Migach±p±v±ti pabbatas±numhi suj±t± ekavassikabyagghapotik± viya vil±sakuttiyutt±. Hemantaggisikh±riv±ti obh±sasampannat±ya hemante aggisikh± viya sobhati. Khuddave¼ubh²ti yath± khuddakehi udakave¼³hi sañchann± nad² sobhati, eva½ tanukalom±ya lomar±jiy± sobhati. Kaly±º²ti chavima½sakesanh±ru-aµµh²na½ vasena pañcavidhena kaly±ºena samann±gat±. Param± timbarutthan²ti timbarutthan² param± uttam±, suvaººaphalake µhapitasuvaººavaººatimbaruphaladvayamivass± susaºµh±nasampanna½ nirantara½ thanayugala½.
Eva½ mah±satte tass± r³pasiri½ vaººenteva tassa s± pubbe adiµµhapubb± viya ahosi, balavasineha½ upp±desi. Athassa sinehuppattibh±va½ ñatv± mah±satto anantara½ g±tham±ha–
759. “Nand±ya n³na maraºena, nandasi siriv±hana;
ahañca n³na nand± ca, gacch±ma samas±dhanan”ti.
Tattha siriv±han±ti sirisampannav±hana mah±r±ja, n³na tva½ eva½ uttamar³padhar±ya nand±ya maraºena nandas²ti vadati. Gacch±m±ti sace hi tva½ ma½ m±ressasi, eka½seneva amh±ka½ r±j± nanda½ m±ressati. Iti nand± ca ahañca yamassa santika½ gamiss±ma, yamo amhe ubho disv± nanda½ mayhameva dassati, tassa tuyha½ ma½ m±retv± t±disa½ itthiratana½ alabhantassa ki½ rajjena, n±ha½ attano maraºena parih±ni½ pass±mi, dev±ti.
Iti mah±satto ettake µh±ne nandameva vaººesi, na itare tayo jane. Ki½k±raº±? Satt± hi n±ma piyabhariy±su viya sesesu ±laya½ na karonti, m±tara½ v± saranto puttadh²taropi sarissat²ti tasm± tameva vaººesi, r±jam±tara½ pana mahallik±bh±vena na vaººesi. ѱºasampanne mah±satte madhurassarena vaººenteyeva nand±dev² ±gantv± rañño purato µhit± viya ahosi. Tato r±j± cintesi “µhapetv± mahosadha½ añño mama bhariya½ ±netu½ samattho n±ma natth²”ti. Athassa na½ sarantassa soko uppajji. Atha na½ mah±satto “m± cintayittha, mah±r±ja, dev² ca te putto ca m±t± ca tayopi ±gacchissanti, mama gamanamevettha pam±ºa½, tasm± tva½ ass±sa½ paµilabha, narind±”ti r±j±na½ ass±sesi. Atha r±j± cintesi “aha½ attano nagara½ surakkhita½ sugopita½ k±r±petv± ima½ upak±rinagara½ ettakena balav±hanena parikkhipitv±va µhito. Aya½ pana paº¹ito eva½ sugopit±pi mama nagar± deviñca me puttañca m±tarañca ±netv± vedehassa d±pesi. Amhesu ca eva½ pariv±retv± µhitesveva ekassapi aj±nantassa vedeha½ sasen±v±hana½ pal±pesi. Ki½ nu kho dibbam±ya½ j±n±ti, ud±hu cakkhumohanan”ti. Atha na½ pucchanto ±ha–
760. “Dibba½ adh²yase m±ya½, ak±si cakkhumohana½;
yo me amitta½ hatthagata½, vedeha½ parimocay²”ti.
Ta½ sutv± mah±satto “aha½ dibbam±ya½ j±n±mi, paº¹it± hi n±ma dibbam±ya½ uggaºhitv± bhaye sampatte att±nampi parampi dukkhato mocayantiyev±”ti vatv± ±ha–
761. “Adh²yanti mah±r±ja, dibbam±yidha paº¹it±;
te mocayanti att±na½, paº¹it± mantino jan±.
762. “Santi m±ºavaputt± me, kusal± sandhichedak±;
yesa½ katena maggena, vedaho mithila½ gato”ti.
Tattha dibbam±yidh±ti dibbam±ya½ idha. M±ºavaputt±ti upaµµh±kataruºayodh±. Yesa½ katen±ti yehi katena. Maggen±ti alaªkata-umaªgena.
Ta½ sutv± r±j± “alaªkata-umaªgena kira gato, k²diso nu kho umaªgo”ti umaªga½ daµµhuk±mo ahosi. Athassa icchita½ ñatv± mah±satto “r±j± umaªga½ daµµhuk±mo, dassess±missa umaªgan”ti dassento ±ha–
763. “Iªgha passa mah±r±ja, umaªga½ s±dhu m±pita½;
hatth²na½ atha ass±na½, rath±na½ atha pattina½;
±lokabh³ta½ tiµµhanta½, umaªga½ s±dhu m±pitan”ti.
