2. Vaººupathaj±takavaººan±
Akil±sunoti ima½ dhammadesana½ bhagav± s±vatthiya½ viharanto kathesi. Ka½ pana ±rabbh±ti? Eka½ ossaµµhav²riya½ bhikkhu½. Tath±gate kira s±vatthiya½ viharante eko s±vatthiv±s² kulaputto jetavana½ gantv± satthu santike dhammadesana½ sutv± pasannacitto k±mesu ±d²nava½ disv± pabbajitv± upasampad±ya pañcavassiko hutv± dve m±tik± uggaºhitv± vipassan±c±ra½ sikkhitv± satthu santike attano cittaruciya½ kammaµµh±na½ gahetv± eka½ arañña½ pavisitv± vassa½ upagantv± tem±sa½ v±yamantopi obh±samatta½ v± nimittamatta½ v± upp±detu½ n±sakkhi. Athassa etadahosi “satth±r± catt±ro puggal± kathit±, tesu may± padaparamena bhavitabba½, natthi maññe mayha½ imasmi½ attabh±ve maggo v± phala½ v±, ki½ kariss±mi araññav±sena, satthu santika½ gantv± r³pasobhaggappatta½ buddhasar²ra½ olokento madhura½ dhammadesana½ suºanto vihariss±m²”ti puna jetavanameva pacc±gam±si. Atha na½ sandiµµhasambhatt± ±ha½su– “±vuso, tva½ satthu santike kammaµµh±na½ gahetv± ‘samaºadhamma½ kariss±m²’ti gato, id±ni pana ±gantv± saªgaºik±ya abhiramam±no carasi, ki½ nu kho te pabbajitakicca½ matthaka½ patta½, appaµisandhiko j±tos²”ti? ¾vuso, aha½ magga½ v± phala½ v± alabhitv± “abhabbapuggalena may± bhavitabban”ti v²riya½ ossajitv± ±gatomh²ti. “Ak±raºa½ te, ±vuso, kata½ da¼hav²riyassa satthu s±sane pabbajitv± v²riya½ ossajantena, ayutta½ te kata½, ehi tath±gatassa dassem±”ti ta½ ±d±ya satthu santika½ agama½su. Satth± ta½ disv± evam±ha “bhikkhave, tumhe eta½ bhikkhu½ aniccham±na½ ±d±ya ±gat±, ki½ kata½ imin±”ti? “Bhante, aya½ bhikkhu evar³pe niyy±nikas±sane pabbajitv± samaºadhamma½ karonto v²riya½ ossajitv± ±gato”ti ±ha½su. Atha na½ satth± ±ha “sacca½ kira tay± bhikkhu v²riya½ ossaµµhan”ti? “Sacca½, bhagav±”ti. “Ki½ pana tva½ bhikkhu evar³pe mama s±sane pabbajitv± ‘appiccho’ti v± ‘santuµµho’ti v± ‘pavivitto’ti v± ‘±raddhav²riyo’ti v± eva½ att±na½ aj±n±petv± ‘ossaµµhav²riyo bhikkh³’ti j±n±pesi. Nanu tva½ pubbe v²riyav± ahosi, tay± ekena kata½ v²riya½ niss±ya marukant±re pañcasu sakaµasatesu manuss± ca goº± ca p±n²ya½ labhitv± sukhit± j±t± id±ni kasm± v²riya½ ossajas²”ti. So bhikkhu ettakena vacanena upatthambhito ahosi. Ta½ pana katha½ sutv± bhikkh³ bhagavanta½ y±ci½su– “bhante, id±ni imin± bhikkhun± v²riyassa ossaµµhabh±vo amh±ka½ p±kaµo, pubbe panassa ekassa v²riya½ niss±ya marukant±re goºamanuss±na½ p±n²ya½ labhitv± sukhitabh±vo paµicchanno, tumh±ka½ sabbaññutaññ±ºasseva p±kaµo, amh±kampeta½ k±raºa½ katheth±”ti. “Tena hi, bhikkhave, suº±th±”ti bhagav± tesa½ bhikkh³na½ satupp±da½ janetv± bhavantarena paµicchannak±raºa½ p±kaµamak±si. At²te k±siraµµhe b±r±ºasiya½ brahmadatte rajja½ k±rente bodhisatto satthav±hakule paµisandhi½ gahetv± vayappatto pañcahi sakaµasatehi vaºijja½ karonto vicarati. So ekad± saµµhiyojanika½ marukant±ra½ paµipajji. Tasmi½ kant±re sukhumav±luk± muµµhin± gahit± hatthe na tiµµhati, s³riyuggamanato paµµh±ya