314. “Luddh±na½ lahucitt±na½, akataññ³na dubbhina½;
n±devasatto puriso, th²na½ saddh±tumarahati.
315. “Na t± paj±nanti kata½ na kicca½, na m±tara½ pitara½ bh±tara½ v±;
anariy± samatikkantadhamm±, sasseva cittassa vasa½ vajanti.
316. “Cir±nuvuµµhampi piya½ man±pa½, anukampaka½ p±ºasamampi bhattu½;
±v±su kiccesu ca na½ jahanti, tasm±hamitth²na½ na vissas±mi.
317. “Th²nañhi citta½ yath± v±narassa, kannappakanna½ yath± rukkhach±y±;
cal±cala½ hadayamitthiy±na½, cakkassa nemi viya parivattati.
318. “Yad± t± passanti samekkham±n±, ±deyyar³pa½ purisassa vitta½;
saºh±hi v±c±hi nayanti mena½, kambojak± jalajeneva assa½.
319. “Yad± na passanti samekkham±n±, ±deyyar³pa½ purisassa vitta½;
samantato na½ parivajjayanti, tiººo nad²p±ragatova kulla½.
320. “Siles³pam± sikhiriva sabbabhakkh±, tikkham±y± nad²riva s²ghasot±;
sevanti het± piyamappiyañca, n±v± yath± orakula½ parañca.
321. “Na t± ekassa na dvinna½, ±paºova pas±rito;
yo t± mayhanti maññeyya, v±ta½ j±lena b±dhaye.
322. “Yath± nad² ca pantho ca, p±n±g±ra½ sabh± pap±;
eva½ lokitthiyo n±ma, vel± t±sa½ na vijjati.
323. “Ghat±sanasam± et±, kaºhasappasir³pam±;
g±vo bahi tiºasseva, omasanti vara½ vara½.
324. “Ghat±sana½ kuñjara½ kaºhasappa½, muddh±bhisitta½ pamad± ca sabb±;
ete naro niccayato bhajetha, tesa½ have dubbidu sabbabh±vo.
325. “Naccantavaºº± na bah³na kant±, na dakkhiº± pamad± sevitabb±;
na parassa bhariy± na dhanassa hetu, etitthiyo pañca na sevitabb±”ti.
Tattha luddh±nanti lubbh±na½. Kaºaveraj±take (j±. 1.4.69-72) viya baddhacorepi s±rajjana½ sandh±yeta½ vutta½. Lahucitt±nanti muhuttameva parivattanacitt±na½. C³¼adhanuggahaj±takena (j±. 1.5.128 ±dayo) eta½ d²petabba½. Akataññut± pana et±sa½ ekakanip±te takk±riyaj±takena (j±. 1.13.104 ±dayo) d²petabb±. N±devasattoti na adevasatto devena an±satto ayakkhagahitako abh³taviµµho puriso th²na½ s²lavantata½ saddh±tu½ n±rahati, bh³taviµµho pana saddaheyya. Katanti attano kata½ upak±ra½. Kiccanti attan± kattabba½ kicca½. Na m±taranti sabbepi ñ±take cha¹¹etv± yasmi½ paµibaddhacitt± honti, taññeva anubandhanato ete m±t±dayo na j±nanti n±ma mah±panthakam±t± viya. Anariy±ti nillajj±. Sassev±ti sakassa. ¾v±s³ti ±pad±su. Kicces³ti tesu tesu karaº²yesu. Kannappakannanti otiººotiººa½. Yath± hi visame padese rukkhach±y± ninnampi-orohati, thalampi abhiruhati, tath± et±sampi citta½ na kañci uttam±dhama½ vajjeti. Cal±calanti ekasmi½yeva apatiµµhita½. Nemi viy±ti sakaµassa gacchato cakkanemi viya. ¾deyyar³panti gahetabbaj±tika½. Vittanti dhana½. Nayant²ti attano vasa½ nenti. Jalajen±ti jalaj±tasev±lena. Kambojaraµµhav±sino kira yad± aµavito asse gaºhituk±m± honti, tad± ekasmi½ µh±ne vati½ parikkhipitv± dv±ra½ yojetv± ass±na½ udakap±natitthe sev±la½ madhun± makkhetv± sev±lasambandh±ni t²re tiº±ni ±di½ katv± y±va parikkhepadv±r± makkhenti, ass± p±n²ya½ pivitv± rasagiddhena madhun± makkhit±ni t±ni tiº±ni kh±dant± anukkamena ta½ µh±na½ pavisanti. Iti yath± te jalajena palobhetv± asse vasa½ nenti, tath± et±pi dhana½ disv± tassa gahaºatth±ya saºh±hi v±c±hipi purisa½ vasa½ nent²ti