Ta½ sutv± nandapaº¹ito attano adhipp±ya½ ±vikaronto ±ha–
100. “Na me atthopi rajjena, nagarena dhanena v±;
athopi janapadena, attho mayha½ na vijjat²”ti.
“Sace te mayi sineho atthi, eka½ me vacana½ karoh²”ti vatv± g±th±dvayam±ha–
101. “Bhotova raµµhe vijite, araññe atthi assamo;
pit± mayha½ janett² ca, ubho sammanti assame.
102. “Tes±ha½ pubb±cariyesu, puñña½ na labh±mi k±tave;
bhavanta½ ajjh±vara½ katv±, soºa½ y±cemu sa½varan”ti.
Tattha raµµheti rajje. Vijiteti ±º±pavattiµµh±ne. Assamoti himavant±raññe eko assamo atthi. Sammant²ti tasmi½ assame vasanti. Tes±hanti tesu aha½. K±taveti vattapaµivattaphal±phal±haraºasaªkh±ta½ puñña½ k±tu½ na labh±mi, bh±t± me soºapaº¹ito n±ma mamekasmi½ apar±dhe m± idha vas²ti ma½ pal±pesi. Ajjh±varanti adhi-±vara½ te maya½ bhavanta½ sapariv±ra½ katv± soºapaº¹ita½ sa½vara½ y±cemu, ±yati½ sa½vara½ y±c±m±ti attho. “Y±cemima½ varan”tipi p±µho, maya½ tay± saddhi½ soºa½ y±ceyy±ma kham±peyy±ma, ima½ vara½ tava santik± gaºh±m²ti attho. Atha na½ r±j± ±ha–
103. “Karomi te ta½ vacana½, ya½ ma½ bhaºasi br±hmaºa;
etañca kho no akkh±hi, k²vanto hontu y±cak±”ti.
Tattha karom²ti aha½ sakalajambud²parajja½ dadam±no ettaka½ ki½ na kariss±mi, karom²ti vadati. K²vantoti kittak±. Nandapaº¹ito ±ha–
104. “Parosata½ j±napad±, mah±s±l± ca br±hmaº±;
ime ca khattiy± sabbe, abhij±t± yasassino;
bhavañca r±j± manojo, ala½ hessanti y±cak±”ti.
Tattha j±napad±ti gahapat². Mah±s±l± ca br±hmaº±ti s±rappatt± br±hmaº± ca parosat±yeva. Ala½ hessant²ti pariyatt± bhavissanti. Y±cak±ti mamatth±ya soºapaº¹itassa kham±pak±. Atha na½ r±j± ±ha–
105. “Hatth² asse ca yojentu, ratha½ sannayha s±rathi;
±bandhan±ni gaºh±tha, p±d±suss±rayaddhaje;
assama½ ta½ gamiss±mi, yattha sammati kosiyo”ti.
Tattha yojent³ti hatth±roh± hatth², ass±roh± ca asse kappentu. Ratha½ sannayha s±rath²ti sammas±rathi tvampi ratha½ sannayha. ¾bandhan±n²ti hatthi-assarathesu ±bandhitabb±ni bhaº¹±ni ca gaºhatha. P±d±suss±rayaddhajeti rathe µhapitadhajap±d±su dhaje uss±rayantu uss±pentu. Kosiyoti yasmi½ assame kosiyagotto vasat²ti.
106. “Tato ca r±j± p±y±si, sen±ya caturaªgin²;
agam± assama½ ramma½, yattha sammati kosiyo”ti.– Aya½ abhisambuddhag±th±.