aªg±rar±si viya uºh± hoti, na sakk± akkamitu½. Tasm± ta½ paµipajjant± d±rudakatilataº¹ul±d²ni sakaµehi ±d±ya rattimeva gantv± aruºuggamane sakaµ±ni parivaµµa½ katv± matthake maº¹apa½ k±retv± k±lasseva ±h±rakicca½ niµµh±petv± ch±y±ya nisinn± divasa½ khepetv± atthaªgate s³riye s±yam±sa½ bhuñjitv± bh³miy± s²tal±ya j±t±ya sakaµ±ni yojetv± gacchanti, samuddagamanasadisameva gamana½ hoti. Thalaniy±mako n±ma laddhu½ vaµµati, so t±rakasaññ± sattha½ t±reti. Sopi satthav±ho tasmi½ k±le imin±va niy±mena ta½ kant±ra½ gacchanto ek³nasaµµhi yojan±ni gantv± “id±ni ekaratteneva marukant±r± nikkhamana½ bhavissat²”ti s±yam±sa½ bhuñjitv± sabba½ d±rudaka½ khepetv± sakaµ±ni yojetv± p±y±si. Niy±mako pana purimasakaµe ±sana½ patthar±petv± ±k±se t±raka½ olokento “ito p±jetha, ito p±jeth±”ti vadam±no nipajji. So d²ghamaddh±na½ anidd±yanabh±vena kilanto nidda½ okkami, goºe nivattitv± ±gatamaggameva gaºhante na aññ±si. Goº± sabbaratti½ agama½su. Niy±mako aruºuggamanavel±ya pabuddho nakkhatta½ oloketv± “sakaµ±ni nivattetha nivatteth±”ti ±ha. Sakaµ±ni nivattetv± paµip±µi½ karont±naññeva aruºo uggato. Manuss± “hiyyo amh±ka½ niviµµhakhandh±v±raµµh±nameveta½, d±rudakampi no kh²ºa½, id±ni naµµhamh±”ti sakaµ±ni mocetv± parivaµµakena µhapetv± matthake maº¹apa½ katv± attano attano sakaµassa heµµh± anusocant± nipajji½su. Bodhisatto “mayi v²riya½ ossajante sabbe vinassissant²”ti p±to s²talavel±yameva ±hiº¹anto eka½ dabbatiºagaccha½ disv± “im±ni tiº±ni heµµh± udakasinehena uµµhit±ni bhavissant²”ti cintetv± kudd±la½ g±h±petv± ta½ padesa½ khaº±pesi, te saµµhihatthaµµh±na½ khaºi½su. Ettaka½ µh±na½ khaºitv± paharant±na½ kudd±lo heµµh±p±s±ºe paµihaññi, pahaµamatte sabbe v²riya½ ossaji½su. Bodhisatto pana “imassa p±s±ºassa heµµh± udakena bhavitabban”ti otaritv± p±s±ºe µhito oºamitv± sota½ odahitv± sadda½ ±vajjento heµµh± udakassa pavattanasadda½ sutv± uttaritv± c³¼upaµµh±ka½ ±ha– “t±ta, tay± v²riye ossaµµhe sabbe vinassiss±ma, tva½ v²riya½ anossajanto ima½ ayak³µa½ gahetv± ±v±µa½ otaritv± etasmi½ p±s±ºe pah±ra½ deh²”ti. So tassa vacana½ sampaµicchitv± sabbesu v²riya½ ossajitv± µhitesupi v²riya½ anossajanto otaritv± p±s±ºe pah±ra½ ad±si. P±s±ºo majjhe bhijjitv± heµµh± patitv± sota½ sannirumbhitv± aµµh±si, t±lakkhandhappam±º± udakavaµµi uggañchi. Sabbe p±n²ya½ pivitv± nh±yi½su, atirek±ni akkhayug±d²ni ph±letv± y±gubhatta½ pacitv± bhuñjitv± goºe ca bhojetv± s³riye atthaªgate udak±v±µasam²pe dhaja½ bandhitv± icchitaµµh±na½ agama½su. Te tattha bhaº¹a½ vikkiºitv± diguºa½ tiguºa½ catugguºa½ l±bha½ labhitv± attano vasanaµµh±nameva agama½su. Te tattha y±vat±yuka½ µhatv± yath±kamma½ gat±, bodhisattopi d±n±d²ni puññ±ni katv± yath±kammameva gato. Samm±sambuddho ima½ dhammadesana½ kathetv± abhisambuddhova ima½ g±tha½ kathesi–
2. “Akil±suno vaººupathe khaºant±, udaªgaºe tattha papa½ avindu½;
eva½ mun² v²riyabal³papanno, akil±su vinde hadayassa santin”ti.
