Yath± pana aññe satt± m±tukucchito nikkhamant± paµik³lena asucin± makkhit± nikkhamanti, na eva½ bodhisatto. So pana dhamm±sanato otaranto dhammakathiko viya, nisseºito otaranto puriso viya, ca dve ca hatthe dve ca p±de pas±retv± µhitakova m±tukucchisambhavena kenaci asucin± amakkhito suddho visado k±sikavatthe nikkhittamaºiratana½ viya jotayanto m±tukucchito nikkhami. Eva½ santepi bodhisattassa ca bodhisattam±tuy± ca sakk±rattha½ ±k±sato dve udakadh±r± nikkhamitv± bodhisattassa ca m±tuy± ca sar²re utu½ g±h±pesu½.
Atha na½ suvaººaj±lena paµiggahetv± µhit±na½ brahm±na½ hatthato catt±ro mah±r±j±no maªgalasammat±ya sukhasamphass±ya ajinappaveºiy± gaºhi½su, tesa½ hatthato manuss± duk³lacumbaµakena. Manuss±na½ hatthato muccitv± pathaviya½ patiµµh±ya puratthimadisa½ olokesi, anek±ni cakkav±¼asahass±ni ekaªgaº±ni ahesu½. Tattha devamanuss± gandham±l±d²hi p³jayam±n± “mah±purisa, idha tumhehi sadiso añño natthi, kutettha uttaritaro”ti ±ha½su. Eva½ catasso dis±, catasso anudis±, heµµh±, upar²ti dasa dis± anuviloketv± attan± sadisa½ kañci adisv± “aya½ uttar±dis±”ti sattapadav²tih±rena agam±si, mah±brahmun± setacchatta½ dh±riyam±no, suy±mena v±¼ab²jani½, aññ±hi ca devat±hi sesar±jakakudhabhaº¹ahatth±hi anugammam±no. Tato sattamapade µhito “aggohamasmi½ lokass±”ti-±dika½ ±sabhi½ v±ca½ nicch±rento s²han±da½ nadi.
Bodhisatto hi t²su attabh±vesu m±tukucchito nikkhantamattova v±ca½ nicch±resi mahosadhattabh±ve, vessantarattabh±ve, imasmi½ attabh±veti. Mahosadhattabh±ve kirassa m±tukucchito nikkhantamattasseva sakko devar±j± ±gantv± candanas±ra½ hatthe µhapetv± gato, so ta½ muµµhiya½ katv±va nikkhanto. Atha na½ m±t± “t±ta, ki½ gahetv± ±gatos²”ti pucchi. “Osadha½, amm±”ti. Iti osadha½ gahetv± ±gatatt± “osadhad±rako”tvevassa n±ma½ aka½su. Ta½ osadha½ gahetv± c±µiya½ pakkhipi½su, ±gat±gat±na½ andhabadhir±d²na½ tadeva sabbarogav³pasam±ya bhesajja½ ahosi. Tato “mahanta½ ida½ osadha½, mahanta½ ida½ osadhan”ti uppannavacana½ up±d±ya “mahosadho”tvevassa n±ma½ j±ta½. Vessantarattabh±ve pana m±tukucchito nikkhanto dakkhiºahattha½ pas±retv± “atthi nu kho, amma, kiñci gehasmi½, d±na½ dass±m²”ti vadanto nikkhami. Athassa m±t± “sadhane kule nibbattosi, t±t±”ti puttassa hattha½ attano hatthatale katv± sahassatthavika½ µhapesi. Imasmi½ pana attabh±ve ima½ s²han±da½ nad²ti eva½ bodhisatto t²su attabh±vesu m±tukucchito nikkhantamattova v±ca½ nicch±resi. Yath± ca paµisandhiggahaºakkhaºe, j±takkhaºepissa dvatti½sa pubbanimitt±ni p±turahesu½. Yasmi½ pana samaye amh±ka½ bodhisatto lumbin²vane j±to, tasmi½yeva samaye r±hulam±t± dev², ±nandatthero, channo amacco, k±¼ud±y² amacco, kaº¹ako assar±j±, mah±bodhirukkho, catasso nidhikumbhiyo ca j±t±. Tattha ek± g±vutappam±º±, ek± a¹¹hayojanappam±º±, ek± tig±vutappam±º±, ek± yojanappam±º± ahos²ti. Ime satta sahaj±t± n±ma.
