Mahosadhassa akkh±si, s±¼ik±vacana½ idan”ti.
Tattha s±¼ik±vacana½ idanti ida½ s±¼ik±ya vacananti sabba½ vitth±retv± kathes²ti.
Suvakhaº¹a½ niµµhita½.
Mah±-umaªgakaº¹a½
Ta½ sutv± mah±satto cintesi “r±j± mama aniccham±nasseva gamissati, gantv± ca pana mah±vin±sa½ p±puºissati. Atha mayha½ ‘evar³passa n±ma yasad±yakassa rañño vacana½ hadaye katv± tassa saªgaha½ n±k±s²’ti garah±pi uppajjissati, m±dise paº¹ite vijjam±ne ki½k±raº± esa nassissati, aha½ rañño puretarameva gantv± c³¼ani½ disv± suvibhatta½ katv± videharañño niv±satth±ya nagara½ m±petv± g±vutamatta½ jaªgha-umaªga½, a¹¹hayojanikañca mah±-umaªga½, k±retv± c³¼anirañño dh²tara½ abhisiñcitv± amh±ka½ raññop±daparic±rika½ katv± aµµh±rasa-akkhobhaºisaªkhehi balehi ekasatar±j³su pariv±retv± µhitesveva amh±ka½ r±j±na½ r±humukhato canda½ viya mocetv± ±d±y±gamana½ n±ma mama bh±ro”ti. Tasseva½ cintentassa sar²re p²ti uppajji. So p²tivegena ud±na½ ud±nento ima½ upa¹¹hag±tham±ha–
634. “Yasseva ghare bhuñjeyya bhoga½, tasseva attha½ puriso careyy±”ti;
tassattho– yassa rañño santike puriso mahanta½ issariya½ labhitv± bhoga½ bhuñjeyya, akkosantassapi paharantassapi gale gahetv± nikka¹¹hantassapi tasseva attha½ hita½ vu¹¹hi½ paº¹ito k±yadv±r±d²hi t²hi dv±rehi careyya; na hi mittadubbhikamma½ paº¹itehi k±tabbanti; iti cintetv± so nhatv± alaªkaritv± mahantena yasena r±jakula½ gantv± r±j±na½ vanditv± ekamanta½ µhito ±ha– “ki½, deva, gacchissatha uttarapañc±lanagaran”ti? “¾ma, t±ta, pañc±lacandi½ alabhantassa mama ki½ rajjena, m± ma½ pariccaji, may± saddhi½yeva ehi; tattha amh±ka½ gatak±raº± dve atth± nipphajjissanti, itthiratanañca lacch±mi, raññ± ca me saddhi½ metti patiµµhahissat²”ti; atha na½ paº¹ito “tena hi, deva, aha½ pure gantv± tumh±ka½ nivesan±ni m±pess±mi, tumhe may± pahitas±sanena ±gaccheyy±th±”ti vadanto dve g±th± abh±si–
“hand±ha½ gacch±mi pure janinda, pañc±lar±jassa pura½ suramma½;
nivesan±ni m±petu½, vedehassa yasassino.
635. “Nivesan±ni m±petv±, vedehassa yasassino;
yad± te pahiºeyy±mi, tad± eyy±si khattiy±”ti.
