[508] 12. Pañcapaº¹itaj±takavaººan±
315-336. Pañcapaº¹itaj±taka½ mah±-umaªge ±vi bhavissati.
Pañcapaº¹itaj±takavaººan± dv±dasam±.
[509] 13. Hatthip±laj±takavaººan±
Cirassa½ vata pass±m±ti ida½ satth± jetavane viharanto mah±bhinikkhamana½ ±rabbha kathesi. Tad± hi satth± “na, bhikkhave, id±neva, pubbepi tath±gato mah±bhinikkhamana½ nikkhantoyev±”ti vatv± at²ta½ ±hari. At²te b±r±ºasiya½ esuk±r² n±ma r±j± ahosi. Tassa purohito daharak±lato paµµh±ya piyasah±yo. Te ubhopi aputtak± ahesu½. Te ekadivasa½ sukhasayane nisinn± mantayi½su “amh±ka½ issariya½ mahanta½, putto v± dh²t± v± natthi, ki½ nu kho kattabban”ti. Tato r±j± purohita½ ±ha– “samma, sace tava gehe putto j±yissati, mama rajjassa s±miko bhavissati, sace mama putto j±yissati, tava gehe bhog±na½ s±miko bhavissat²”ti. Eva½ ubhopi aññamañña½ saªkari½su. Athekadivasa½ purohito bhogag±ma½ gantv± ±gamanak±le dakkhiºadv±rena nagara½ pavisanto bahinagare eka½ bahuputtika½ n±ma duggatitthi½ passi. Tass± satta putt± sabbeva arog±, eko pacanabh±janakapalla½ gaºhi, eko sayanakaµas±raka½, eko purato gacchati, eko pacchato, eko aªguli½ gaºhi, eko aªke nisinno, eko khandhe. Atha na½ purohito pucchi “bhadde, imesa½ d±rak±na½ pit± kuhin”ti? “S±mi, imesa½ pit± n±ma nibaddho natth²”ti. “Evar³pe satta putte kinti katv± alatth±”ti? S± añña½ gahaºa½ apassant² nagaradv±re µhita½ nigrodharukkha½ dassetv± “s±mi etasmi½ nigrodhe adhivatth±ya devat±ya santike patthetv± labhi½, et±ya me putt± dinn±”ti ±ha. Purohito “tena hi gaccha tvan”ti rath± oruyha nigrodham³la½ gantv± s±kh±ya gahetv± c±letv± “ambho devate, tva½ rañño santik± ki½ n±ma na labhasi, r±j± te anusa½vacchara½ sahassa½ vissajjetv± balikamma½ karoti, tassa putta½ na desi, et±ya duggatitthiy± tava ko upak±ro kato, yenass± satta putte ad±si. Sace amh±ka½ rañño putta½ na desi, ito ta½ sattame divase sam³la½ chind±petv± khaº¹±khaº¹ika½ k±ress±m²”ti rukkhadevata½ tajjetv± pakk±mi. So etena niy±meneva punadivasep²ti paµip±µiy± cha divase kathesi. Chaµµhe pana divase s±kh±ya gahetv± “rukkhadevate ajjekarattimattakameva sesa½, sace me rañño putta½ na desi, sve ta½ niµµh±pess±m²”ti ±ha. Rukkhadevat± ±vajjetv± ta½ k±raºa½ tathato ñatv± “aya½ br±hmaºo putta½ alabhanto mama vim±na½ n±sessati, kena nu kho up±yena tassa putta½ d±tu½ vaµµat²”ti catunna½ mah±r±j±na½ santika½ gantv± tamattha½ ±rocesi. Te “maya½ tassa putta½ d±tu½ na sakkhiss±m±”ti vadi½su. Aµµhav²satiyakkhasen±pat²na½ santika½ agam±si, tepi tathev±ha½su. Sakkassa devarañño santika½ gantv± kathesi. Sopi “labhissati nu kho r±j± anucchavike putte, ud±hu no”ti upadh±rento puññavante catt±ro devaputte passi. Te kira purimabhave b±r±ºasiya½ pesak±r± hutv± tena kammena laddhaka½ pañcakoµµh±sa½ katv± catt±ro koµµh±se paribhuñji½su. pañcama½ gahetv± ekatova d±na½ ada½su. Te tato cut± t±vati½sabhavane nibbatti½su, tato y±mabhavaneti eva½ anulomapaµiloma½ chasu devalokesu sampatti½ anubhavant± vicaranti. Tad± pana nesa½ t±vati½sabhavanato cavitv± y±mabhavana½ gamanav±ro hoti. Sakko tesa½ santika½ gantv± pakkositv± “m±ris±, tumhehi manussaloka½ gantu½ vaµµati, esuk±r²rañño aggamahesiy± kucchimhi nibbattath±”ti ±ha. Te tassa vacana½ sutv± “s±dhu deva, gamiss±ma, na panamh±ka½ r±jakulenattho, purohitassa gehe nibbattitv± daharak±leyeva k±me pah±ya pabbajiss±m±”ti vadi½su. Sakko “s±dh³”ti tesa½ paµiñña½ gahetv± ±gantv± rukkhadevat±ya tamattha½ ±rocesi. S± tuµµham±nas± sakka½ vanditv± attano vim±nameva gat±. Purohitopi punadivase balavapurise