129. “Abbhantara½ pure ±si, tato majjhe tato bahi;
pur± niddhaman± hoti, sayameva vaj±maha½.
130. “V²tasaddha½ na seveyya, upad±na½vanodaka½;
sacepi na½ anukhaºe, v±ri kaddamagandhika½.
131. “Pasannameva seveyya, appasanna½ vivajjaye;
pasanna½ payirup±seyya, rahada½vudakatthiko.
132. “Bhaje bhajanta½ purisa½, abhajanta½ na bhajjaye;
asappurisadhammo so, yo bhajanta½ na bhajjati.
133. “Yo bhajanta½ na bhajati, sevam±na½ na sevati;
sa ve manussap±piµµho, migo s±khassito yath±.
134. “Acc±bhikkhaºasa½sagg±, asamosaraºena ca;
etena mitt± j²ranti, ak±le y±can±ya ca.
135. “Tasm± n±bhikkhaºa½ gacche, na ca gacche cir±cira½;
k±lena y±ca½ y±ceyya, eva½ mitt± na j²yare.
136. “Aticira½ niv±sena, piyo bhavati appiyo;
±manta kho ta½ gacch±ma, pur± te homa appiy±”ti.
Tattha sabbasetoti, mah±r±ja, paµhamameva tava nivesane mama odano sabbaseto ahosi, ya½ tva½ bhuñjasi, tameva d±pes²ti attho. Tatoti tato pacch± paribhedak±na½ vacana½ gahetv± tava mayi virattak±le sabalo missakodano j±to. D±n²ti id±ni sabbalohitako j±to. K±loti aguºaññussa tava santik± id±ni mama pakkamitu½ k±lo. Abbhantaranti paµhama½ mama abbhantara½ ±sana½ ±si, alaªkatamah±talamhi ussitasetacchatte r±japallaªkeyeva ma½ nis²d±pesu½. Majjheti sop±namatthake. Pur± niddhaman± hot²ti y±va g²v±ya½ gahetv± nikka¹¹han± na hoti.
Anukhaºeti sacepi anudaka½ udap±na½ patto puriso udaka½ apassanto kalala½ viy³hitv± anukhaºeyya, tath±pi ta½ v±ri kaddamagandhika½ bhaveyya, amanuññat±ya na piveyya, tatheva v²tasaddha½ payirup±santena laddhapaccay±pi paritt± ceva l³kh± ca, amanuññ± aparibhog±rah±ti attho. Pasannanti patiµµhitasaddha½. Rahadanti gambh²ra½ mah±rahada½. Bhajantanti att±na½ bhajantameva bhajeyya. Abhajantanti paccatthika½. Na bhajjayeti na bhajeyya. Na bhajjat²ti yo puriso att±na½ bhajanta½ hitacitta½ puggala½ na bhajati, so asappurisadhammo n±m±ti. Manussap±piµµhoti manussal±mako patikuµµho sabbapacchimako. S±khassitoti makkaµo.
Acc±bhikkhaºasa½sagg±ti ativiya abhiºhasa½saggena. Ak±leti ayuttappattak±le parassa piyabhaº¹a½ y±can±ya mitt± j²ranti n±ma, tvampi aticira½ niv±sena mayi mitti½ bhindi. Tasm±ti yasm± acc±bhikkhaºasa½saggena asamosaraºena ca mitt± j²ranti, tasm±. Cir±ciranti cirak±la½ v²tin±metv± cira½ na gacche na upasaªkameyya. Y±canti y±citabba½ bhaº¹aka½ yuttak±le y±ceyya. Na j²yareti eva½ mitt± na j²ranti. Pur± te homa appiy±ti y±va tava appiy± na homa, t±va ±mantetv±va ta½ gacch±m±ti.
R±j± ±ha–
137. “Eva½ ce y±cam±n±na½, añjali½ n±vabujjhasi;
paric±rak±na½ sata½, vacana½ na karosi no;
eva½ ta½ abhiy±c±ma, puna kayir±si pariy±yan”ti.
Tattha n±vabujjhas²ti sace, bhante, eva½ y±cantena may± kata½ añjali½ na j±n±si, na paµiggaºhas²ti attho. Pariy±yanti puna idh±gaman±ya ekav±ra½ kareyy±s²ti y±cati.
Bodhisatto ±ha–
138. “Eva½ ce no viharata½, antar±yo na hessati;
tuyha½ v±pi mah±r±ja, mayha½ v± raµµhavaddhana;
appeva n±ma passema, ahoratt±namaccaye”ti.
Tattha eva½ ce noti sace, mah±r±ja, eva½ n±n± hutv± viharant±na½ amh±ka½ antar±yo na hessati, tuyha½ v± mayha½ v± j²vita½ pavattissat²ti d²peti. Passem±ti api n±ma passeyy±ma.