Ubhayanagarav±sino bodhisatta½ gahetv± kapilavatthunagarameva agama½su. Ta½ divasa½yeva ca “kapilavatthunagare suddhodanamah±r±jassa putto j±to, aya½ kum±ro bodhitale nis²ditv± buddho bhavissat²”ti t±vati½sabhavane haµµhatuµµh± devasaªgh± celukkhep±d²ni pavattent± k²¼i½su. Tasmi½ samaye suddhodanamah±r±jassa kul³pako aµµhasam±pattil±bh² k±¼adev²lo n±ma t±paso bhattakicca½ katv± div±vih±ratth±ya t±vati½sabhavana½ gantv± tattha div±vih±ra½ nisinno t± devat± k²¼am±n± disv± “ki½k±raº± tumhe eva½ tuµµham±nas± k²¼atha, mayhampeta½ k±raºa½ katheth±”ti pucchi. Devat± ±ha½su “m±risa, suddhodanarañño putto j±to, so bodhitale nis²ditv± buddho hutv± dhammacakka½ pavattessati, tassa ananta½ buddhal²¼a½ daµµhu½ dhammañca sotu½ lacch±m±ti imin± k±raºena tuµµh±mh±”ti. T±paso t±sa½ vacana½ sutv± khippa½ devalokato oruyha r±janivesana½ pavisitv± paññatt±sane nisinno “putto kira te, mah±r±ja, j±to, passiss±mi nan”ti ±ha. R±j± alaªkatapaµiyatta½ kum±ra½ ±har±petv± t±pasa½ vand±petu½ abhihari, bodhisattassa p±d± parivattitv± t±pasassa jaµ±su patiµµhahi½su. Bodhisattassa hi tenattabh±vena vanditabbayuttako n±ma añño natthi. Sace hi aj±nant± bodhisattassa s²sa½ t±pasassa p±dam³le µhapeyyu½, sattadh± tassa muddh± phaleyya. T±paso “na me att±na½ n±setu½ yuttan”ti uµµh±y±san± bodhisattassa añjali½ paggahesi. R±j± ta½ acchariya½ disv± attano putta½ vandi.
T±paso at²te catt±l²sa kappe, an±gate catt±l²s±ti as²ti kappe anussarati. Bodhisattassa lakkhaºasampatti½ disv± “bhavissati nu kho buddho, ud±hu no”ti ±vajjetv± upadh±rento “nissa½saya½ buddho bhavissat²”ti ñatv± “acchariyapuriso ayan”ti sita½ ak±si. Tato “aha½ ima½ buddhabh³ta½ daµµhu½ labhiss±mi nu kho, no”ti upadh±rento “na labhiss±mi, antar±yeva k±la½ katv± buddhasatenapi buddhasahassenapi gantv± bodhetu½ asakkuºeyye ar³pabhave nibbattiss±m²”ti disv± “evar³pa½ n±ma acchariyapurisa½ buddhabh³ta½ daµµhu½ na labhiss±mi, mahat² vata me j±ni bhavissat²”ti parodi.
