87. “Tesa½ ayomay± bh³mi, jalit± tejas± yut±;
samant± yojanasata½, phuµ± tiµµhanti sabbad±.
88. “Ete patanti niraye, uddha½p±d± ava½sir±;
is²na½ ativatt±ro, saññat±na½ tapassina½.
89. “Te bh³nahuno paccanti, macch± bilakat± yath±;
sa½vacchare asaªkheyye, nar± kibbisak±rino.
90. “Þayham±nena gattena, nicca½ santarab±hira½;
niray± n±dhigacchanti, dv±ra½ nikkhamanesino.
91. “Puratthimena dh±vanti, tato dh±vanti pacchato;
uttarenapi dh±vanti, tato dh±vanti dakkhiºa½;
ya½ yañhi dv±ra½ gacchanti, ta½ tadeva pidh²yare.
92. “Bah³ni vassasahass±ni, jan± nirayag±mino;
b±h± paggayha kandanti, patv± dukkha½ anappaka½.
93. “¾s²visa½va kupita½, tejassi½ duratikkama½;
na s±dhur³pe ±s²de, saññat±na½ tapassina½.
94. “Atik±yo mahiss±so, ajjuno kekak±dhipo;
sahassab±hu ucchinno, isim±sajja gotama½.
95. “Araja½ rajas± vaccha½, kisa½ avakiriya daº¹ak²;
t±lova m³lato chinno, sa r±j± vibhavaªgato.
96. “Upahacca mana½ majjho, m±taªgasmi½ yasassine;
sap±risajjo ucchinno, majjh±rañña½ tad± ahu.
97. “Kaºhad²p±yan±sajja, isi½ andhakaveº¹ayo;
aññoñña½ musal± hantv±, sampatt± yamas±dhana½.
98. “Ath±ya½ isin± satto, antalikkhacaro pure;
p±vekkhi pathavi½ cecco, h²natto pattapariy±ya½.
99. “Tasm± hi chand±gamana½, nappasa½santi paº¹it±;
aduµµhacitto bh±seyya, gira½ sacc³pasa½hita½.
100. “Manas± ce paduµµhena, yo naro pekkhate muni½;
vijj±caraºasampanna½, gant± so niraya½ adho.
101. “Ye vu¹¹he paribh±santi, pharus³pakkam± jan±;
anapacc± ad±y±d±, t±lavatthu bhavanti te.
102. “Yo ca pabbajita½ hanti, katakicca½ mahesina½;
sa k±¼asutte niraye, ciraratt±ya paccati.
103. “Yo ca r±j± adhammaµµho, raµµhaviddha½sano mago;
t±payitv± janapada½, t±pane pecca paccati.
104. “So ca vassasahass±ni, sata½ dibb±ni paccati;
accisaªghapareto so, dukkha½ vedeti vedana½.
105. “Tassa aggisikh± k±y±, niccharanti pabhassar±;
tejobhakkhassa gatt±ni, lomehi ca nakhehi ca.
106. “Þayham±nena gattena, nicca½ santarab±hira½;
dukkh±bhitunno nadati, n±go tuttaµµito yath±.
107. “Yo lobh± pitara½ hanti, dos± v± puris±dhamo;
sa k±¼asutte niraye, ciraratt±ya paccati.
108. “Sa t±diso paccati lohakumbhiya½, pakkañca satt²hi hananti nittaca½;
andha½ karitv± muttakar²sabhakkha½, kh±re nimujjanti tath±vidha½ nara½.
109. “Tatta½ pakkuthitamayogu¼añca, d²ghe ca ph±le cirarattat±pite;
vikkhambham±d±ya vibandharajjubhi, vivaµe mukhe sampavisanti rakkhas±.
110. “S±m± ca soº± sabal± ca gijjh±, k±kolasaªgh± ca dij± ayomukh±;
saªgamma kh±danti vipphandam±na½, jivha½ vibhajja vigh±sa½ salohita½.
111. “Ta½ da¹¹hat±la½ paribhinnagatta½, nippothayant± anuvicaranti rakkhas±;
rat² hi tesa½ dukhino pan²tare, et±disasmi½ niraye vasanti;
ye keci loke idha pettigh±tino.
112. “Putto ca m±tara½ hantv±, ito gantv± yamakkhaya½;
bhusam±pajjate dukkha½, attakammaphal³pago.
113. “Amanuss± atibal±, hant±ra½ janayantiy±;
ayomayehi v±lehi, p²¼ayanti punappuna½.
114. “Tamassava½ sak± gatt±, rudhira½ attasambhava½;
tambalohavil²na½va, tatta½ p±yenti mattigha½.
115. “Jiguccha½ kuºapa½ p³ti½, duggandha½ g³thakaddama½;
pubbalohitasaªk±sa½, rahadamogayha tiµµhati.
116. “Tamena½ kimayo tattha, atik±y± ayomukh±;
chavi½ bhetv±na kh±danti, sa½giddh± ma½salohite.
117. “So ca ta½ niraya½ patto, nimuggo sataporisa½;
p³tika½ kuºapa½ v±ti, samant± satayojana½.
