Na t±dise bh³mipat² adesi, eta½ var±na½ dutiya½ var±m²”ti.
Tattha katan±madheyy±ti muddhani abhisittatt±va “muddh±bhisitt±”ti katan±madheyy±. Na t±diseti t±dise khattiye na adesi m± kh±di.
Iti so dutiya½ vara½ gaºhanto parosat±na½ khattiy±na½ j²vitavara½ gaºhi. Poris±dopissa dadam±no ±ha–
456. “Ye khattiy±se idha bh³mip±l±, muddh±bhisitt± katan±madheyy±;
na t±dise bh³mipat² ademi, eta½ var±na½ dutiya½ dad±m²”ti.
Ki½ pana te tesa½ sadda½ suºanti, na suºant²ti? Na sabba½ suºanti. Poris±dena hi rukkhassa dh³maj±la-upaddavabhayena paµikkamitv± aggi kato, aggino ca rukkhassa ca antare nis²ditv± mah±satto tena saddhi½ kathesi, tasm± sabba½ asutv± upa¹¹hupa¹¹ha½ suºi½su. Te “id±ni sutasomo poris±da½ damessati, m± bh±yath±”ti aññamañña½ samass±sesu½. Tasmi½ khaºe mah±satto ima½ g±tham±ha–
457. “Parosata½ khattiy± te gah²t±, tal±vut± assumukh± rudant±;
sake te raµµhe paµip±day±hi, eta½ var±na½ tatiya½ var±m²”ti.
Tattha parosatanti atirekasata½. Te gah²t±ti tay± gahit±. Tal±vut±ti hatthatalesu ±vut±.
Iti mah±satto tatiya½ vara½ gaºhanto tesa½ khattiy±na½ sakaraµµhaniyy±tanavara½ gaºhi. Ki½k±raº±? So akh±dantopi verabhayena sabbe te d±se katv± araññeyeva v±seyya, m±retv± v± cha¹¹eyya, paccanta½ netv± v± vikkiºeyya, tasm± tesa½ sakaraµµhaniyy±tanavara½ gaºhi. Itaropissa dadam±no ima½ g±tham±ha–
458. “Parosata½ khattiy± me gah²t±, tal±vut± assumukh± rudant±;
sake te raµµhe paµip±day±mi, eta½ var±na½ tatiya½ dad±m²”ti.
Catuttha½ pana vara½ gaºhanto bodhisatto ima½ g±tham±ha–
459. “Chidda½ te raµµha½ byathit± bhay± hi, puth³ nar± leºamanuppaviµµh±;
manussama½sa½ viramehi r±ja, eta½ var±na½ catuttha½ var±m²”ti.
Tattha chiddanti na ghanav±sa½ tattha tattha g±m±d²na½ uµµhitatt± savivara½. Byathit± bhay±h²ti “poris±do id±ni ±gamissat²”ti tava bhayena kampit±. Leºamanuppaviµµh±ti d±rake hatthesu gahetv± tiºagahan±dinil²yanaµµh±na½ paviµµh±. Manussama½santi duggandha½ jeguccha½ paµikk³la½ manussama½sa½ pajaha. Nissakkatthe v± upayoga½, manussama½sato viram±h²ti attho.
Eva½ vutte poris±do p±ºi½ paharitv± hasanto “samma sutasoma ki½ n±meta½ kathesi, kath±ha½ tumh±ka½ eta½ vara½ dass±mi, sace gaºhituk±mo, añña½ gaºh±h²”ti vatv± g±tham±ha–
460. “Addh± hi so bhakkho mama man±po, etassa hetumhi vana½ paviµµho;
soha½ katha½ etto up±rameyya½, añña½ var±na½ catuttha½ varass³”ti.
Tattha vananti rajja½ pah±ya ima½ vana½ paviµµho.
Atha na½ mah±satto “tva½ ‘manussama½sassa piyataratt± tato viramitu½ na sakkom²”ti vadasi. Yo hi piya½ niss±ya p±pa½ karoti, aya½ b±lo”ti vatv± g±tham±ha–
461. “Na ve ‘piya½ me’ti janinda t±diso, atta½ nira½kacca piy±ni sevati;
att±va seyyo param± ca seyyo, labbh± piy± ocitatthena pacch±”ti.
Tattha t±disoti janinda t±diso yuv± abhir³po mah±yaso “ida½ n±ma me piyan”ti piyavatthulobhena tattha att±na½ nira½katv± sabbasugat²hi ceva sukhavisesehi ca cavitv± niraye p±tetv± na ve piy±ni sevati. Param± ca seyyoti purisassa hi param± piyavatthumh± att±va varataro. Ki½k±raº±? Labbh± piy±ti, piy± n±ma visayavasena ceva puññena ca ocitatthena va¹¹hitatthena diµµhadhamme ceva parattha ca devamanussasampatti½ patv± sakk± laddhu½.