Tattha tato c±ti, bhikkhave, eva½ vatv± tato so r±j± ekasatakhattiye gahetv± mahatiy± sen±ya parivuto nandapaº¹ita½ purato katv± nagar± nikkhami. Caturaªg²n²ti caturaªginiy± sen±ya agam±si, antaramagge vattam±nopi avassa½ g±mit±ya eva½ vutto. Catuv²sati-akkhobhaºisaªkh±tena balak±yena saddhi½ magga½ paµipannassa tassa nandapaº¹ito iddh±nubh±vena aµµhusabhavitthata½ magga½ sama½ m±petv± ±k±se cammakhaº¹a½ pattharitv± tattha pallaªkena nis²ditv± sen±ya parivuto alaªkatahatthikkhandhe nis²ditv± gacchantena raññ± saddhi½ dhammayuttakatha½ kathento s²ta-uºh±diparissaye v±rento agam±si. Athassa assama½ p±puºanadivase soºapaº¹ito “mama kaniµµhassa atirekasattam±sasattadivas±dhik±ni satta vass±ni nikkhantass±”ti ±vajjetv± “kaha½ nu kho so etarah²”ti dibbena cakkhun± olokento “catuv²sati-akkhobhaºipariv±rena saddhi½ ekasatar±j±no gahetv± mamaññeva kham±petu½ ±gacchat²”ti disv± cintesi– “imehi r±j³hi ceva paris±hi ca mama kaniµµhassa bah³ni p±µih±riy±ni diµµh±ni, mam±nubh±va½ aj±nitv± ‘aya½ k³µajaµilo attano pam±ºa½ na j±n±ti, amh±ka½ ayyena saddhi½ payojes²’ti ma½ vambhent± kathent± av²cipar±yaº± bhaveyyu½, iddhip±µih±riya½ nesa½ dassess±m²”ti. So caturaªgulamattena a½sa½ aphusanta½ ±k±se k±ja½ µhapetv± anotattato udaka½ ±haritu½ rañño avid³re ±k±sena p±y±si. Nandapaº¹ito ta½ ±gacchanta½ disv± att±na½ dassetu½ avisahanto nisinnaµµh±neyeva antaradh±yitv± pal±yitv± himavanta½ p±visi. Manojar±j± pana ta½ ramaº²yena isivesena tath± ±gacchanta½ disv± g±tham±ha–
107. “Kassa k±dambayo k±jo, veh±sa½ caturaªgula½;
a½sa½ asamphusa½ eti, udah±r±ya gacchato”ti.
Tattha k±dambayoti kadambarukkhamayo. A½sa½ asamphusa½ et²ti a½sa½ asamphusanto sayameva ±gacchati. Udah±r±y±ti udaka½ ±haritu½ gacchantassa kassa esa k±jo eva½ eti, ko n±ma tva½, kuto v± ±gacchas²ti. Eva½ vutte mah±satto g±th±dvayam±ha–
108. “Aha½ soºo mah±r±ja, t±paso sahitabbato;
bhar±mi m±t±pitaro, rattindivamatandito.
109. “Vane phalañca m³lañca, ±haritv± disampati;
posemi m±t±pitaro, pubbe katamanussaran”ti.
Tattha sahitabbatoti sahitavato s²l±c±rasampanno eko t±paso ahanti vadati. Bhar±m²ti posemi. Atanditoti analaso hutv±. Pubbe katamanussaranti tehi pubbe kata½ mayha½ guºa½ anussarantoti. Ta½ sutv± r±j± tena saddhi½ viss±sa½ kattuk±mo anantara½ g±tham±ha–
110. “Icch±ma assama½ gantu½, yattha sammati kosiyo;
magga½ no soºa akkh±hi, yena gacchemu assaman”ti.
Tattha assamanti tumh±ka½ assamapada½. Atha mah±satto attano ±nubh±vena assamapadag±mimagga½ m±petv± g±tham±ha–
111. “Aya½ ekapad² r±ja, yeneta½ meghasannibha½;
kovi¼±rehi sañchanna½, ettha sammati kosiyo”ti.
Tassattho– mah±r±ja, aya½ ekapadiko jaªghamaggo, imin± gacchatha, yena dis±bh±gena eta½ meghavaººa½ supupphitakovi¼±rasañchanna½ vana½ dissati, ettha mama pit± kosiyagotto vasati, etassa so assamoti.
112. “Ida½ vatv±na pakk±mi, taram±no mah±-isi;
veh±se antalikkhasmi½, anus±sitv±na khattiye.
113. “Assama½ parimajjitv±, paññ±petv±na ±sana½;
paººas±la½ pavisitv±, pitara½ patibodhayi.
114. “Ime ±yanti r±j±no, abhij±t± yasassino;
assam± nikkhamitv±na, nis²da tva½ mah±-ise.
115. “Tassa ta½ vacana½ sutv±, taram±no mah±-isi;
assam± nikkhamitv±na, sadv±ramhi up±vis²”ti.– Im± abhisambuddhag±th±.