Manuss± disv± “amh±ka½ ayyo id±neva hasitv± puna parodi. Ki½ nu kho, bhante, amh±ka½ ayyaputtassa koci antar±yo bhavissat²”ti pucchi½su. “Natthetassa antar±yo, nissa½sayena buddho bhavissat²”ti. Atha “kasm± paroditth±”ti? “Evar³pa½ purisa½ buddhabh³ta½ daµµhu½ na labhiss±mi, ‘mahat² vata me j±ni bhavissat²’ti att±na½ anusocanto rod±m²”ti ±ha. Tato so “ki½ nu kho me ñ±takesu koci eta½ buddhabh³ta½ daµµhu½ labhissati, na labhissat²”ti upadh±rento attano bh±gineyya½ n±¼akad±raka½ addasa. So bhaginiy± geha½ gantv± “kaha½ te putto n±¼ako”ti? “Atthi gehe, ayy±”ti. “Pakkos±hi nan”ti pakkos±petv± attano santika½ ±gata½ kum±ra½ ±ha– “t±ta, suddhodanamah±r±jassa kule putto j±to, buddhaªkuro esa, pañcati½sa vass±ni atikkamitv± buddho bhavissati, tva½ eta½ daµµhu½ labhissasi, ajjeva pabbaj±h²”ti. Satt±s²tikoµidhane kule nibbattad±rakopi “na ma½ m±tulo anatthe niyojessat²”ti cintetv± t±vadeva antar±paºato k±s±y±ni ceva mattik±pattañca ±har±petv± kesamassu½ oh±retv± k±s±y±ni vatth±ni acch±detv± “yo loke uttamapuggalo, ta½ uddissa mayha½ pabbajj±”ti bodhisatt±bhimukha½ añjali½ paggayha pañcapatiµµhitena vanditv± patta½ thavik±ya pakkhipitv± a½sak³µe laggetv± himavanta½ pavisitv± samaºadhamma½ ak±si. So param±bhisambodhi½ patta½ tath±gata½ upasaªkamitv± n±¼akapaµipada½ kath±petv± puna himavanta½ pavisitv± arahatta½ patv± ukkaµµhapaµipada½ paµipanno satteva m±se ±yu½ p±letv± eka½ suvaººapabbata½ niss±ya µhitakova anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yi.
Bodhisattampi kho pañcame divase s²sa½ nh±petv± “n±maggahaºa½ gaºhiss±m±”ti r±jabhavana½ catujj±tikagandhehi vilimpitv± l±j±pañcamak±ni pupph±ni vikiritv± asambhinnap±y±sa½ pac±petv± tiººa½ ved±na½ p±raªgate aµµhasatabr±hmaºe nimantetv± r±jabhavane nis²d±petv± subhojana½ bhojetv± mah±sakk±ra½ katv± “ki½ nu kho bhavissat²”ti lakkhaº±ni pariggah±pesu½. Tesu–
“R±mo dhajo lakkhaºo c±pi mant², koº¹añño ca bhojo suy±mo sudatto;
ete tad± aµµha ahesu½ br±hmaº±, cha¼aªgav± manta½ viy±kari½s³”ti.–

Ime aµµheva br±hmaº± lakkhaºaparigg±hak± ahesu½. Paµisandhiggahaºadivase supinopi eteheva pariggahito. Tesu satta jan± dve aªguliyo ukkhipitv± dvedh± by±kari½su– “imehi lakkhaºehi samann±gato ag±ra½ ajjh±vasam±no r±j± hoti cakkavatt², pabbajam±no buddho”ti, sabba½ cakkavattirañño sirivibhava½ ±cikkhi½su. Tesa½ pana sabbadaharo gottato koº¹añño n±ma m±ºavo bodhisattassa varalakkhaºanipphatti½ oloketv±– “imassa ag±ramajjhe µh±nak±raºa½ natthi, ekantenesa vivaµµacchado buddho bhavissat²”ti ekameva aªguli½ ukkhipitv± eka½saby±karaºa½ by±k±si. Ayañhi kat±dhik±ro pacchimabhavikasatto paññ±ya itare satta jane abhibhavitv± “imehi lakkhaºehi samann±gatassa ag±ramajjhe µh±na½ n±ma natthi, asa½saya½ buddho bhavissat²”ti ekameva gati½ addasa, tasm± eka½ aªguli½ ukkhipitv± eva½ by±k±si. Athassa n±ma½ gaºhant± sabbalokassa atthasiddhikaratt± “siddhattho”ti n±mamaka½su.

