katamo paripucch±paµibh±nav±? Idhekacco paripucchit± [paripucchita½ (s².), paripucchako (sy±.)] hoti attatthe ca ñ±yatthe ca lakkhaºe ca k±raºe ca µh±n±µh±ne ca, tassa ta½ paripuccha½ niss±ya paµibh±yati– aya½ paripucch±paµibh±nav±. Katamo adhigamapaµibh±nav±? Idhekaccassa adhigat± honti catt±ro satipaµµh±n± catt±ro sammappadh±n± catt±ro iddhip±d± pañcindriy±ni pañca bal±ni satta bojjhaªg± ariyo aµµhaªgiko maggo catt±ro ariyamagg± catt±ri s±maññaphal±ni catasso paµisambhid±yo cha abhiññ±yo, tassa attho ñ±to dhammo ñ±to nirutti ñ±t±, atthe ñ±te attho paµibh±yati dhamme ñ±te dhammo paµibh±yati, niruttiy± ñ±t±ya nirutti paµibh±yati; imesu t²su ñ±ºesu ñ±ºa½ paµibh±napaµisambhid±. Im±ya paµibh±napaµisambhid±ya upeto samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samann±gato so vuccati paµibh±nav±. Yassa pariyatti natthi, paripucch± natthi, adhigamo natthi, ki½ tassa paµibh±yissat²ti– saºho ca paµibh±nav±. Na saddho na virajjat²ti. Na saddhoti s±ma½ saya½ abhiññ±ta½ attapaccakkha½ dhamma½ na kassaci saddahati aññassa samaºassa v± br±hmaºassa v± devassa v± m±rassa v± brahmuno v±. “Sabbe saªkh±r± anicc±”ti s±ma½ saya½ abhiññ±ta½…pe… “sabbe saªkh±r± dukkh±”ti… “sabbe dhamm± anatt±”ti… “avijj±paccay± saªkh±r±”ti…pe… “j±tipaccay± jar±maraºan”ti… “avijj±nirodh± saªkh±ranirodho”ti…pe… “j±tinirodh± jar±maraºanirodho”ti… “ida½ dukkhan”ti…pe… “aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±”ti… “ime ±sav±”ti…pe… “aya½ ±savanirodhag±min² paµipad±”ti… “ime dhamm± abhiññeyy±”ti…pe… “ime dhamm± sacchik±tabb±”ti s±ma½ saya½ abhiññ±ta½…pe… channa½ phass±yatan±na½ samudayañca atthaªgamañca ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca, pañcanna½ up±d±nakkhandh±na½ samudayañca…pe… catunna½ mah±bh³t±na½ samudayañca atthaªgamañca ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca s±ma½ saya½ abhiññ±ta½…pe… “ya½ kiñci samudayadhamma½ sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti s±ma½ saya½ abhiññ±ta½ attapaccakkha½ dhamma½ na kassaci saddahati aññassa samaºassa v± br±hmaºassa v± devassa v± m±rassa v± brahmuno v± [brahmuno v±…pe… (s². ka.)].