Tattha pakk±m²ti anotatta½ agam±si. Assama½ parimajjitv±ti, bhikkhave, so isi vegena anotatta½ gantv± p±n²ya½ ±d±ya tesu r±j³su assama½ asampattesuyeva ±gantv± p±n²yaghaµe p±n²yam±¼ake µhapetv± “mah±jano pivissat²”ti vanakusumehi v±setv± sammajjani½ ±d±ya assama½ sammajjitv± paººas±ladv±re pitu ±sana½ paññ±petv± pavisitv± pitara½ j±n±pes²ti attho. Up±vis²ti ucc±sane nis²di. Bodhisattassa m±t± pana tassa pacchato n²caµµh±ne ekamanta½ nis²di. Mah±satto n²c±sane nis²di. Nandapaº¹itopi bodhisattassa anotattato p±n²ya½ ±d±ya assama½ ±gatak±le rañño santika½ ±gantv± assamassa avid³re khandh±v±ra½ niv±sesi. Atha r±j± nhatv± sabb±laªk±rapaµimaº¹ito ekasatar±japarivuto nandapaº¹ita½ gahetv± mahantena sirisobhaggena bodhisatta½ kham±petu½ assama½ p±visi. Atha na½ tath± ±gacchanta½ bodhisattassa pit± disv± bodhisatta½ pucchi, sopissa ±cikkhi. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
116. “Tañca disv±na ±yanta½, jalanta½riva tejas±;
khatyasaªghapariby³¼ha½, kosiyo etadabravi.
117. “Kassa bher² mudiªg± ca, saªkh± paºavadindim±;
purato paµipann±ni, h±sayant± rathesabha½.
118. “Kassa kañcanapaµµena, puthun± vijjuvaººin±;
yuv± kal±pasannaddho, ko eti siriy± jala½.
119. “Ukk±mukhapahaµµha½va khadiraªg±rasannibha½;
mukhañca rucir± bh±ti, ko eti siriy± jala½.
120. “Kassa paggahita½ chatta½, sasal±ka½ manorama½;
±diccara½s±varaºa½, ko eti siriy± jala½.
121. “Kassa aªga½ pariggayha, v±lab²janimuttama½;
caranti varapuññassa, hatthikkhandhena ±yato.
122. “Kassa set±ni chatt±ni, ±j±n²y± ca vammit±;
samant± parik²renti, ko eti siriy± jala½.
123. “Kassa ekasata½ khaty±, anuyant± yasassino;
samant±nupariyanti, ko eti siriy± jala½.
124. “Hatthi-assarathapatti, sen± ca caturaªgin²;
samant±nupariyanti, ko eti siriy± jala½.
125. “Kasses± mahat² sen±, piµµhito anuvattati;
akkhobhaº² apariyant±, s±garasseva ³miyo.
126. “R±j±bhir±j± manojo, indova jayata½ pati;
nandassajjh±vara½ eti, assama½ brahmac±rina½.
127. “Tasses± mahat² sen±, piµµhito anuvattati;
akkhobhaº² apariyant±, s±garasseva ³miyo”ti.
Tattha jalanta½riv±ti jalanta½ viya. Paµipann±n²ti et±ni t³riy±ni kassa purato ±gacchant²ti attho. H±sayant±ti tosent±. Kañcanapaµµen±ti, t±ta, kassa kañcanamayena vijjuvaººena uºh²sapaµµena nal±µanto parikkhittoti pucchati. Yuv±ti taruºo. Kal±pasannaddhoti sannaddhasarat³º²ro. Ukk±mukhapahaµµha½ v±ti kamm±r±na½ uddhane pahaµµha½ suvaººa½ viya. Khadiraªg±rasannibhanti v²taccitakhadiraªg±ravaººa½. ¾diccara½s±varaºanti-±diccara½s²na½ ±varaºa½. Aªga½ pariggayh±ti aªga½ pariggahetv±, sar²ra½ parikkhipitv±ti attho. V±lab²janimuttamanti v±lab²jani½ uttama½ Carant²ti sañcaranti. Chatt±n²ti ±j±n²yapiµµhe nisinn±na½ dh±ritachatt±ni. Parik²rent²ti tassa samant± sabbadis±bh±gesu parik²rayanti. Caturaªgin²ti etehi hatthi-±d²hi cat³hi aªgehi samann±gat±. Akkhobhaº²ti khobhetu½ na sakk±. S±garassev±ti s±garassa ³miyo viya apariyant±. R±j±bhir±j±ti ekasatar±j³na½ p³jito, tesa½ v± adhiko r±j±ti r±j±bhir±j±. Jayata½ pat²ti jayappatt±na½ t±vati½s±na½ jeµµhako. Ajjh±varanti mama½ kham±panatth±ya nandassa parisabh±va½ upagantv± eti. Satth± ±ha–
128. “Anulitt± candanena, k±sikuttamadh±rino;
sabbe pañjalik± hutv±, is²na½ ajjhup±gamun”ti.
Tattha is²na½ ajjhup±gamunti, bhikkhave, sabbepi te r±j±no surabhicandanena anulitt± uttamak±sikavatthadh±rino sirasi patiµµh±pita-añjal² hutv± is²na½ santika½ upagat±. Tato manojo r±j± ta½ vanditv± ekamanta½ nisinno paµisanth±ra½ karonto g±th±dvayam±ha–