7. Itthivaggo
[61] 1. As±tamantaj±takavaººan±
As± lokitthiyo n±m±ti ida½ satth± jetavane viharanto ukkaºµhita½ bhikkhu½ ±rabbha kathesi. Tassa vatthu umm±dantij±take ±vi bhavissati. Ta½ pana bhikkhu½ satth± “bhikkhu itthiyo n±ma as±t± asatiyo l±mik± pacchimik±, tva½ evar³pa½ l±mika½ itthi½ niss±ya kasm± ukkaºµhitos²”ti vatv± at²ta½ ±hari. At²te b±r±ºasiya½ brahmadatte rajja½ k±rente bodhisatto gandh±raraµµhe takkasil±ya½ br±hmaºakule nibbattitv± viññuta½ patto t²su vedesu sabbasippesu ca nipphatti½ patto dis±p±mokkho ±cariyo ahosi. Tad± b±r±ºasiya½ ekasmi½ br±hmaºakule puttassa j±tadivase aggi½ gahetv± anibb±yanta½ µhapayi½su. Atha na½ br±hmaºakum±ra½ so¼asavassak±le m±t±pitaro ±ha½su “putta, maya½ tava j±tadivase aggi½ gahetv± µhapayimha. Sace brahmalokapar±yaºo bhavituk±mo, tva½ aggi½ ±d±ya arañña½ pavisitv± aggi½ bhagavanta½ namassam±no brahmalokapar±yaºo hohi. Sace ag±ra½ ajjh±vasituk±mo, takkasila½ gantv± dis±p±mokkhassa ±cariyassa santike sippa½ uggaºhitv± kuµumba½ saºµhapeh²”ti. M±ºavo “n±ha½ sakkhiss±mi araññe aggi½ paricaritu½, kuµumbameva saºµhapess±m²”ti m±t±pitaro vanditv± ±cariyabh±ga½ sahassa½ gahetv± takkasila½ gantv± sippa½ uggaºhitv± pacc±gam±si. M±t±pitaro panassa anatthik± ghar±v±sena, araññe aggi½ paricar±petuk±m± honti. Atha na½ m±t± itth²na½ dosa½ dassetv± arañña½ pesetuk±m± “so ±cariyo paº¹ito byatto sakkhissati me puttassa itth²na½ dosa½ kathetun”ti cintetv± ±ha– “uggahita½ te, t±ta, sippan”ti. “¾ma, amm±”ti. “As±tamantopi te uggahito”ti. “Na uggahito, amm±”ti. “T±ta, yadi te as±tamanto na uggahito, ki½ n±ma te sippa½ uggahita½, gaccha, uggaºhitv± eh²”ti. So “s±dh³”ti puna takkasil±bhimukho p±y±si. Tassapi ±cariyassa m±t± mahallik± v²sativassasatik± So ta½ sahatth± nh±pento bhojento p±yento paµijaggati. Aññe manuss± na½ tath± karonta½ jigucchanti. So cintesi “ya½n³n±ha½ arañña½ pavisitv± tattha m±tara½ paµijagganto vihareyyan”ti. Athekasmi½ vivitte araññe udakaph±sukaµµh±ne paººas±la½ k±retv± sappitaº¹ul±d²ni ±har±petv± m±tara½ ukkhipitv± tattha gantv± m±tara½ paµijagganto v±sa½ kappesi. Sopi kho m±ºavo takkasila½ gantv± ±cariya½ apassanto “kaha½ ±cariyo”ti pucchitv± ta½ pavatti½ sutv± tattha gantv± vanditv± aµµh±si. Atha na½ ±cariyo “ki½ nu kho, t±ta, atis²gha½ ±gatos²”ti? “Nanu aha½ tumhehi as±tamanto n±ma na uggaºh±pito”ti? “Ko pana te as±tamante uggaºhitabbe katv± kathes²”ti? “Mayha½ m±t± ±cariy±”ti. Bodhisatto cintesi “as±tamanto n±ma koci natthi, imassa pana m±t± ima½ itthidose j±n±petuk±m± bhavissat²”ti. Atha na½ “s±dhu, t±ta, dass±mi te as±tamante, tva½ ajja ±di½ katv± mama µh±ne µhatv± mama m±tara½ sahatth± nh±pento bhojento p±yento paµijagg±hi, hatthap±das²sapiµµhisamb±han±d²ni cass± karonto ‘ayye jara½ pattak±lepi t±va te evar³pa½ sar²ra½, daharak±le k²disa½ ahos²’ti hatthap±daparikamm±dikaraºak±le hatthap±d±d²na½ vaººa½ katheyy±si. Yañca te mama