5. Atthak±mavaggo

[41] 1. Losakaj±takavaŗŗan±

Yo atthak±mass±ti ida½ satth± jetavane viharanto losakatissatthera½ n±ma ±rabbha kathesi. Ko panesa losakatissatthero n±m±ti? Kosalaraµµhe eko attano kulan±sako kevaµµaputtako al±bh² bhikkhu. So kira nibbattaµµh±net± cavitv± kosalaraµµhe ekasmi½ kulasahassav±se kevaµµag±me ekiss± kevaµµiy± kucchismi½ paµisandhi½ gaŗhi. Tassa paµisandhiggahaŗadivase ta½ kulasahassa½ j±lahattha½ nadiyańca ta¼±k±d²su ca macche pariyesanta½ eka½ khuddakamacchampi n±lattha. Tato paµµh±ya ca te kevaµµ± parih±yantiyeva. Tasmińhi kucchigateyeva nesa½ g±mo satta v±re aggin± da¹¹ho, satta v±re rańń± daŗ¹ito. Eva½ anukkamena duggat± j±t±. Te cintayi½su “pubbe amh±ka½ evar³pa½ natthi, id±ni pana parih±y±ma, amh±ka½ antare ek±ya k±¼akaŗŗiy± bhavitabba½, dve bh±g± hom±”ti pańca pańca kulasat±ni ekato ahesu½. Tato yattha tassa m±t±pitaro, sova koµµh±so parih±yati, itaro va¹¹hati. Te tampi koµµh±sa½ dvidh±, tampi dvidh±ti eva½ y±va tameva kula½ eka½ ahosi, t±va vibhajitv± tesa½ k±¼akaŗŗibh±va½ ńatv± pothetv± nikka¹¹hi½su.
Athassa m±t± kicchena j²vam±n± paripakke gabbhe ekasmi½ µh±ne vij±yi. Pacchimabhavikasatta½ na sakk± n±setu½, antoghaµe pad²po viya tassa hadaye arahattassa upanissayo jalati. S± ta½ d±raka½ paµijaggitv± ±dh±vitv± paridh±vitv± vicaraŗak±le ekamassa kap±laka½ hatthe datv± “putta, eta½ ghara½ pavis±”ti pesetv± pal±t±. So tato paµµh±ya ekakova hutv± tattha tattha bhikkha½ pariyesitv± ekasmi½ µh±ne sayati, na nh±yati, na sar²ra½ paµijaggati, pa½supis±cako viya kicchena j²vika½ kappeti. So anukkamena sattavassiko hutv± ekasmi½ gehadv±re ukkhalidhovanassa cha¹¹itaµµh±ne k±ko viya ekeka½ bhattasittha½ uccinitv± kh±dati.
Atha na½ dhammasen±pati s±vatthiya½ piŗ¹±ya caram±no disv± “aya½ satto atik±ruńńappatto katarag±mav±siko nu kho”ti tasmi½ mettacitta½ va¹¹hetv± “ehi, re”ti ±ha. So ±gantv± thera½ vanditv± aµµh±si. Atha na½ thero “katarag±mav±sikosi, kaha½ v± te m±t±pitaro”ti pucchi. “Aha½, bhante, nippaccayo, mayha½ m±t±pitaro ma½ niss±ya ‘kilantamh±’ti ma½ cha¹¹etv± pal±t±”ti. “Api pana pabbajissas²”ti. “Bhante, aha½ t±va pabbajeyya½, m±disa½ pana kapaŗa½ ko pabb±jessas²”ti? “Aha½ pabb±jess±m²”ti. “S±dhu, bhante, pabb±jeth±”ti. Thero tassa kh±dan²yabhojan²ya½ datv± ta½ vih±ra½ netv± sahattheneva nh±petv± pabb±jetv± paripuŗŗavassa½ upasamp±desi. So mahallakak±le “losakatissatthero”ti pańń±yittha appapuńńo appal±bho. Tena kira asadisad±nepi kucchip³ro na laddhapubbo, j²vitaghaµanamattameva labhati. Tassa hi patte ekasmi½yeva y±gu-u¼uŖke dinne patto samatittiko viya hutv± pańń±yati. Atha manuss± “imassa patto p³ro”ti heµµh± y±gu½ denti. Tassa patte y±gu½ d±nak±le manuss±na½ bh±jane y±gu antaradh±yat²tipi vadanti. Khajjak±d²supi eseva nayo.