Eva½ vatv± mah±satto rañño dhamma½ desetv± “appamatto hohi, mah±r±j±”ti vatv± uyy±n± nikkhamitv± ekasmi½ sabh±gaµµh±ne bhikkh±ya caritv± b±r±ºasito nikkhamma anupubbena himavantok±sameva gantv± kiñci k±la½ vasitv± puna otaritv± eka½ paccantag±ma½ niss±ya araññe vasi. Tassa pana gatak±lato paµµh±ya te amacc± puna vinicchaye nis²ditv± vilopa½ karont± cintayi½su– “sace mah±bodhiparibb±jako pun±gamissati, j²vita½ no natthi, ki½ nu khvassa an±gamanak±raºa½ kareyy±m±”ti. Atha nesa½ etadahosi– “ime satt± paµibaddhaµµh±na½ n±ma jahitu½ na sakkonti, ki½ nu khvassa idha paµibaddhaµµh±nan”ti. Tato “rañño aggamahes²”ti ñatv± “µh±na½ kho paneta½ vijjati, ya½ so ima½ niss±ya ±gaccheyya, paµikacceva na½ m±r±pess±m±”ti te r±j±na½ etadavocu½– “deva, imasmi½ divase nagare ek± kath± s³yat²”ti. “Ki½ kath± n±m±”ti? “Mah±bodhiparibb±jako ca kira dev² ca aññamañña½ s±sanapaµis±sana½ pesent²”ti. “Kinti katv±”ti? Tena kira deviy± pesita½ “sakk± nu kho attano balena r±j±na½ m±r±petv± mama setacchatta½ d±tun”ti. T±yapissa pesita½ “rañño m±raºa½ n±ma mama bh±ro, mah±bodhiparibb±jako khippa½ ±gacchat³”ti r±j± tesa½ punappuna½ kathent±na½ saddahitv± “id±ni ki½ kattabban”ti pucchitv± “devi½ m±retu½ vaµµat²”ti vutte anupaparikkhitv±va “tena hi na½ tumheva m±retv± khaº¹±khaº¹ika½ chinditv± vaccak³pe khipath±”ti ±ha. Te tath± kari½su. Tass± m±ritabh±vo sakalanagare p±kaµo ahosi.
Athass± catt±ro putt± “imin± no nirapar±dh± m±t± m±rit±”ti rañño paccatthik± ahesu½. R±j± mah±bhayappatto ahosi. Mah±satto parampar±ya ta½ pavatti½ sutv± cintesi– “µhapetv± ma½ añño te kum±re saññ±petv± pitara½ kham±petu½ samattho n±ma natthi, rañño ca j²vita½ dass±mi, kum±re ca p±pato mocess±m²”ti. So punadivase paccantag±ma½ pavisitv± manussehi dinna½ makkaµama½sa½ kh±ditv± tassa camma½ y±citv± gahetv± assamapade sukkh±petv± niggandha½ katv± niv±sesipi p±rupesipi a½sepi µhapesi. Ki½k±raº±? “Bah³pak±ro me”ti vacanatth±ya. So ta½ camma½ ±d±ya anupubbena b±r±ºasi½ gantv± kum±re upasaªkamitv± “pitugh±takakamma½ n±ma d±ruºa½, ta½ vo na k±tabba½, ajar±maro satto n±ma natthi, aha½ tumhe aññamañña½ samagge kariss±micceva ±gato, tumhe may± pahite s±sane ±gaccheyy±th±”ti kum±re ovaditv± antonagare uyy±na½ pavisitv± makkaµacamma½ attharitv± sil±paµµe nis²di.
Atha na½ uyy±nap±lako disv± vegena gantv± rañño ±rocesi. R±j± sutv±va sañj±tasomanasso hutv± te amacce ±d±ya tattha gantv± mah±satta½ vanditv± ekamanta½ nis²ditv± paµisanth±ra½ k±tu½ ±rabhi. Mah±satto tena saddhi½ asammoditv± makkaµacammameva parimajji. Atha na½ evam±ha– “bhante, tumhe ma½ akathetv± makkaµacammameva parimajjatha, ki½ vo ida½ may± bah³pak±rataran”ti? “¾ma mah±r±ja, bah³pak±ro me esa v±naro, ahamassa piµµhe nis²ditv± vicari½, aya½ me p±n²yaghaµa½ ±hari, vasanaµµh±na½ sammajji, ±bhisam±c±rikavattapaµivatta½ mama ak±si, aha½ pana attano dubbalacittat±ya assa ma½sa½ kh±ditv± camma½ sukkh±petv± attharitv± nis²d±mi ceva nipajj±mi ca, eva½ bah³pak±ro esa mayhan”ti. Iti so tesa½ v±de bhindanatth±ya v±naracamme v±naravoh±ra½ ±ropetv± ta½ ta½ pariy±ya½ sandh±ya ima½ katha½ kathesi. So hi tassa nivutthapubbatt± “piµµhe nis²ditv± vicarin”ti ±ha; ta½ a½se katv± p±n²yaghaµassa ±haµapubbatt± “p±n²yaghaµa½ ±har²”ti ±ha; tena cammena bh³miya½ sammaµµhapubbatt± “vasanaµµh±na½ sammajj²”ti ±ha; nipannak±le tena cammena piµµhiy±, akkantak±le p±d±na½ phuµµhapubbatt± “vattapaµivatta½ me ak±s²”ti ±ha. Ch±tak±le pana tassa ma½sa½ labhitv± kh±ditatt± “aha½ pana attano dubbalacittat±ya tassa ma½sa½ kh±din”ti ±ha.