sannip±t±petv± v±sipharasu-±d²ni g±h±petv± rukkham³la½ gantv± rukkhas±kh±ya gahetv± “ambho devate, ajja mayha½ ta½ y±cantassa sattamo divaso, id±ni te niµµh±nak±lo”ti ±ha. Tato rukkhadevat± mahanten±nubh±vena khandhavivarato nikkhamitv± madhurasarena ta½ ±mantetv± ‘br±hmaºa, tiµµhatu eko putto, catt±ro te putte dass±m²”ti ±ha. “Mama puttenattho natthi, amh±ka½ rañño putta½ deh²”ti. “Tuyha½yeva dem²”ti. “Tena hi mama dve, rañño dve deh²”ti. “Rañño na demi, catt±ropi tuyhameva dammi, tay± ca laddhamatt±va bhavissanti, ag±re pana aµµhatv± daharak±leyeva pabbajissant²”ti. “Tva½ me kevala½ putte dehi, apabbajanak±raºa½ pana amh±ka½ bh±ro”ti. S± tassa puttavara½ datv± attano bhavana½ p±visi. Tato paµµh±ya devat±ya sakk±ro mah± ahosi. Jeµµhakadevaputto cavitv± purohitassa br±hmaºiy± kucchimhi nibbatti. Tassa n±maggahaºadivase “hatthip±lo”ti n±ma½ katv± apabbajanatth±ya hatthigopake paµicch±pesu½. So tesa½ santike va¹¹hati. Tassa padas± gamanak±le dutiyo cavitv± ass± kucchimhi nibbatti, tassapi j±tak±le “assap±lo”ti n±ma½ kari½su. So assagopak±na½ santike va¹¹hati. Tatiyassa j±tak±le “gop±lo”ti n±ma½ kari½su. So gop±lehi saddhi½ va¹¹hati. Catutthassa j±tak±le “ajap±lo”ti n±ma½ kari½su. So ajap±lehi saddhi½ va¹¹hati. Te vu¹¹himanv±ya sobhaggappatt± ahesu½. Atha nesa½ pabbajitabhayena rañño vijit± pabbajite n²hari½su. Sakalak±siraµµhe ekapabbajitopi n±hosi. Te kum±r± atipharus± ahesu½, y±ya dis±ya gacchanti, t±ya ±hariyam±na½ paºº±k±ra½ vilumpanti. Hatthip±lassa so¼asavassak±le k±yasampatti½ disv± r±j± ca purohito ca “kum±r± mahallak± j±t±, chattuss±panasamayo, tesa½ ki½ nu kho k±tabban”ti mantetv± “ete abhisittak±lato paµµh±ya atissar± bhavissanti, tato tato pabbajit± ±gamissanti, te disv± pabbajissanti, etesa½ pabbajitak±le janapado ullo¼o bhavissati, v²ma½siss±ma t±va ne, pacch± abhisiñciss±m±”ti cintetv± ubhopi isivesa½ gahetv± bhikkha½ carant± hatthip±lassa kum±rassa nivesanadv±ra½ agama½su. Kum±ro te disv±va tuµµho pasanno upasaªkamitv± vanditv± tisso g±th± abh±si–
337. “Cirassa½ vata pass±ma, br±hmaºa½ devavaººina½;
mah±jaµa½ kh±ridhara½, paªkadanta½ rajassira½.
338. “Cirassa½ vata pass±ma, isi½ dhammaguºe rata½;
k±s±yavatthavasana½, v±kac²ra½ paµicchada½.
339. “¾sana½ udaka½ pajja½, paµigaºh±tu no bhava½;
agghe bhavanta½ pucch±ma, aggha½ kurutu no bhavan”ti.
Tattha br±hmaºanti b±hitap±pabr±hmaºa½. Devavaººinanti seµµhavaººina½ ghoratapa½ paramatikkhindriya½ pabbajitabh±va½ upagatanti attho. Kh±ridharanti kh±ribh±radhara½. Isinti s²lakkhandh±dayo pariyesitv± µhita½. Dhammaguºe ratanti sucaritakoµµh±se abhirata½. “¾sanan”ti ida½ tesa½ nis²danatth±ya ±sana½ paññapetv± gandhodakañca p±dabbhañjanañca upanetv± ±ha. Aggheti ime sabbepi ±san±dayo agghe bhavanta½ pucch±ma. Kurutu noti ime no agghe bhava½ paµiggaºhat³ti. Eva½ so tesu ekeka½ v±ren±ha. Atha na½ purohito ±ha– “t±ta hatthip±la tva½ amhe ‘ke ime’ti maññam±no eva½ kathes²”ti. “Hemavantak± isayo”ti. “Na maya½, t±ta, isayo, esa r±j± esuk±r², aha½ te pit± parohito”ti. “Atha kasm± isivesa½ gaºhitth±”ti? “Tava v²ma½sanatth±y±”ti. “Mama ki½ v²ma½sath±”ti? “Sace amhe disv± na pabbajissasi, atha ta½ rajje abhisiñcitu½ ±gat±mh±”ti. “T±ta na me rajjenattho, pabbajiss±mahanti. Atha na½ pit± “t±ta hatthip±la, n±ya½ k±lo pabbajj±y±”ti vatv± yath±jjh±saya½ anus±santo catutthag±tham±ha–
340. “Adhicca vede pariyesa vitta½, putte gehe t±ta patiµµhapetv±;
gandhe rase paccanubhuyya sabba½, arañña½ s±dhu muni so pasattho”ti.