Tattha vedehass±ti tava videhar±jassa. Eyy±s²ti ±gaccheyy±s²ti. Ta½ sutv± r±j± “na kira ma½ paº¹ito pariccajat²”ti haµµhatuµµho hutv± ±ha– “t±ta, tava pure gacchantassa ki½ laddhu½ vaµµat²”ti? “Balav±hana½, dev±”ti. “Yattaka½ icchasi, tattaka½ gaºha, t±t±”ti. “Catt±ri bandhan±g±r±ni vivar±petv± cor±na½ saªkhalikabandhan±ni bhind±petv± tepi may± saddhi½ pesetha dev±”ti. “Yath±ruci karohi, t±t±”ti. Mah±satto bandhan±g±radv±r±ni vivar±petv± s³re mah±yodhe gataµµh±ne kamma½ nipph±detu½ samatthe n²har±petv± “ma½ upaµµhahath±”ti vatv± tesa½ sakk±ra½ k±retv± va¹¹hakikamm±racammak±ra-iµµhakap±s±ºak±racittak±r±dayo n±n±sippakusal± aµµh±rasa seniyo ±d±ya v±sipharasukudd±lakhaºitti-±d²ni bah³ni upakaraº±ni g±h±petv± mah±balak±yaparivuto nagar± nikkhami. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
636. “Tato ca p±y±si pure mahosadho, pañc±lar±jassa pura½ suramma½;
nivesan±ni m±petu½, vedehassa yasassino”ti.
Mah±sattopi gacchanto yojanantare yojanantare ekeka½ g±ma½ nivesetv± ekeka½ amacca½ “tumhe rañño pañc±lacandi½ gahetv± nivattanak±le hatthi-assarathe kappetv± r±j±na½ ±d±ya pacc±mitte paµib±hant± khippa½ mithila½ p±peyy±th±”ti vatv± µhapesi. Gaªg±t²ra½ pana patv± ±nandakum±ra½ pakkos±petv± “±nanda, tva½ t²ºi va¹¹hakisat±ni ±d±ya uddha½gaªga½ gantv± s±rad±r³ni g±h±petv± tisatamatt± n±v± m±petv± nagarassatth±ya tattheva tacch±petv± sallahuk±na½ d±r³na½ n±v±ya p³r±petv± khippa½ ±gaccheyy±s²”ti pesesi. Saya½ pana n±v±ya gaªga½ taritv± otiººaµµh±nato paµµh±ya padasaññ±yeva gaºetv± “ida½ a¹¹hayojanaµµh±na½, ettha mah±-umaªgo bhavissati, imasmi½ µh±ne rañño nivesananagara½ bhavissati, ito paµµh±ya y±va r±jageh± g±vutamatte µh±ne jaªgha-umaªgo bhavissat²”ti paricchinditv± nagara½ p±visi. C³¼anir±j± bodhisattassa ±gamana½ sutv± “id±ni me manoratho matthaka½ p±puºissati, pacc±mitt±na½ piµµhi½ passiss±mi, imasmi½ ±gate vedehopi na cirasseva ±gamissati, atha ne ubhopi m±retv± sakalajambud²patale ekarajja½ kariss±m²”ti paramatuµµhi½ patto ahosi. Sakalanagara½ saªkhubhi “esa kira mahosadhapaº¹ito, imin± kira ekasatar±j±no le¹¹un± k±k± viya pal±pit±”ti. Mah±satto n±garesu attano r³pasampatti½ passantesuyeva r±jadv±ra½ gantv± rañño paµivedetv± “pavisat³”ti vutte pavisitv± r±j±na½ vanditv± ekamanta½ nis²di. Atha na½ r±j± paµisanth±ra½ katv± “t±ta, r±j± kad± ±gamissat²”ti pucchi. “May± pesitak±le, dev±”ti. “Tva½ pana kimattha½ ±gatos²”ti. “Amh±ka½ rañño nivesana½ m±petu½, dev±”ti. “S±dhu, t±t±”ti. Athassa sen±ya paribbaya½ d±petv± mah±sattassa mahanta½ sakk±ra½ k±retv± nivesanageha½ d±petv± “t±ta, y±va te r±j± n±gacchati, t±va anukkaºµham±no amh±kampi kattabbayuttaka½ karontova vas±hi tvan”ti ±ha. So kira r±janivesana½ abhiruhantova mah±sop±nap±dam³le µhatv± “idha jaªgha-umaªgadv±ra½ bhavissat²”ti sallakkhesi. Athassa etadahosi “r±j± ‘amh±kampi kattabbayuttaka½ karoh²’ti vadati, umaªge khaºiyam±ne yath± ida½ sop±na½ na osakkati, tath± k±tu½ vaµµat²”ti. Atha r±j±na½ evam±ha– “deva, aha½ pavisanto sop±nap±dam³le µhatv± navakamma½ olokento mah±sop±ne dosa½ passi½. Sace te ruccati, aha½ d±r³ni labhanto man±pa½ katv± atthareyyan”ti. “S±dhu, paº¹ita, atthar±h²”ti. So “idha umaªgadv±ra½ bhavissat²”ti sallakkhetv± ta½ por±ºasop±na½ haritv± yattha umaªgadv±ra½ bhavissati, tattha pa½suno apatanatth±ya phalakasanth±ra½ k±retv± yath± sop±na½ na osakkati, eva½ niccala½ katv± sop±na½ atthari. R±j± ta½ k±raºa½ aj±nanto “mama sinehena karot²”ti maññi. Eva½ ta½ divasa½ teneva navakammena v²tin±metv± punadivase r±j±na½ ±ha– “deva, sace amh±ka½ rañño vasanaµµh±na½ j±neyy±ma, man±pa½ katv± paµijaggeyy±m±”ti. S±dhu, paº¹ita, µhapetv± mama nivesana½ sakalanagare ya½ nivesana½ icchasi, ta½ gaºh±ti. Mah±r±ja, maya½ ±gantuk±, tumh±ka½ bah³ vallabh± yodh±, te attano attano gehesu gayham±nesu amhehi saddhi½ kalaha½ karissanti. “Tad±, deva, tehi saddhi½ maya½ ki½ kariss±m±”ti? “Tesa½ vacana½ m± gaºha. Ya½ icchasi, ta½ µh±nameva gaºh±peh²”ti. “Deva, te punappuna½ ±gantv± tumh±ka½ kathessanti, tena tumh±ka½ cittasukha½ na labhissati. Sace pana iccheyy±tha, y±va maya½ nivesan±ni gaºh±ma, t±va amh±ka½yeva manuss± dov±rik± assu. Tato te dv±ra½ alabhitv± n±gamissanti. Eva½ sante tumh±kampi cittasukha½ labhissat²”ti. R±j± “s±dh³”ti sampaµicchi. Mah±satto sop±nap±dam³le sop±nas²se mah±dv±reti sabbattha attano manusseyeva µhapetv± “kassaci pavisitu½ m± adatth±”ti vatv± atha rañño m±tu nivesana½ gantv± “bhindan±k±ra½ dasseth±”ti manusse ±º±pesi. Te dv±rakoµµhak±lindato paµµh±ya iµµhak± ca mattik± ca apanetu½ ±rabhi½su. R±jam±t± ta½ pavatti½ sutv± ±gantv± “kissa, t±t±, mama geha½ bhindath±”ti ±ha. “Mahosadhapaº¹ito bhind±petv± attano rañño nivesana½ k±tuk±mo”ti. “Yadi eva½ idheva vasath±”ti. “Amh±ka½ rañño mahanta½ balav±hana½, ida½ nappahoti, añña½ mahanta½ geha½ kariss±m±”ti. “Tumhe ma½ na j±n±tha, aha½ r±jam±t±, id±ni puttassa santika½ gantv± j±niss±m²”ti. “Maya½ rañño vacanena bhind±ma, sakkont² v±reh²”ti. S± kujjhitv± “id±ni vo kattabba½ j±niss±m²”ti r±jadv±ra½ agam±si. Atha na½ “m± pavis±”ti dov±rik± v±rayi½su. “Aha½ r±jam±t±”ti. “Na maya½ ta½ j±n±ma, maya½ raññ± ‘kassaci