118. “Cakkhum±pi hi cakkh³hi, tena gandhena j²yati;
et±disa½ brahmadatta, m±tugho labhate dukha½.
119. “Khuradh±ramanukkamma, tikkha½ durabhisambhava½;
patanti gabbhap±tiyo, dugga½ vetaraºi½ nadi½.
120. “Ayomay± simbaliyo, so¼asaªgulakaºµak±;
ubhato abhilambanti, dugga½ vetaraºi½ nadi½.
121. “Te accimanto tiµµhanti, aggikkhandh±va ±rak±;
±ditt± j±tavedena, uddha½ yojanamuggat±.
122. “Ete vajanti niraye, tatte tikhiºakaºµake;
n±riyo ca atic±r±, nar± ca parad±rag³.
123. “Te patanti adhokkhandh±, vivatt± vihat± puth³;
sayanti vinividdhaªg±, d²gha½ jagganti sabbad±.
124. “Tato raty± vivas±ne, mahati½ pabbat³pama½;
lohakumbhi½ pavajjanti, tatta½ aggisam³daka½.
125. “Eva½ div± ca ratto ca, duss²l± mohap±rut±;
anubhonti saka½ kamma½, pubbe dukkaµamattano.
126. “Y± ca bhariy± dhanakk²t±, s±mika½ atimaññati;
sassu½ v± sasura½ v±pi, jeµµha½ v±pi nanandara½.
127. “Tass± vaªkena jivhagga½, nibbahanti sabandhana½;
sa by±mamatta½ kimina½, jivha½ passati attani;
viññ±petu½ na sakkoti, t±pane pecca paccati.
128. “Orabbhik± s³karik±, macchik± migabandhak±;
cor± gogh±tak± ludd±, avaººe vaººak±rak±.
129. “Satt²hi lohak³µehi, netti½sehi us³hi ca;
haññam±n± kh±ranadi½, papatanti ava½sir±.
130. “S±ya½ p±to k³µak±r², ayok³µehi haññati;
tato vanta½ duratt±na½, paresa½ bhuñjare sad±.
131. “Dhaªk± bheraº¹ak± gijjh±, k±kol± ca ayomukh±;
vipphandam±na½ kh±danti, nara½ kibbisak±raka½.
132. “Ye migena miga½ hanti, pakkhi½ v± pana pakkhin±;
asanto rajas± chann±, gant± te nirayussadan”ti.
Tattha dhammo pathoti dasakusalakammapathadhammo khemo appaµibhayo sugatimaggo. Visamaj²vinoti adhammena kappitaj²vik±. Niraye teti te etesa½ nibbattaniraye kathemi. Suºohi meti mah±satto raññ± pitugh±tak±na½ nibbattaniraya½ pucchitopi pathama½ ta½ adassetv± aµµha mah±niraye so¼asa ca ussadaniraye dassetu½ evam±ha. Ki½k±raº±? Paµhamañhi tasmi½ dassiyam±ne r±j± phalitena hadayena tattheva mareyya, imesu pana nirayesu paccam±nasatte disv± diµµh±nugatiko hutv± “aha½ viya aññepi bah³ p±pakammino atthi, aha½ etesa½ antare pacciss±m²”ti sañj±tupatthambho arogo bhavissat²ti te pana niraye dassento mah±satto paµhama½ iddhibalena pathavi½ dvidh± katv± pacch± dassesi.
Tesa½ vacanattho– nirayap±lehi pajjalit±ni n±n±vudh±ni gahetv± khaº¹±khaº¹ika½ chinn± h²ra½ h²ra½ kat± nerayikasatt± punappuna½ sañj²vanti etth±ti sañj²vo. Nirayap±l± punappuna½ nadant± vaggant± pajjalit±ni n±n±vudh±ni gahetv± jalit±ya lohapathaviya½ nerayike satte apar±para½ anubandhitv± paharitv± jalitapathaviya½ patite jalitak±¼asutta½ p±tetv± jalitapharasu½ gahetv± saya½ unnadant± mahantena aµµassarena viravante aµµha½se so¼asa½se karont± ettha tacchant²ti k±¼asutto. Mahant± jalita-ayapabbat± gh±tenti etth±ti saªgh±to. Tattha kira satte navayojan±ya jalit±ya ayapathaviy± y±va kaµito pavesetv± niccale karonti. Atha puratthimato jalito ayapabbato samuµµh±ya asani viya viravanto ±gantv± te satte saºhakaraºiya½ tile pisanto viya gantv± pacchimadis±ya tiµµhati, pacchimadisato samuµµhitopi tatheva gantv± puratthimadis±ya tiµµhati. Dve pana ekato sam±gantv± ucchuyante ucchukhaº¹±ni viya p²¼enti. Eva½ tattha bah³ni vassasatasahass±ni dukkha½ anubhonti.