Tattha akil±sunoti nikkosajj± ±raddhav²riy±. Vaººupatheti vaººu vuccati v±luk±, v±luk±maggeti attho. Khaºant±ti bh³mi½ khaºam±n±. Udaªgaºeti ettha ud±ti nip±to, aªgaºeti manuss±na½ sañcaraºaµµh±ne, an±v±µe bh³mibh±geti attho. Tatth±ti tasmi½ vaººupathe. Papa½ avindunti udaka½ paµilabhi½su. Udakañhi pap²yanabh±vena “pap±”ti vuccati. Pavaddha½ v± ±pa½ papa½, mahodakanti attho. Evanti opammapaµip±dana½. Mun²ti mona½ vuccati ñ±ºa½, k±yamoneyy±d²su v± aññatara½, tena samann±gatatt± puggalo “mun²”ti vuccati. So panesa ag±riyamuni, anag±riyamuni sekkhamuni, asekkhamuni, paccekabuddhamuni, munimun²ti anekavidho. Tattha ag±riyamun²ti gih² ±gataphalo viññ±tas±sano. Anag±riyamun²ti tath±r³pova pabbajito. Sekkhamun²ti satta sekkh±. Asekkhamun²ti kh²º±savo. Paccekabuddhamun²ti paccekasambuddho. Munimun²ti samm±sambuddho. Imasmi½ panatthe sabbasaªg±hakavasena moneyyasaªkh±t±ya paññ±ya samann±gato “mun²”ti veditabbo. V²riyabal³papannoti v²riyena ceva k±yabalañ±ºabalena ca samann±gato. Akil±s³ti nikkosajjo–
“K±ma½ taco ca nh±ru ca, aµµhi ca avasissatu;
upasussatu nissesa½, sar²re ma½salohitan”ti.–
Eva½ vuttena caturaªgasamann±gatena v²riyena samann±gatatt± analaso. Vinde hadayassa santinti cittassapi hadayar³passapi s²talabh±vakaraºena “santin”ti saªkha½ gata½ jh±navipassan±bhiññ±-arahattamaggañ±ºasaªkh±ta½ ariyadhamma½ vindati paµilabhat²ti attho. Bhagavat± hi–
“Dukkha½, bhikkhave, kus²to viharati vokiººo p±pakehi akusalehi dhammehi, mahantañca sadattha½ parih±peti. ¾raddhav²riyo ca kho, bhikkhave, sukha½ viharati pavivitto p±pakehi akusalehi dhammehi, mahantañca sadattha½ parip³reti, na, bhikkhave, h²nena aggassa patti hot²”ti (sa½. ni. 2.22)–
Eva½ anekehi suttehi kus²tassa dukkhavih±ro, ±raddhav²riyassa ca sukhavih±ro sa½vaººito. Idh±pi ±raddhav²riyassa akat±bhinivesassa vipassakassa v²riyabalena adhigantabba½ tameva sukhavih±ra½ dassento “eva½ mun² v²riyabal³papanno, akil±su vinde hadayassa santin”ti ±ha. Ida½ vutta½ hoti– yath± te v±ºij± akil±suno vaººupathe khaºant± udaka½ labhi½su, eva½ imasmimpi s±sane akil±su hutv± v±yamam±no paº¹ito bhikkhu ima½ jh±n±dibheda½ hadayassa santi½ labhati. So tva½ bhikkhu pubbe udakamattassa atth±ya v²riya½ katv± id±ni evar³pe maggaphalad±yake niyy±nikas±sane kasm± v²riya½ ossajas²ti eva½ ima½ dhammadesana½ dassetv± catt±ri sacc±ni pak±sesi, saccapariyos±ne ossaµµhav²riyo bhikkhu aggaphale arahatte patiµµh±si.
Satth±pi dve vatth³ni kathetv± anusandhi½ ghaµetv± j±taka½ samodh±netv± dassesi “tasmi½ samaye v²riya½ anossajitv± p±s±ºa½ bhinditv± mah±janassa udakad±yako c³¼upaµµh±ko aya½ ossaµµhav²riyo bhikkhu ahosi, avasesaparis± id±ni buddhaparis± j±t±, satthav±hajeµµhako pana ahameva ahosin”ti desana½ niµµh±pesi.
Vaººupathaj±takavaººan± dutiy±.