Eva½ vutte poris±do bhayappatto hutv± “aha½ sutasomena gahita½ vara½ vissajj±petumpi manussama½sato viramitumpi na sakkomi, ki½ nu kho kariss±m²”ti assupuººehi nettehi g±tham±ha–
462. “Piya½ me m±nusa½ ma½sa½, sutasoma vij±nahi;
namhi sakk± niv±retu½, añña½ vara½ samma varass³”ti.
Tattha vij±nah²ti tvampi j±n±hi.
Tato bodhisatto ±ha–
463. “Yo ve ‘piya½ me’ti piy±nurakkh², atta½ nira½kacca piy±ni sevati;
soº¹ova pitv± visamissap±na½, teneva so hoti dukkh² parattha.
464. “Yo c²dha saªkh±ya piy±ni hitv±, kicchenapi sevati ariyadhamme;
dukkhitova pitv±na yathosadh±ni, teneva so hoti sukh² paratth±”ti.
Tattha yo veti, samma poris±da, yo puriso “ida½ me piyan”ti p±pakiriy±ya att±na½ nira½katv± piy±ni vatth³ni sevati, so sur±pemena visamissa½ sura½ pitv± soº¹o viya tena p±pakammena parattha niray±d²su dukkh² hoti. Saªkh±y±ti j±nitv± tuletv±. Piy±ni hitv±ti adhammapaµisa½yutt±ni piy±ni cha¹¹etv±.
Eva½ vutte poris±do kal³na½ paridevanto g±tham±ha–
465. “Oh±yaha½ pitara½ m±tarañca, man±piye k±maguºe ca pañca;
etassa hetumhi vana½ paviµµho, ta½ te vara½ kinti maha½ dad±m²”ti.
Tattha etass±ti manussama½sassa. Kinti mahanti kinti katv± aha½ ta½ vara½ demi.
Tato mah±satto ima½ g±tham±ha–
466. “Na paº¹it± diguºam±hu v±kya½, saccappaµiññ±va bhavanti santo;
‘varassu samma’ iti ma½ avoca, iccabrav² tva½ na hi te samet²”ti.
Tattha diguºanti, samma poris±da, paº¹it± n±ma eka½ vatv± puna ta½ visa½v±dent± dutiya½ vacana½ na kathenti. Iti ma½ avoc±ti, “samma sutasoma varassu varan”ti eva½ ma½ abh±sasi. Iccabrav²ti tasm± ya½ tva½ iti abravi, ta½ te id±ni na sameti.
So puna rodanto eva g±tham±ha–
467. “Apuññal±bha½ ayasa½ akitti½, p±pa½ bahu½ duccarita½ kilesa½;
manussama½sassa kate up±g±, ta½ te vara½ kinti maha½ dadeyyan”ti.
Tattha p±panti kammapatha½ appatta½. Duccaritanti kammapathappatta½. Kilesanti dukkha½. Manussama½sassa kateti manussama½sassa hetu. Up±g±ti upagatomhi. Ta½ teti ta½ tuyha½ kath±ha½ vara½ demi, m± ma½ v±rayi, anukampa½ k±ruñña½ mayi karohi, añña½ vara½ gaºh±h²ti ±ha.
Atha mah±satto ±ha–
468. “Na ta½ vara½ arahati jantu d±tu½, ya½ v±pi datv± na av±kareyya;
varassu samma avikampam±no, p±ºa½ cajitv±napi dassamev±”ti.
Eva½ tena paµhama½ vuttag±tha½ ±haritv± dassetv± varad±ne uss±hento g±th± ±ha–
469. “P±ºa½ cajanti santo n±pi dhamma½, saccappaµiññ±va bhavanti santo;
datv± vara½ khippamav±karohi, etena sampajja sur±jaseµµha.
470. “Caje dhana½ aªgavarassa hetu, aªga½ caje j²vita½ rakkham±no;
aªga½ dhana½ j²vitañc±pi sabba½, caje naro dhammamanussaranto”ti.
Tattha p±ºanti j²vita½. Santo n±ma api j²vita½ cajanti, na dhamma½. Khippamav±karoh²ti idha khippa½ mayha½ deh²ti attho. Eten±ti etena dhammena ceva saccena ca sampajja sampanno upapanno hohi. Sur±jaseµµh±ti ta½ paggaºhanto ±lapati. Caje dhananti, samma poris±da, paº¹ito puriso hatthap±d±dimhi aªge chijjam±ne tassa rakkhaºatth±ya bahumpi dhana½ cajeyya. Dhammamanussarantoti aªgadhanaj²vit±ni pariccajantopi “sata½ dhamma½ na v²tikkamiss±m²”ti eva½ dhamma½ anussaranto.