Dve ca roruv±ti j±laroruvo, dh³maroruvo c±ti dve. Tattha j±laroruvo kappena saºµhit±hi rattalohaj±l±hi puººo, dh³maroruvo kh±radh³mena puººo. Tesu j±laroruve paccant±na½ navahi vaººamukhehi j±l± pavisitv± sar²ra½ dahanti, dh³maroruve paccant±na½ navahi vaºamukhehi kh±radh³mo pavisitv± piµµha½ viya sar²ra½ sedeti. Ubhayatthapi paccant± satt± mah±virava½ viravant²ti dvepi “roruv±”ti vutt±. J±l±na½ v± paccanasatt±na½ v± tesa½ dukkhassa v± v²ci antara½ natthi etth±ti av²ci, mahanto av²ci mah±v²ci. Tattha hi puratthim±d²hi bhitt²hi j±l± uµµhahitv± pacchim±d²su paµihaññati, t± ca bhittiyo vinivijjhitv± purato yojanasata½ gaºh±ti. Heµµh± uµµhit± j±l± upari paµihaññati, upari uµµhit± heµµh± paµihaññati. Eva½ t±vettha j±l±na½ v²ci n±ma natthi. Tassa pana anto yojanasata½ µh±na½ kh²ravallipiµµhassa p³ritan±¼i viya sattehi nirantara½ p³rita½ cat³hi iriy±pathehi paccant±na½ satt±na½ pam±ºa½ natthi, na ca aññamañña½ by±b±dhenti, sakaµµh±neyeva paccanti. Evamettha satt±na½ v²ci n±ma natthi. Yath± pana jivhagge cha madhubind³ni sattamassa tambalohabinduno anudahanabalavat±ya abboh±rik±ni honti, tath± tattha anudahanabalavat±ya ses± cha akusalavip±kupekkh± abboh±rik± honti, dukkhameva nirantara½ paññ±yati. Evamettha dukkhassa v²ci n±ma natthi. Sv±ya½ saha bhitt²hi vikkhambhato aµµh±ras±dhikatiyojanasato, ±vaµµato pana catupaºº±s±dhikanavayojanasato, saha ussadehi dasa yojanasahass±ni. Evamassa mahantat± veditabb±.
Niccale satte tapat²ti t±pano. Ativiya t±pet²ti pat±pano. Tattha t±panasmi½ t±va satte t±lakkhandhappam±ºe jalita-ayas³le nis²d±penti. Tato heµµh± pathav² jalati, s³l±ni jalanti, satt± jalanti. Eva½ so nirayo niccale satte tapati. Itarasmi½ pana nibbattasatte jalantehi ±vudhehi paharitv± jalita½ ayapabbata½ ±ropenti. Tesa½ pabbatamatthake µhitak±le kammapaccayo v±to paharati. Te tattha saºµh±tu½ asakkont± uddha½p±d± adhosir± patanti. Atha heµµh± ayapathavito jalit±ni ayas³l±ni uµµhahanti. Te t±ni matthakeneva paharitv± tesu vinividdhasar²r± jalant± paccanti. Evamesa ativiya t±pet²ti.
Bodhisatto pana ete niraye dassento paµhama½ sañj²va½ dassetv± tattha paccante nerayikasatte disv± mah±janassa mah±bhaye uppanne ta½ antaradh±petv± puna pathavi½ dvidh± katv± k±¼asutta½ dassesi, tatthapi paccam±ne satte disv± mah±janassa mah±bhaye uppanne tampi antaradh±pes²ti eva½ paµip±µiy± dassesi. Tato r±j±na½ ±mantetv±, “mah±r±ja, tay± imesu aµµhasu mah±nirayesu paccam±ne satte disv± appam±da½ k±tu½ vaµµat²”ti vatv± puna tesaññeva mah±niray±na½ kicca½ kathetu½ “iccete”ti-±dim±ha. Tattha akkh±t±ti may± ca tuyha½ kathit±, por±ºakehi ca kathit±yeva. ¾kiºº±ti paripuºº±. Paccek± so¼asussad±ti etesa½ niray±na½ ekekassa cat³su dv±resu ekekasmi½ catt±ro catt±ro katv± so¼asa so¼asa ussadaniray±ti sabbepi sata½ aµµhav²sati ca ussadaniray± aµµha ca mah±niray±ti chatti½sanirayasata½. Kadariyat±pan±ti sabbete kadariy±na½ t±pan±. Balavadukkhat±ya ghor±. Kammanibbatt±na½ acc²na½ atthit±ya accimanto. Bhayassa mahantat±ya mahabbhay±. Diµµhamatt± v± sutamatt± v± lom±ni ha½sant²ti lomaha½sanar³p± ca. Bh²sanat±ya bhesm±. Bhayajananat±ya paµibhay±. Sukh±bh±vena dukh±. Catukkaºº±ti sabbepi caturassamañj³sasadis±. Vibhatt±ti catudv±ravasena vibhatt±. Bh±gaso mit±ti dv±rav²th²na½ vasena koµµh±se µhapetv± mit±. Ayas± paµikujjit±ti sabbepi navayojanikena ayakap±lena paµicchann±. Phuµ± tiµµhant²ti sabbepi ettaka½ µh±na½ anupharitv± tiµµhanti.