So aparena samayena vipassana½ va¹¹hetv± aggaphale arahatte patiµµhitopi appal±bhova ahosi. Athassa anupubbena ±yusaŖkh±resu parih²nesu parinibb±nadivaso samp±puŗi. Dhammasen±pati ±vajjento tassa parinibb±nabh±va½ ńatv± “aya½ losakatissatthero ajja parinibb±yissati, ajja may± etassa y±vadattha½ ±h±ra½ d±tu½ vaµµat²”ti ta½ ±d±ya s±vatthi½ piŗ¹±ya p±visi. Thero ta½ niss±ya t±va bahumanuss±ya s±vatthiy± hattha½ pas±retv± vandanamattampi n±lattha. Atha na½ thero “gacch±vuso, ±sanas±l±ya nis²d±”ti uyyojetv± gato. Ta½ ±gatameva manuss± “ayyo, ±gato”ti ±sane nis²d±petv± bhojesi. Theropi “ima½ losakassa deth±”ti laddh±h±ra½ pesesi. Ta½ gahetv± gat± losakatissatthera½ asaritv± sayameva bhuńji½su. Atha therassa uµµh±ya vih±ra½ gamanak±le losakatissatthero ±gantv± thera½ vandi, thero nivattitv± µhitakova “laddha½ te, ±vuso, bhattan”ti pucchi. Labhiss±ma no, bhanteti. Thero sa½vegapatto k±la½ olokesi, k±lo atikkanto. Thero “hot±vuso, idheva nis²d±”ti losakatthera½ ±sanas±l±ya½ nis²d±petv± kosalarańńo nivesana½ agam±si. R±j± therassa patta½ g±h±petv± “bhattassa ak±lo”ti pattap³ra½ catumadhura½ d±pesi. Thero ta½ ±d±ya gantv± “eh±vuso, tissa ima½ catumadhura½ bhuńj±”ti vatv± patta½ gahetv± aµµh±si. So there g±ravena lajjanto na paribhuńjati. Atha na½ thero “eh±vuso tissa, aha½ ima½ patta½ gahetv±va µhass±mi, tva½ nis²ditv± paribhuńja. Sace aha½ patta½ hatthato muńceyya½, kińci na bhaveyy±”ti ±ha. Ath±yasm± losakatissatthero aggas±vake dhammasen±patimhi patta½ gahetv± µhite catumadhura½ paribhuńji. Ta½ therassa ariyiddhibalena parikkhaya½ na agam±si. Tad± losakatissatthero y±vadattha½ udarap³ra½ katv± paribhuńji, ta½ divasa½yeva ca anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yi. Samm±sambuddho santike µhatv± sar²ranikkhepa½ k±resi, dh±tuyo gahetv± cetiya½ kari½su.
Tad± bhikkh³ dhammasabh±ya½ sannipatitv± “±vuso, aho losakatissatthero appapuńńo appal±bh², evar³pena n±ma appapuńńena appal±bhin± katha½ ariyadhammo laddho”ti kathent± nis²di½su. Satth± dhammasabha½ gantv± “k±ya nuttha, bhikkhave, etarahi kath±ya sannisinn±”ti pucchi. Te “im±ya n±ma, bhante”ti ±rocayi½su. Satth± “bhikkhave, eso bhikkhu attano al±bhibh±vańca ariyadhammal±bhibh±vańca attan±va ak±si. Ayańhi pubbe paresa½ l±bhantar±ya½ katv± appal±bh² j±to, “anicca½, dukkha½, anatt±”ti vipassan±ya yuttabh±vassa balena ariyadhammal±bh² j±to”ti vatv± at²ta½ ±hari.
At²te kira kassapasamm±sambuddhak±le ańńataro bhikkhu eka½ kuµumbika½ niss±ya g±mak±v±se vasati pakatatto s²lav± vipassan±ya yuttappayutto. Atheko kh²ŗ±savatthero samavattav±sa½ vasam±no anupubbena tassa bhikkhuno upaµµh±kakuµumbikassa vasanag±ma½ sampatto. Kuµumbiko therassa iriy±patheyeva pas²ditv± patta½ ±d±ya ghara½ pavesetv± sakkacca½ bhojetv± thoka½ dhammakatha½ sutv± thera½ vanditv± “bhante, amh±ka½ dhuravih±rameva gacchatha, maya½ s±yanhasamaye ±gantv± passiss±m±”ti ±ha. Thero vih±ra½ gantv± nev±sikatthera½ vanditv± ±pucchitv± ekamanta½ nis²di. Sopi tena saddhi½ paµisanth±ra½ katv± “laddho te, ±vuso, bhikkh±h±ro”ti pucchi. “¾ma, laddho”ti. “Kaha½ laddho”ti? “Tumh±ka½ dhurag±me kuµumbikaghare”ti. Evańca pana vatv± attano sen±sana½ pucchitv± paµijaggitv± pattac²vara½ paµis±metv± jh±nasukhena phalasukhena ca v²tin±mento nis²di.