Eva½ mah±satto imehi k±raºehi ta½ sacce patiµµh±petv± id±ni attano gurubh±va½ dassetu½ g±tham±ha–
471. “Yasm± hi dhamma½ puriso vijaññ±, ye cassa kaªkha½ vinayanti santo;
ta½ hissa d²pañca par±yaºañca, na tena mitti½ jirayetha pañño”ti.
Tattha yasm±ti yamh± puris±. Dhammanti kusal±kusalajotaka½ k±raºa½. Vijaññ±ti vij±neyya. Ta½ hiss±ti ta½ ±cariyakula½ etassa puggalassa patiµµh±naµµhena d²pa½, uppanne bhaye gantabbaµµh±naµµhena par±yaºañca. Na tena mittinti tena ±cariyapuggalena saha so paº¹ito kenacipi k±raºena mitti½ na j²rayetha na vin±seyya.
Evañca pana vatv±, “samma poris±da, guºavantassa ±cariyassa vacana½ n±ma bhinditu½ na vaµµati, ahañca taruºak±lepi tava piµµhi-±cariyo hutv± bahu½ sikkha½ sikkh±pesi½, id±nipi buddhal²l±ya sat±rah± g±th± te kathesi½, tena me vacana½ k±tu½ arahas²”ti ±ha. Ta½ sutv± poris±do “aya½ sutasomo mayha½ ±cariyo ceva paº¹ito ca, varo cassa may± dinno, ki½ sakk± k±tu½, ekasmi½ attabh±ve maraºa½ n±ma dhuva½, manussama½sa½ na kh±diss±mi, dass±missa varan”ti assudh±r±hi pavattam±n±hi uµµh±ya sutasomanarindassa p±desu patitv± vara½ dadam±no ima½ g±tham±ha–
472. “Addh± hi so bhakkho mama man±po, etassa hetumhi vana½ paviµµho;
sace ca ma½ y±casi etamattha½, etampi te samma vara½ dad±m²”ti.
Atha na½ mah±satto evam±ha– “samma, s²le µhitassa maraºampi vara½, gaºh±mi, mah±r±ja, tay± dinna½ vara½, ajja paµµh±ya ariyapathe patiµµhitosi, eva½ santepi ta½ y±c±mi, sace te mayi sineho atthi, pañca s²l±ni gaºha, mah±r±j±”ti. “S±dhu, samma, dehi me s²l±n²”ti. “Gaºha mah±r±j±”ti. So mah±satta½ pañcapatiµµhitena vanditv± ekamanta½ nis²di. Mah±sattopi na½ pañcas²lesu patiµµh±pesi. Tasmi½ khaºe tattha sannipatit± bhumm± dev± mah±satte p²ti½ janetv± “av²cito y±va bhavagg± añño poris±da½ manussama½sato niv±retu½ samattho n±ma natthi, aho sutasomena dukkaratara½ katan”ti mahantena saddena vana½ unn±dent± s±dhuk±ra½ ada½su. Tesa½ sadda½ sutv± c±tumah±r±jik±ti eva½ y±va brahmalok± ekakol±hala½ ahosi. Rukkhe laggitar±j±nopi ta½ devat±na½ s±dhuk±rasadda½ suºi½su. Rukkhadevat±pi sakavim±ne µhit±va s±dhuk±ramad±si. Iti devat±na½ saddova s³yati, r³pa½ na dissati. Devat±na½ s±dhuk±rasadda½ sutv± r±j±no cintayi½su– “sutasoma½ niss±ya no j²vita½ laddha½, dukkara½ kata½ sutasomena poris±da½ damenten±”ti bodhisattassa thuti½ kari½su. Poris±do mah±sattassa p±de vanditv± ekamanta½ aµµh±si. Atha na½ bodhisatto– “samma, khattiye moceh²”ti ±ha. So cintesi “aha½ etesa½ pacc±mitto, ete may± mocit± ‘gaºhatha no pacc±mittan’ti ma½ hi½seyyu½, may± j²vita½ cajantenapi na sakk± sutasomassa santik± gahita½ s²la½ bhinditu½, imin± saddhiyeva gantv± mocess±mi, eva½ me bhaya½ na bhavissat²”ti. Atha bodhisatta½ vanditv±, “sutasoma, ubhopi gantv± khattiye mocess±m±”ti vatv± g±tham±ha–
473. “Satth± ca me hosi sakh± ca mesi, vacanampi te samma aha½ ak±si½;
tuvampi me samma karohi v±kya½, ubhopi gantv±na pamocay±m±”ti.