Tattha hatth²nanti iµµhakakammacittakammavasena kat±na½ etesa½ hatthi-±d²na½ pant²hi upasobhita½ alaªkatadevasabh±sadisa½ ekobh±sa½ hutv± tiµµhanta½ umaªga½ passa, dev±ti.
Evañca pana vatv± “mah±r±ja, mama paññ±ya m±pite candassa ca s³riyassa ca uµµhitaµµh±ne viya p±kaµe alaªkata-umaªge as²timah±dv±r±ni catusaµµhic³¼adv±r±ni ekasatasayanagabbhe anekasatad²pagabbhe ca passa, may± saddhi½ samaggo sammodam±no hutv± attano balena saddhi½ upak±rinagara½ pavisa, dev±”ti nagaradv±ra½ vivar±pesi. R±j± ekasatar±japariv±ro nagara½ p±visi. Mah±satto p±s±d± oruyha r±j±na½ vanditv± sapariv±ra½ ±d±ya umaªga½ p±visi. R±j± alaªkatadevasabha½ viya umaªga½ disv± bodhisattassa guºe vaººento ±ha–
764. “L±bh± vata videh±na½, yassimedis± paº¹it±;
ghare vasanti vijite, yath± tva½si mahosadh±”ti.
Tattha videh±nanti evar³p±na½ paº¹it±na½ ±karassa uµµh±naµµh±nabh³tassa videh±na½ janapadassa l±bh± vata. Yassimedis±ti yassa ime evar³p± paº¹it± up±yakusal± santike v± ekaghare v± ekajanapade v± ekaraµµhe v± vasanti, tassapi l±bh± vata. Yath± tva½s²ti yath± tva½ asi, t±disena paº¹itena saddhi½yeva ekaraµµhe v± ekajanapade v± ekanagare v± ekaghare v± vasitu½ labhanti. Tesa½ videharaµµhav±s²nañceva mithilanagarav±s²nañca tay± saddhi½ ekato vasitu½ labhant±na½ l±bh± vat±ti vadati.
Athassa mah±satto ekasatasayanagabbhe dasseti. Ekassa dv±re vivaµe sabbesa½ vivar²yati. Ekassa dv±re pidahite sabbesa½ pidh²yati. R±j± umaªga½ olokento purato gacchati, paº¹ito pana pacchato. Sabb± sen± umaªgameva p±visi. R±j± umaªgato nikkhami. Paº¹ito tassa nikkhantabh±va½ ñatv± saya½ nikkhamitv± aññesa½ nikkhamitu½ adatv± umaªgadv±ra½ pidahanto ±ºi½ akkami. T±vadeva as²timah±dv±r±ni catusaµµhic³¼adv±r±ni ekasatasayanagabbhadv±r±ni anekasatad²pagabbhadv±r±ni ca ekappah±reneva pidahi½su. Sakalo umaªgo lokantariyanirayo viya andhak±ro ahosi. Mah±jano bh²tatasito ahosi. Mah±satto hiyyo umaªga½ pavisanto ya½ khagga½ v±luke µhapesi, ta½ gahetv± bh³mito aµµh±rasahatthubbedha½ ±k±sa½ ullaªghitv± oruyha r±j±na½ hatthe gahetv± asi½ uggiritv± t±setv± “mah±r±ja, sakalajambud²pe rajja½ kassa rajjan”ti pucchi. So bh²to “tuyhameva paº¹it±”ti vatv± “abhaya½ me deh²”ti ±ha. “M± bh±yittha, mah±r±ja, n±ha½ ta½ m±retuk±mat±ya khagga½ par±masi½, mama paññ±nubh±va½ dassetu½ par±masin”ti khagga½ rañño ad±si. Atha na½ khagga½ gahetv± µhita½ “mah±r±ja, sace ma½ m±retuk±mosi, id±neva imin± khaggena m±rehi. Atha abhaya½ d±tuk±mo, abhaya½ deh²”ti ±ha. “Paº¹ita, may± tuyhampi abhaya½ dinnameva, tva½ m± cintay²”ti asi½ µhapetv± ubhopi aññamañña½ adubbh±ya sapatha½ kari½su.