Sopi kuµumbiko s±yanhe gandham±lańceva pad²peyyańca g±h±petv± vih±ra½ gantv± nev±sikatthera½ vanditv± “bhante, eko ±gantukatthero atthi, ±gato nu kho”ti pucchi. “¾ma, ±gato”ti. “Id±ni kahan”ti. “Asukasen±sane n±m±”ti. So tassa santika½ gantv± vanditv± ekamanta½ nisinno dhammakatha½ sutv± s²talavel±ya cetiyańca bodhińca p³jetv± d²pe j±letv± ubhopi jane nimantetv± gato. Nev±sikattheropi kho “aya½ kuµumbiko paribhinno, sac±ya½ bhikkhu imasmi½ vih±re vasissati, na ma½ esa kismińci gaŗayissat²”ti there anattamanata½ ±pajjitv± “imasmi½ vih±re etassa avasan±k±ro may± k±tu½ vaµµat²”ti tena upaµµh±navel±ya ±gatena saddhi½ kińci na kathesi. Kh²ŗ±savatthero tassa ajjh±saya½ j±nitv± “aya½ thero mama kule v± gaŗe v± apalibuddhabh±va½ na j±n±t²”ti attano vasanaµµh±na½ gantv± jh±nasukhena phalasukhena v²tin±mesi.
Nev±sikopi punadivase nakhapiµµhena gaŗ¹i½ paharitv± nakhena dv±ra½ ±koµetv± kuµumbikassa geha½ agam±si. So tassa patta½ gahetv± pańńatt±sane nis²d±petv± “±gantukatthero kaha½, bhante”ti pucchi. “N±ha½ tava kul³pakassa pavatti½ j±n±mi, gaŗ¹i½ paharantopi dv±ra½ ±koµentopi pabodhetu½ n±sakkhi½, hiyyo tava gehe paŗ²tabhojana½ bhuńjitv± j²r±petu½ asakkonto id±ni nidda½ okkantoyeva bhavissati, tva½ pas²dam±no evar³pesuyeva µh±nesu pas²das²”ti ±ha– “kh²ŗ±savattheropi attano bhikkh±c±ravela½ sallakkhetv± sar²ra½ paµijaggitv± pattac²varam±d±ya ±k±se uppatitv± ańńattha agam±si. So kuµumbiko nev±sikatthera½ sappimadhusakkhar±bhisaŖkhata½ p±y±sa½ p±yetv± patta½ gandhacuŗŗehi ubbaµµetv± puna p³retv± “bhante, so thero maggakilanto bhavissati, idamassa harath±”ti ad±si. Itaro apaµikkhipitv±va gahetv± gacchanto “sace so bhikkhu ima½ p±y±sa½ pivissati, g²v±ya½ gahetv± nikka¹¹hiyam±nopi na gamissati. Sace pan±ha½ ima½ p±y±sa½ manuss±na½ dass±mi, p±kaµa½ me kamma½ bhavissati. Sace udake opil±pess±mi, udakapiµµhe sappi pańń±yissati Sace bh³miya½ cha¹¹ess±mi, k±kasannip±tena pańń±yissati. Kattha nu kho ima½ cha¹¹eyyan”ti upadh±rento eka½ jh±makkhetta½ disv± aŖg±re viy³hitv± tattha pakkhipitv± upari aŖg±rehi paµicch±detv± vih±ra½ gato ta½ bhikkhu½ adisv± cintesi “addh± so bhikkhu kh²ŗ±savo mama ajjh±saya½ viditv± ańńattha gato bhavissati, aho may± udarahetu ayutta½ katan”ti t±vadevassa mahanta½ domanassa½ udap±di. Tato paµµh±yeva ca manussapeto hutv± na cirasseva k±la½ katv± niraye nibbatti.