Tattha adhicc±ti sajjh±yitv±. Putteti chatta½ uss±petv± n±µake v±rena upaµµh±petv± puttadh²t±hi va¹¹hitv± te putte gehe patiµµh±petv±ti attho. Sabbanti ete ca gandharase sesañca sabba½ vatthuk±ma½ anubhavitv±. Arañña½ s±dhu muni so pasatthoti pacch± mahallakak±le pabbajitassa arañña½ s±dhu laddhaka½ hoti. Yo evar³pe k±le pabbajati, so muni buddh±d²hi ariyehi pasatthoti vadati. Tato hatthip±lo g±tham±ha–
341. “Ved± na sacc± na ca vittal±bho, na puttal±bhena jara½ vihanti;
gandhe rase muccanam±hu santo, sakammun± hoti phal³papatt²”ti.
Tattha na sacc±ti ya½ saggañca maggañca vadanti, na ta½ s±dhenti, tucch± niss±r± nipphal±. Na ca vittal±bhoti dhanal±bhopi pañcas±dh±raºatt± sabbo ekasabh±vo na hoti. Jaranti t±ta, jara½ v± by±dhimaraºa½ v± na koci puttal±bhena paµib±hitu½ samattho n±ma atthi. Dukkham³l± hete upadhayo. Gandhe raseti gandhe ca rase ca sesesu ±rammaºesu ca muccana½ muttimeva buddh±dayo paº¹it± kathenti. Sakammun±ti attan± katakammeneva satt±na½ phal³papatti phalanipphatti hoti. Kammassak± hi, t±ta, satt±ti. Kum±rassa vacana½ sutv± r±j± g±tham±ha–
342. “Addh± hi sacca½ vacana½ taveta½, sakammun± hoti phal³papatti;
jiºº± ca m±t±pitaro tav²me, passeyyu½ ta½ vassasata½ arogan”ti.
Tattha vassasata½ aroganti ete vassasata½ aroga½ ta½ passeyyu½, tvampi vassasata½ j²vanto m±t±pitaro posass³ti vadati. Ta½ sutv± kum±ro “deva, tva½ ki½ n±meta½ vadas²”ti vatv± dve g±th± abh±si–
343. “Yassassa sakkh² maraºena r±ja, jar±ya mett² narav²raseµµha;
yo c±pi jaññ± na marissa½ kad±ci, passeyyu½ ta½ vassasata½ aroga½.
344. “Yath±pi n±va½ puriso dakamhi, ereti ce na½ upaneti t²ra½;
evampi by±dh² satata½ jar± ca, upaneti macca½ vasamantakass±”ti.
Tattha sakkh²ti mittadhammo. Maraºen±ti datto mato mitto matoti sammutimaraºena. Jar±y±ti p±kaµajar±ya v± saddhi½ yassa mett² bhaveyya, yasseta½ maraºañca jar± ca mittabh±vena n±gaccheyy±ti attho. Ereti ce nanti mah±r±ja, yath± n±ma puriso nad²titthe udakamhi n±va½ µhapetv± parat²rag±mi½ jana½ ±ropetv± sace arittena upp²¼ento phiyena ka¹¹hanto c±leti ghaµµeti, atha na½ parat²ra½ neti. Eva½ by±dhi jar± ca nicca½ antakassa maccuno vasa½ upanetiyev±ti. Eva½ imesa½ satt±na½ j²vitasaªkh±rassa parittabh±va½ dassetv± “mah±r±ja, tumhe tiµµhatha, tumhehi saddhi½ kathayantameva ma½ by±dhijar±maraº±ni upagacchanti, appamatt± hoth±”ti ov±da½ datv± r±j±nañca pitarañca vanditv± attano paric±rake gahetv± b±r±ºasiya½ rajja½ pah±ya “pabbajiss±m²”ti nagarato nikkhami. “Pabbajj± n±mes± sobhan± bhavissat²”ti hatthip±lakum±rena saddhi½ mah±jano nikkhami. Yojanik± paris± ahosi. So t±ya paris±ya saddhi½ gaªg±ya t²ra½ patv± gaªg±ya udaka½ oloketv± kasiºaparikamma½ katv± jh±n±ni nibbattetv± cintesi “aya½ sam±gamo mah± bhavissati, mama tayo kaniµµhabh±taro m±t±pitaro r±j± dev²ti sabbe saparis± pabbajissanti, b±r±ºas² suññ± bhavissati, y±va etesa½ ±gaman± idheva bhaviss±m²”ti. So tattheva mah±janassa ov±da½ dento nis²di.