m±t± katheti, ta½ alajjanto aniguhanto mayha½ ±roceyy±si, eva½ karonto as±tamante lacchasi, akaronto na lacchas²”ti ±ha. So “s±dhu ±cariy±”ti tassa vacana½ sampaµicchitv± tato paµµh±ya sabba½ yath±vuttavidh±na½ ak±si. Athass± tasmi½ m±ºave punappuna½ vaººayam±ne “aya½ may± saddhi½ abhiramituk±mo bhavissat²”ti andh±ya jar±jiºº±ya abbhantare kileso uppajji S± ekadivasa½ attano sar²ravaººa½ kathayam±na½ m±ºava½ ±ha “may± saddhi½ abhiramitu½ icchas²”ti? “Ayye, aha½ t±va iccheyya½, ±cariyo pana garuko”ti. “Sace ma½ icchasi, putta½ me m±reh²”ti. “Aha½ ±cariyassa santike ettaka½ sippa½ uggaºhitv± kilesamatta½ niss±ya kinti katv± ±cariya½ m±ress±m²”ti. “Tena hi sace tva½ ma½ na pariccajasi, ahameva na½ m±ress±m²”ti. Eva½ itthiyo n±ma as±t± l±mik± pacchimik±, tath±r³pe n±ma vaye µhit± r±gacitta½ upp±detv± kilesa½ anuvattam±n± eva½ upak±raka½ putta½ m±retuk±m± j±t±. M±ºavo sabba½ ta½ katha½ bodhisattassa ±rocesi. Bodhisatto “suµµhu te, m±ºava, kata½ mayha½ ±rocenten±”ti vatv± m±tu ±yusaªkh±ra½ olokento “ajjeva marissat²”ti ñatv± “ehi, m±ºava, v²ma½siss±ma nan”ti eka½ udumbararukkha½ chinditv± attano pam±ºena kaµµhar³paka½ katv± sas²sa½ p±rupitv± attano sayanaµµh±ne utt±na½ nipajj±petv± rajjuka½ bandhitv± antev±sika½ ±ha– “t±ta, pharasu½ ±d±ya gantv± mama m±tu sañña½ deh²”ti. M±ºavo gantv± “ayye, ±cariyo paººas±l±ya½ attano sayanaµµh±ne nipanno, rajjusaññ± me baddh±, ima½ pharasu½ ±d±ya gantv± sace sakkosi, m±rehi nan”ti ±ha. “Tva½ pana ma½ na pariccajissas²”ti? “Ki½k±raº± pariccajiss±m²”ti? S± pharasu½ ±d±ya pavedham±n± uµµh±ya rajjusaññ±ya gantv± hatthena par±masitv± “aya½ me putto”ti saññ±ya kaµµhar³pakassa mukhato s±µaka½ apanetv± pharasu½ ±d±ya “ekappah±reneva m±ress±m²”ti g²v±yameva paharitv± “dhan”ti sadde uppanne rukkhabh±va½ aññ±si. Atha bodhisattena “ki½ karosi, amm±”ti vutte s± “vañcit±mh²”ti tattheva maritv± patit±. Attano kira paººas±l±ya nipann±yapi taªkhaºaññeva t±ya maritabbameva. So tass± matabh±va½ ñatv± sar²rakicca½ katv± ±¼±hana½ nibb±petv± vanapupphehi p³jetv± m±ºava½ ±d±ya paººas±ladv±re nis²ditv± “t±ta, p±µiyekko as±tamanto n±ma natthi, itthiyo as±t± n±ma, tava m±t± ‘as±tamanta½ uggaºh±’ti mama santika½ pesayam±n± itth²na½ dosa½ j±nanattha½ pesesi. Id±ni pana te paccakkhameva mama m±tu doso diµµho, imin± k±raºena ‘itthiyo n±ma as±t± l±mik± pacchimik±’ti j±neyy±s²”ti ta½ ovaditv± uyyojesi. Sopi ±cariya½ vanditv± m±t±pit³na½ santika½ agam±si. Atha na½ m±t± pucchi “t±ta, uggahito te as±tamanto”ti? “¾ma, amm±”ti. “Id±ni ki½ karissasi, pabbajitv± aggi½ v± paricarissasi, ag±ramajjhe v± vasissas²”ti? M±ºavo “may±, amma, paccakkhato itth²na½ dos± diµµh± ag±rena me kicca½ natthi, pabbajiss±mahan”ti attano adhipp±ya½ pak±sento ima½ g±tham±ha–
61. “As± lokitthiyo n±ma, vel± t±sa½ na vijjati;
s±ratt± ca pagabbh± ca, sikh² sabbaghaso yath±;
t± hitv± pabbajiss±mi, vivekamanubr³hayan”ti.