So bah³ni vassasatasahass±ni niraye paccitv± pakk±vasesena paµip±µiy± pańcaj±tisatesu yakkho hutv± ekadivasampi udarap³ra½ ±h±ra½ na labhi. Ekadivasa½ pana gabbhamala½ udarap³ra½ labhi. Puna pańcaj±tisatesu sunakho ahosi. Tad±pi ekadivasa½ bhattavamana½ udarap³ra½ labhi, sesak±le pana tena udarap³ro ±h±ro n±ma na laddhapubbo. Sunakhayonito pana cavitv± k±siraµµhe ekasmi½ g±me duggatakule nibbatti. Tassa nibbattito paµµh±ya ta½ kula½ paramaduggatameva j±ta½, j±tito uddha½ udakakańjik±mattampi na labhi. Tassa pana “mittavindako”ti n±ma½ ahosi. M±t±pitaro ch±takadukkha½ adhiv±setu½ asakkont± “gaccha k±¼akaŗŗ²”ti ta½ pothetv± n²hari½su. So apaµisaraŗo vicaranto b±r±ŗasi½ agam±si. Tad± bodhisatto b±r±ŗasiya½ dis±p±mokkho ±cariyo hutv± pańca m±ŗavakasat±ni sippa½ v±ceti. Tad± b±r±ŗasiv±sino duggat±na½ paribbaya½ datv± sippa½ sikkh±penti. Ayampi mittavindako bodhisattassa santike sippa½ sikkhati. So pharuso anov±dakkhamo ta½ ta½ paharanto vicarati, bodhisattena ovadiyam±nopi ov±da½ na gaŗh±ti. Ta½ niss±ya ±yopissa mando j±to.
Atha so m±ŗavakehi saddhi½ bhaŗ¹itv± ov±da½ aggaŗhanto tato pal±yitv± ±hiŗ¹anto eka½ paccantag±ma½ patv± bhati½ katv± j²vati. So tattha ek±ya duggatitthiy± saddhi½ sa½v±sa½ kappesi. S± ta½ niss±ya dve d±rake vij±yi. G±mav±sino “amh±ka½ sus±sana½ duss±sana½ ±roceyy±s²”ti mittavindakassa bhati½ datv± ta½ g±madv±re kuµik±ya vas±pesu½. Ta½ pana mittavindaka½ niss±ya te paccantag±mav±sino sattakkhattu½ r±jadaŗ¹a½ agama½su, sattakkhattu½ nesa½ geh±ni jh±yi½su, sattakkhattu½ ta¼±ka½ bhijji. Te cintayi½su “amh±ka½ pubbe imassa mittavindakassa an±gamanak±le evar³pa½ natthi, id±ni panassa ±gatak±lato paµµh±ya parih±y±m±”ti ta½ pothetv± n²hari½su.
So attano d±rake gahetv± ańńattha gacchanto eka½ amanussapariggaha½ aµavi½ p±visi. Tatthassa amanuss± d±rake ca bhariyańca m±retv± ma½sa½ kh±di½su. So tato pal±yitv± tato tato ±hiŗ¹anto eka½ gambh²ra½ n±ma paµµanag±ma½ n±v±vissajjanadivaseyeva patv± kammak±rako hutv± n±va½ abhiruhi. N±v± samuddapiµµhe satt±ha½ gantv± sattame divase samuddamajjhe ±koµetv± µhapit± viya aµµh±si. Te k±¼akaŗŗisal±ka½ c±resu½, sattakkhattu½ mittavindakasseva p±puŗi. Manuss± tasseka½ ve¼ukal±pa½ datv± hatthe gahetv± samuddapiµµhe khipi½su, tasmi½ khittamatte n±v± agam±si. Mittavindako ve¼ukal±pe nipajjitv± samuddapiµµhe gacchanto kassapasamm±sambuddhak±le rakkhitas²lassa phalena samuddapiµµhe ekasmi½ phalikavim±ne catasso devadh²taro paµilabhitv± t±sa½ santike sukha½ anubhavam±no satt±ha½ vasi. T± pana vim±napetiyo satt±ha½ sukha½ anubhavanti, satt±ha½ dukkha½. Satt±ha½ dukkha½ anubhavitu½ gaccham±n± “y±va maya½ ±gacch±ma, t±va idheva hoh²”ti vatv± agama½su.