pavisitu½ m± adatth±’ti ±ºatt±, gaccha tvan”ti. S± gahetabbagahaºa½ apassant² nivattitv± attano nivesana½ olokent² aµµh±si. Atha na½ eko puriso “ki½ idha karosi, gacchasi, na gacchas²”ti g²v±ya gahetv± bh³miya½ p±tesi. S± cintesi “addh± ime rañño ±ºatt± bhavissanti, itarath± eva½ k±tu½ na sakkhissanti, paº¹itasseva santika½ gacchiss±m²”ti. S± gantv± “t±ta mahosadha, kasm± mama nivesana½ bhind±pes²”ti ±ha. So t±ya saddhi½ na kathesi, santike µhito puriso panassa “devi, ki½ kathes²”ti ±ha. “T±ta, mahosadhapaº¹ito kasm± mama geha½ bhind±pet²”ti? “Vedeharañño vasanaµµh±na½ k±tun”ti. “Ki½, t±ta, eva½ mahante nagare aññattha nivesanaµµh±na½ na labbhat²”ti maññati. “Ima½ satasahassa½ lañja½ gahetv± aññattha geha½ k±ret³”ti. “S±dhu, devi, tumh±ka½ geha½ vissajj±pess±mi, lañjassa gahitabh±va½ m± kassaci kathayittha. M± no aññepi lañja½ datv± geh±ni vissajj±petuk±m± ahesun”ti. S±dhu, t±ta, “rañño m±t± lañja½ ad±s²”ti mayhampi lajjanakameva, tasm± na kassaci kathess±m²ti. So “s±dh³”ti tass± santik± satasahassa½ gahetv± geha½ vissajj±petv± kevaµµassa geha½ agam±si. Sopi dv±ra½ gantv± ve¼upesik±hi piµµhicammupp±µana½ labhitv± gahetabbagahaºa½ apassanto puna geha½ gantv± satasahassameva ad±si. Etenup±yena sakalanagare gehaµµh±na½ gaºhantena lañja½ gahetv± laddhakah±paº±naññeva nava koµiyo j±t±. Mah±satto sakalanagara½ vicaritv± r±jakula½ agam±si. Atha na½ r±j± pucchi “ki½, paº¹ita, laddha½ te vasanaµµh±nan”ti? “Mah±r±ja, adent± n±ma natthi, apica kho pana gehesu gayham±nesu kilamanti. Tesa½ piyavippayoga½ k±tu½ amh±ka½ ayutta½. Bahinagare g±vutamatte µh±ne gaªg±ya ca nagarassa ca antare asukaµµh±ne amh±ka½ rañño vasananagara½ kariss±m²”ti. Ta½ sutv± r±j± “antonagare yujjhitumpi dukkha½, neva sakasen±, na parasen± ñ±tu½ sakk±. Bahinagare pana sukha½ yuddha½ k±tu½, tasm± bahinagareyeva te koµµetv± m±ress±m±”ti tussitv± “s±dhu, paº¹ita, tay± sallakkhitaµµh±neyeva k±reh²”ti ±ha. “Mah±r±ja, aha½ k±ress±mi, tumh±ka½ pana manussehi d±rupaºº±d²na½ atth±ya amh±ka½ navakammaµµh±na½ n±gantabba½. ¾gacchant± hi kalaha½ karissanti, teneva tumh±kañca amh±kañca cittasukha½ na bhavissat²”ti. “S±dhu, paº¹ita, tena passena nisañc±ra½ k±reh²”ti. “Deva, amh±ka½ hatth² udak±bhirat± udakeyeva k²¼issanti. Udake ±vile j±te ‘mahosadhassa ±gatak±lato paµµh±ya pasanna½ udaka½ p±tu½ na labh±m±’ti sace n±gar± kujjhissanti, tampi sahitabban”ti R±j± “vissatth± tumh±ka½ hatth² k²¼ant³”ti vatv± nagare bheri½ car±pesi– “yo ito nikkhamitv± mahosadhassa nagaram±pitaµµh±na½ gacchati, tassa sahassadaº¹o”ti.