Atha r±j± bodhisatta½ ±ha– “paº¹ita, eva½ ñ±ºabalasampanno hutv± rajja½ kasm± na gaºh±s²”ti? “Mah±r±ja, aha½ iccham±no ajjeva sakalajambud²pe r±j±no m±retv± rajja½ gaºheyya½, para½ m±retv± ca yasaggahaºa½ n±ma paº¹itehi na pasatthan”ti. “Paº¹ita, mah±jano dv±ra½ alabham±no paridevati, umaªgadv±ra½ vivaritv± mah±janassa j²vitad±na½ deh²”ti So dv±ra½ vivari, sakalo umaªgo ekobh±so ahosi. Mah±jano ass±sa½ paµilabhi. Sabbe r±j±no attano sen±ya saddhi½ nikkhamitv± paº¹itassa santika½ ±gami½su. So raññ± saddhi½ vis±lam±¼ake aµµh±si. Atha na½ te r±j±no ±ha½su “paº¹ita, ta½ niss±ya j²vita½ laddha½, sace muhutta½ umaªgadv±ra½ na vivarittha, sabbesa½ no tattheva maraºa½ abhaviss±”ti. “Na mah±r±j±no id±neva tumhehi maññeva niss±ya j²vita½ laddha½, pubbepi laddha½yev±”ti. “Kad±, paº¹it±”ti? “Ýhapetv± amh±ka½ nagara½ sakalajambud²pe rajja½ gahetv± uttarapañc±lanagara½ gantv± uyy±ne jayap±na½ p±tu½ sur±ya paµiyattak±la½ sarath±”ti? “¾ma, paº¹it±”ti. Tad± esa r±j± kevaµµena saddhi½ dummantitena visayojit±ya sur±ya ceva macchama½sehi ca tumhe m±retu½ kiccamak±si. Ath±ha½ “m±dise paº¹ite dharam±ne ime an±thamaraºa½ m± marant³”ti attano yodhe pesetv± sabbabh±jan±ni bhind±petv± etesa½ manta½ bhinditv± tumh±ka½ j²vitad±na½ ad±sinti.
Te sabbepi ubbiggam±nas± hutv± c³¼anir±j±na½ pucchi½su “sacca½ kira, mah±r±j±”ti? “¾ma, may± kevaµµassa katha½ gahetv± kata½, saccameva paº¹ito kathet²”ti. Te sabbepi mah±satta½ ±liªgitv± “paº¹ita, tva½ sabbesa½ no patiµµh± j±to, ta½ niss±ya maya½ j²vita½ labhimh±”ti sabbapas±dhanehi mah±sattassa p³ja½ kari½su. Paº¹ito r±j±na½ ±ha– “mah±r±ja, tumhe m± cintayittha, p±pamittasa½saggasseva esa doso, ime r±j±no kham±peth±”ti. R±j± “may± duppurisa½ niss±ya tumh±ka½ evar³pa½ kata½, esa mayha½ doso, khamatha me dosa½, puna evar³pa½ na kariss±m²”ti kham±pesi. Te aññamañña½ accaya½ desetv± samagg± sammodam±n± ahesu½. Atha r±j± bah³ni kh±dan²yabhojan²yagandham±l±d²ni ±har±petv± sabbehi saddhi½ satt±ha½ umaªgeyeva k²¼itv± nagara½ pavisitv± mah±sattassa mah±sakk±ra½ k±retv± ekasatar±japarivuto mah±tale nis²ditv± paº¹ita½ attano santike vas±petuk±mat±ya ±ha–
765. “Vuttiñca parih±rañca, diguºa½ bhattavetana½;
dad±mi vipule bhoge, bhuñja k±me ramassu ca;
m± videha½ paccagam±, ki½ videho karissat²”ti.
Tattha vuttinti yasanissita½ j²vitavutti½. Parih±ranti g±manigamad±na½. Bhattanti niv±pa½. Vetananti paribbaya½. Bhogeti aññepi te vipule bhoge dad±mi.
Paº¹ito ta½ paµikkhipanto ±ha–
766. “Yo cajetha mah±r±ja, bhatt±ra½ dhanak±raº±;
ubhinna½ hoti g±rayho, attano ca parassa ca;
y±va j²veyya vedeho, n±ññassa puriso siy±.
767. “Yo cajetha mah±r±ja, bhatt±ra½ dhanak±raº±;
ubhinna½ hoti g±rayho, attano ca parassa ca;
y±va tiµµheyya vedeho, n±ññassa vijite vase”ti.
Tattha attano ca parassa c±ti evar³pañhi “dhanak±raº± may± attano bhatt±ra½ pariccajantena p±pa½ katan”ti att±pi att±na½ garahati, “imin± dhanak±raº± attano bhatt± pariccatto, p±padhammo ayan”ti paropi garahati. Tasm± na sakk± tasmi½ dharante may± aññassa vijite vasitunti.
Atha na½ r±j± ±ha– “tena hi, paº¹ita, tava rañño divaªgatak±le idh±gantu½ paµiñña½ deh²”ti. So “s±dhu, deva, aha½ j²vanto ±gamiss±m²”ti ±ha. Athassa r±j± satt±ha½ mah±sakk±ra½ katv± satt±haccayena puna ±pucchanak±le “aha½ te, paº¹ita, idañcidañca damm²”ti vadanto g±tham±ha–
768. “Dammi nikkhasahassa½ te, g±m±s²tiñca k±sisu;
d±sisat±ni catt±ri, dammi bhariy±satañca te;
sabba½ senaªgam±d±ya, sotthi½ gaccha mahosadh±”ti.
Tattha nikkhasahassanti pañcasuvaººena nikkhena nikkh±na½ sahassa½. G±m±ti ye g±m± sa½vacchare sa½vacchare sahassasahassuµµh±nak±, te ca g±me te dammi. K±sis³ti k±siraµµhe. Ta½ videharaµµhassa ±sanna½, tasm± tatthassa as²tig±me ad±si.