Mittavindako t±sa½ gatak±le ve¼ukal±pe nipajjitv± purato gacchanto rajatavim±ne aµµha devadh²taro labhi. Tatopi para½ gacchanto maŗivim±ne so¼asa, kanakavim±ne dvatti½sa devadh²taro labhi. T±sampi vacana½ akatv± parato gacchanto antarad²pake eka½ yakkhanagara½ addasa. Tatthek± yakkhin² ajar³pena vicarati. Mittavindako tass± yakkhinibh±va½ aj±nanto “ajama½sa½ kh±diss±m²”ti ta½ p±de aggahesi, s± yakkh±nubh±vena ta½ ukkhipitv± khipi. So t±ya khitto samuddamatthakena gantv± b±r±ŗasiya½ parikh±piµµhe ekasmi½ kaŗµakagumbamatthake patitv± pavaµµam±no bh³miya½ patiµµh±si. Tasmińca samaye tasmi½ parikh±piµµhe rańńo ajik± caram±n± cor± haranti. Ajikagopak± “core gaŗhiss±m±”ti ekamanta½ nil²n± aµµha½su. Mittavindako pavaµµitv± bh³miya½ µhito t± ajik± disv± cintesi “aha½ samudde ekasmi½ d²pake ajika½ p±de gahetv± t±ya khitto idha patito. Sace id±ni eka½ ajika½ p±de gahess±mi, s± ma½ parato samuddapiµµhe vim±nadevat±na½ santike khipissat²”ti. So eva½ ayoniso manasikaritv± ajika½ p±de gaŗhi, s± gahitamatt± viravi. Ajikagopak± ito cito ca ±gantv± ta½ gahetv± “ettaka½ k±la½ r±jakule ajikakh±dako esa coro”ti ta½ koµµetv± bandhitv± rańńo santika½ nenti.
Tasmi½ khaŗe bodhisatto pańcasatam±ŗavakaparivuto nagar± nikkhamma nh±yitu½ gacchanto mittavindaka½ disv± sańj±nitv± te manusse ±ha– “t±t±, aya½ amh±ka½ antev±siko, kasm± na½ gaŗhath±”ti? “Ajikacorako, ayya, eka½ ajika½ p±de gaŗhi, tasm± gahito”ti. “Tena heta½ amh±ka½ d±sa½ katv± detha, amhe niss±ya j²vissat²”ti. Te, “s±dhu ayy±”ti ta½ vissajjetv± agama½su. Atha na½ bodhisatto “mittavindaka, tva½ ettaka½ k±la½ kaha½ vas²”ti pucchi. So sabba½ attan± katakamma½ ±rocesi. Bodhisatto “atthak±m±na½ vacana½ akaronto eva½ dukkha½ p±puŗ±t²”ti vatv± ima½ g±tham±ha–
41. “Yo atthak±massa hit±nukampino, ovajjam±no na karoti s±sana½;
ajiy± p±damolamba, mittako viya socat²”ti.
Tattha atthak±mass±ti vu¹¹hi½ icchantassa. Hit±nukampinoti hitena anukampam±nassa. Ovajjam±noti mudukena hitacittena ovadiyam±no. Na karoti s±sananti anusiµµha½ na karoti, dubbaco anov±dako hoti. Mittako viya socat²ti yath±ya½ mittavindako ajik±ya p±da½ gahetv± socati kilamati, eva½ niccak±la½ socat²ti im±ya g±th±ya bodhisatto dhamma½ desesi.
Eva½ tena therena ettake addh±ne t²suyeva attabh±vesu kucchip³ro laddhapubbo. Yakkhena hutv± ekadivasa½ gabbhamala½ laddha½, sunakhena hutv± ekadivasa½ bhattavamana½, parinibb±nadivase dhammasen±patiss±nubh±vena catumadhura½ laddha½. Eva½ parassa l±bhantar±yakaraŗa½ n±ma mah±dosanti veditabba½. Tasmi½ pana k±le sopi ±cariyo mittavindakopi yath±kamma½ gato.
Satth± “eva½, bhikkhave, attano appal±bhibh±vańca ariyadhammal±bhibh±vańca sayameva esa ak±s²”ti ima½ dhammadesana½ ±haritv± anusandhi½ ghaµetv± j±taka½ samodh±nesi– “tad± mittavindako losakatissatthero ahosi, dis±p±mokkh±cariyo pana ahameva ahosin”ti.

Losakaj±takavaŗŗan± paµham±.