Ta½ sutv± te amacc± “p±º±tip±to tena kato”ti saññ±ya “passatha, bho, pabbajitassa kamma½, makkaµa½ kira m±retv± ma½sa½ kh±ditv± camma½ gahetv± vicarat²”ti p±ºi½ paharitv± parih±samaka½su. Mah±satto te tath± karonte disv± “ime attano v±dabhedanatth±ya mama camma½ ±d±ya ±gatabh±va½ na j±nanti, j±n±pess±mi ne”ti ahetukav±di½ t±va ±mantetv± pucchi– “±vuso, tva½ kasm± ma½ parihasas²”ti? “Mittadubbhikammassa ceva p±º±tip±tassa ca katatt±”ti. Tato mah±satto “yo pana gatiy± ceva diµµhiy± ca te saddahitv± eva½ kareyya, tena ki½ dukkaµan”ti tassa v±da½ bhindanto ±ha–
139. “Ud²raº± ce sa½gaty±, bh±v±yamanuvattati;
ak±m± akaraº²ya½ v±, karaº²ya½ v±pi kubbati;
ak±makaraº²yamhi, kvidha p±pena lippati.
140. “So ce attho ca dhammo ca, kaly±ºo na ca p±pako;
bhoto ce vacana½ sacca½, suhato v±naro may±.
141. “Attano ce hi v±dassa, apar±dha½ vij±niy±;
na ma½ tva½ garaheyy±si, bhoto v±do hi t±diso”ti.
Tattha ud²raº±ti kath±. Sa½gaty±ti sa½gatiy± channa½ abhij±t²na½ ta½ ta½ abhij±ti½ upagamanena. Bh±v±yamanuvattat²ti bh±vena anuvattati, karaºatthe sampad±na½. Ak±m±ti ak±mena anicch±ya. Akaraº²ya½ v± karaº²ya½ v±p²ti akattabba½ p±pa½ v± kattabba½ kusala½ v±. Kubbat²ti karoti. Kvidh±ti ko idha. Ida½ vutta½ hoti– tva½ ahetukav±d² “natthi hetu natthi paccayo satt±na½ sa½kiles±y±”ti-±didiµµhiko, aya½ loko sa½gatiy± ceva sabh±vena ca anuvattati pariºamati, tattha tattha sukhadukkha½ paµisa½vedeti. Ak±makova p±pa½ v± puñña½ v± karot²ti vadasi, aya½ tava ud²raº± sace tath±, eva½ sante ak±makaraº²yasmi½ attano dhammat±ya pavattam±ne p±pe ko idha satto p±pena lippati, sace hi attan± akatena p±pena lippati, na koci na lippeyy±ti.
So ceti so ahetukav±dasaªkh±to tava bh±sitattho ca atthajotako dhammo ca kaly±ºo na ca p±pako. “Ahet³ appaccay± satt± sa½kilissanti, sukhadukkha½ paµisa½vediyant²”ti ida½ bhoto vacana½ sacca½ ce, suhato v±naro may±, ko ettha mama dosoti attho. Vij±niy±ti, samma, sace hi tva½ attano v±dassa apar±dha½ j±neyy±si, na ma½ garaheyy±si. Ki½k±raº±? Bhoto v±do hi t±diso, tasm± aya½ mama v±da½ karot²ti ma½ pasa½seyy±si, attano pana v±da½ aj±nanto ma½ garahas²ti.
Eva½ mah±satto ta½ niggaºhitv± appaµibh±ºa½ ak±si. Sopi r±japarisati maªkubh³to pattakkhandho nis²di. Mah±sattopi tassa v±da½ bhinditv± issarakatav±di½ ±mantetv± “tva½, ±vuso, ma½ kasm± parihasasi, yadi issaranimmitav±da½ s±rato pacces²”ti vatv± ±ha–
142. “Issaro sabbalokassa, sace kappeti j²vita½;
iddhi½ byasanabh±vañca, kamma½ kaly±ºap±paka½;
niddesak±r² puriso, issaro tena lippati.
143. “So ce attho ca dhammo ca, kaly±ºo na ca p±pako;