Tattha as±ti asatiyo l±mik±. Atha v± s±ta½ vuccati sukha½, ta½ t±su natthi. Attani paµibaddhacitt±na½ as±tameva dent²tipi as±, dukkh± dukkhavatthubh³t±ti attho. Imassa panatthassa s±dhanatth±ya ida½ sutta½ ±haritabba½–
“M±y± cet± mar²c² ca, soko rogo cupaddavo;
khar± ca bandhan± cet±, maccup±s± guh±say±;
t±su yo vissase poso, so naresu nar±dhamo”ti. (J±. 2.21.118).
Lokitthiyoti loke itthiyo. Vel± t±sa½ na vijjat²ti amma, t±sa½ itth²na½ kilesuppatti½ patv± vel± sa½varo mariy±d± pam±ºa½ n±ma natthi. S±ratt± ca pagabbh± c±ti vel± ca et±sa½ natthi, pañcasu k±maguºesu s±ratt± all²n±, tath± k±yap±gabbhiyena, v±c±p±gabbhiyena, manop±gabbhiyen±ti tividhena p±gabbhiyena samann±gatatt± pagabbh± cet±. Et±sañhi abbhantare k±yadv±r±d²ni patv± sa½varo n±ma natthi, lol± k±kapaµibh±g±ti dasseti. Sikh² sabbaghaso yath±ti amma, yath± j±lasikh±ya “sikh²”ti saªkha½ gato aggi n±ma g³thagat±dibheda½ asucimpi, sappimadhuph±ºit±dibheda½ sucimpi, iµµhampi aniµµhampi ya½ yadeva labhati, sabba½ ghasati kh±dati, tasm± “sabbaghaso”ti vuccati. Tatheva t± itthiyopi hatthimeº¹agomeº¹±dayo v± hontu h²najacc± h²nakammant±, khattiy±dayo v± hontu uttamakammant±, h²nukkaµµhabh±va½ acintetv± lokass±davasena kilesasanthave uppanne ya½ ya½ labhanti, sabbameva sevant²ti sabbaghasasikhisadis± honti. Tasm± sikh² sabbaghaso yath±, tathevet±ti veditabb±. T± hitv± pabbajiss±m²ti aha½ t± l±mik± dukkhavatthubh³t± itthiyo hitv± arañña½ pavisitv± isipabbajja½ pabbajiss±mi. Vivekamanubr³hayanti k±yaviveko cittaviveko upadhivivekoti tayo vivek±, tesu idha k±yavivekopi vaµµati cittavivekopi. Ida½ vutta½ hoti– aha½, amma, pabbajitv± kasiºaparikamma½ katv± aµµha sam±pattiyo ca pañc±bhiññ± ca upp±detv± gaºato k±ya½, kilesehi ca citta½ vivecetv± ima½ viveka½ br³hento va¹¹hento brahmalokapar±yaºo bhaviss±mi, ala½ me ag±ren±ti. Eva½ itthiyo garahitv± m±t±pitaro vanditv± himavanta½ pavisitv± pabbajitv± vuttappak±ra½ viveka½ br³hento brahmalokapar±yaºo ahosi. Satth±pi “eva½ bhikkhu itthiyo n±ma as±t± l±mik± pacchimik± dukkhad±yik±”ti itth²na½ aguºa½ kathetv± sacc±ni pak±sesi, saccapariyos±ne so bhikkhu sot±pattiphale patiµµh±si. Satth± anusandhi½ ghaµetv± j±taka½ samodh±nesi– “tad± m±t± bhaddak±pil±n², pit± mah±kassapo ahosi, antev±siko ±nando, ±cariyo pana ahameva ahosin”ti.
As±tamantaj±takavaººan± paµham±.