attho. Kullanti taraºatth±ya gahita½ ya½ kiñci. Siles³pam±ti puris±na½ cittabandhanena silesasadis±. Tikkham±y±ti tikhiºam±y± s²gham±y±. Nad²riv±ti yath± pabbateyy± nad² s²ghasot±, eva½ s²gham±y±ti attho. ¾paºov±ti yath± ca pas±rit±paºo yesa½ m³la½ atthi, tesaññeva upak±ro, tatheva t±pi. Yo t±ti yo puriso t± itthiyo. B±dhayeti so v±ta½ j±lena b±dheyya. Vel± t±sa½ na vijjat²ti yath± etesa½ nad²-±d²na½ “asukavel±yameva ettha gantabban”ti vel± natthi, rattimpi div±pi icchiticchitakkhaºe upagantabb±neva, asukenev±tipi mariy±d± natthi, atthikena upagantabb±neva, tath± t±samp²ti attho. Ghat±sanasam± et±ti yath± aggi indhanena na tappati, evamet±pi kilesaratiy±. Kaºhasappasir³pam±ti kodhanat±ya upan±hit±ya ghoravisat±ya dujivhat±ya mittadubbhit±y±ti pañcahi k±raºehi kaºhasappasirasadis±. Tattha bahular±gat±ya ghoravisat±, pisuºat±ya dujivhat±, atic±rit±ya mittadubbhit± veditabb±. G±vo bahi tiºassev±ti yath± g±vo kh±ditaµµh±na½ cha¹¹etv± bahi man±paman±passa tiºassa vara½ vara½ omasanti kh±danti, evamet±pi niddhana½ cha¹¹etv± añña½ sadhanameva bhajant²ti attho. Muddh±bhisittanti r±j±na½. Pamad± ca sabb±ti sabb± ca itthiyo. Eteti ete pañca jane. Niccayatoti niccasaññato, upaµµhitassati appamattova hutv±ti attho. Dubbid³ti dujj±no. Sabbabh±voti ajjh±sayo. Cirapariciººopi hi aggi dahati, ciraviss±sikopi kuñjaro gh±teti, ciraparicitopi sappo ¹a½sati, ciraviss±sikopi r±j± anatthakaro hoti, eva½ cir±ciºº±pi itthiyo vik±ra½ dassent²ti. Naccantavaºº±ti abhir³pavat². Na bah³na kant±ti a¹¹hak±sigaºik± viya bah³na½ piy± man±p±. Na dakkhiº±ti naccag²takusal±. Tath±r³p± hi bahupatthit± bahumitt± honti, tasm± na sevitabb±. Na dhanassa het³ti y± dhanahetuyeva bhajati, s± apariggah±pi na sevitabb±. S± hi dhana½ alabham±n± kujjhat²ti. Eva½ vutte mah±jano mah±sattassa “aho sukathitan”ti s±dhuk±ramad±si. Sopi ettakehi k±raºehi itth²na½ aguºa½ kathetv± tuºh² ahosi. Ta½ sutv± ±nando gijjhar±j±, “samma kuº±la, ahampi attano ñ±ºabalena itth²na½ aguºa½ kathess±m²”ti vatv± aguºakatha½ ±rabhi. Ta½ dassento satth± ±ha–
“Atha khalu, bho, ±nando gijjhar±j± kuº±lassa ±dimajjhakath±pariyos±na½ viditv± t±ya½ vel±ya½ im± g±th± abh±si–
326. “Puººampi cema½ pathavi½ dhanena, dajjitthiy± puriso sammat±ya;
laddh± khaºa½ atimaññeyya tampi, t±sa½ vasa½ asat²na½ na gacche.
327. “Uµµh±haka½ cepi al²navutti½, kom±rabhatt±ra½ piya½ man±pa½;
±v±su kiccesu ca na½ jahanti, tasm±hamitth²na½ na vissas±mi.
328. “Na vissase ‘icchati man’ti poso, na vissase ‘rodati me sak±se’;
sevanti het± piyamappiyañca, n±v± yath± orak³la½ parañca.
329. “Na vissase s±khapur±ºasanthata½, na vissase mittapur±ºacora½;
na vissase r±j±na½ ‘sakh± maman’ti, na vissase itthi dasanna m±tara½.
330. “Na vissase r±makar±su n±risu, accantas²l±su asaññat±su;
accantapem±nugatassa bhariy±, na vissase titthasam± hi n±riyo;
331. “haneyyu½ chindeyyu½ ched±peyyumpi, kaºµhepi chetv± rudhira½ piveyyu½;
m± d²nak±m±su asaññat±su, bh±va½ kare gaªgatitth³pam±su.
332. “Mus± t±sa½ yath± sacca½, sacca½ t±sa½ yath± mus±;
g±vo bahi tiºasseva, omasanti vara½ vara½.
333. “Gatenet± palobhenti, pekkhitena mhitena ca;
athopi dunnivatthena, mañjun± bhaºitena ca.
334. “Coriyo kathin± het±, v±¼± ca lapasakkhar±;
na t± kiñci na j±nanti, ya½ manussesu vañcana½.
335. “As± lokitthiyo n±ma, vel± t±sa½ na vijjati;
s±ratt± ca pagabbh± ca, sikh² sabbaghaso yath±.
336. “Natthitth²na½ piyo n±ma, appiyopi na vijjati;
sevanti het± piyamappiyañca, n±v± yath± orak³la½ parañca.
337. “Natthitth²na½ piyo n±ma, appiyopi na vijjati;
dhanatt± paµivallanti, lat±va dumanissit±.
338. “Hatthibandha½ assabandha½, gopurisañca maº¹ala½;
chava¹±haka½ pupphacha¹¹aka½, sadhanamanupatanti n±riyo.
339. “Kulaputtampi jahanti akiñcana½, chavakasamasadisampi;
anugacchanti anupatanti, dhanahetu hi n±riyo”ti.
Tattha ±dimajjhakath±pariyos±nanti kath±ya ±dimajjhapariyos±na½. Laddh± khaºanti ok±sa½ labhitv±. Icchati manti ma½ es± icchat²ti puriso itthi½ na vissaseyya. S±khapur±ºasanthatanti hiyyo v± pare v± santhata½ pur±ºas±kh±santhata½ na vissase, apapphoµetv± apaccavekkhitv± na paribhuñjeyya. Tatra hi d²ghaj±tiko v± pavisitv± tiµµheyye, pacc±mitto v± sattha½ nikkhipeyya. Mittapur±ºacoranti panthad³hanaµµh±ne µhita½ cora½ “pur±ºamitto me”ti na vissaseyya. Cor± hi ye sañj±nanti teyeva m±renti. Sakh± mamanti so hi khippameva kujjhati, tasm± r±j±na½ “sakh± me”ti na vissase. Dasannam±taranti “aya½ mahallik± id±ni ma½ na aticarissati, att±na½ rakkhissat²”ti na vissasetabb±. R±makar±s³ti b±l±na½ ratikar±su. Accantas²l±s³ti atikkantas²l±su. Accantapem±nugatass±ti sacepi accanta½ anugatapem± assa, tath±pi ta½ na vissase. Ki½k±raº±? Titthasam± hi n±riyoti sambandho, tittha½ viya sabbas±dh±raº±ti attho. Haneyyunti kuddh± v± aññapurisas±ratt± v± hutv± sabbameta½ hanan±di½ kareyyu½. M± d²nak±m±s³ti h²najjh±say±su sa½kiliµµha-±say±su. Bh±vanti evar³p±su sineha½ m± kare. Gaªgatitth³pam±s³ti sabbas±dh±raºaµµhena gaªg±titthasadis±su. Mus±ti mus±v±do t±sa½ saccasadisova. Gaten±ti-±d²su pekkhitena palobhane umm±dant²j±taka½, (j±. 2.18.57 ±dayo) dunnivatthena ni¼inik±j±taka½, (j±. 2.18.1 ±dayo) mañjun± bhaºitena “tuvaµa½ kho, ayyaputta, ±gaccheyy±s²”ti nandattherassa vatthu (ud±. 22) kathetabba½. Coriyoti sambhatassa dhanassa vin±sanena coriyo. Kathin±ti thaddhahaday±. V±¼±ti duµµh± appakeneva kujjhanas²l±. Lapasakkhar±ti niratthakalapanena sakkhar± viya madhur±. As±ti asatiyo l±mak±. S±ratt±ti sabbad± s±ratt±. Pagabbh±ti k±yap±gabbhiy±d²hi pagabbh±. Yath±ti yath± sikh² sabbaghaso, evamet±pi sabbaghas±. Paµivallant²ti parissajanti upag³hanti veµhenti. Lat±v±ti yath± lat± rukkhanissit± rukkha½ veµhenti, evamet± purisa½ parissajanti n±ma. Hatthibandhanti-±d²su gopuriso vuccati gop±lako. Chava¹±hakanti chav±na½ ¹±haka½, sus±nap±lanti vutta½ hoti. Pupphacha¹¹akanti vaccaµµh±nasodhaka½. Sadhananti etesupi sadhana½ anugacchantiyeva Akiñcananti adhana½. Chavakasamasadisanti sunakhama½sakh±dacaº¹±lena sama½ sadisa½, tena nibbisesampi purisa½ gacchanti bhajanti. Kasm±? Yasm± anupatanti dhanahetu n±riyoti.