Atha te br±hmaº± attano ghar±ni gantv± putte ±mantayi½su– “t±t±, amhe mahallak±, suddhodanamah±r±jassa putta½ sabbaññuta½ patta½ maya½ sambhaveyy±ma v± no v±, tumhe tasmi½ kum±re sabbaññuta½ patte tassa s±sane pabbajeyy±th±”ti. Te sattapi jan± y±vat±yuka½ µhatv± yath±kamma½ gat±, koº¹aññam±ºavova arogo ahosi. So mah±satte vu¹¹himanv±ya mah±bhinikkhamana½ abhinikkhamitv± anukkamena uruvela½ gantv± “ramaº²yo, vata aya½ bh³mibh±go, ala½ vatida½ kulaputtassa padh±natthikassa padh±n±y±”ti citta½ upp±detv± tattha v±sa½ upagate “mah±puriso pabbajito”ti sutv± tesa½ br±hmaº±na½ putte upasaªkamitv± evam±ha “siddhatthakum±ro kira pabbajito, so nissa½saya½ buddho bhavissati. Sace tumh±ka½ pitaro arog± assu, ajja nikkhamitv± pabbajeyyu½. Sace tumhepi iccheyy±tha, etha, aha½ ta½ purisa½ anupabbajiss±m²”ti. Te sabbe ekacchand± bhavitu½ n±sakkhi½su tayo jan± na pabbaji½su. Koº¹aññabr±hmaºa½ jeµµhaka½ katv± itare catt±ro pabbaji½su. Te pañcapi jan± pañcavaggiyatther± n±ma j±t±.
Tad± pana r±j± “ki½ disv± mayha½ putto pabbajissat²”ti pucchi. “Catt±ri pubbanimitt±n²”ti. “Katarañca katarañc±”ti? “Jar±jiººa½, by±dhita½, k±lakata½, pabbajitan”ti. R±j± “ito paµµh±ya evar³p±na½ mama puttassa santika½ upasaªkamitu½ m± adattha, mayha½ puttassa buddhabh±vena kamma½ natthi, aha½ mama putta½ dvisahassad²papariv±r±na½ catunna½ mah±d²p±na½ issariy±dhipacca½ rajja½ k±renta½ chatti½sayojanaparimaº¹al±ya paris±ya parivuta½ gaganatale vicaram±na½ passituk±mo”ti. Evañca pana vatv± imesa½ catuppak±r±na½ nimitt±na½ kum±rassa cakkhupathe ±gamananiv±raºattha½ cat³su dis±su g±vute g±vute ±rakkha½ µhapesi. Ta½ divasa½ pana maªgalaµµh±ne sannipatitesu as²tiy± ñ±tikulasahassesu ekeko ekameka½ putta½ paµij±ni– “aya½ buddho v± hotu r±j± v±, maya½ ekameka½ putta½ dass±ma. Sacepi buddho bhavissati, khattiyasamaºeheva purakkhatapariv±rito vicarissati. Sacepi r±j± bhavissati, khattiyakum±reheva purakkhatapariv±rito vicarissat²”ti. R±j±pi bodhisattassa uttamar³pasampann± vigatasabbados± dh±tiyo paccupaµµh±pesi. Bodhisatto anantena pariv±rena mahantena sirisobhaggena va¹¹hati.
Athekadivasa½ rañño vappamaªgala½ n±ma ahosi. Ta½ divasa½ sakalanagara½ devavim±na½ viya alaªkaronti. Sabbe d±sakammakar±dayo ahatavatthanivatth± gandham±l±dipaµimaº¹it± r±jakule sannipatanti. Rañño kammante naªgalasahassa½ yoj²yati. Tasmi½ pana divase eken³na-aµµhasatanaªgal±ni saddhi½ balibaddarasmiyottehi rajataparikkhat±ni honti, rañño ±lambananaªgala½ pana rattasuvaººaparikkhata½ hoti. Balibadd±na½ siªgarasmipatod±pi suvaººaparikkhat±va honti. R±j± mahat± pariv±rena nikkhanto putta½ gahetv± agam±si. Kammantaµµh±ne eko jamburukkho bahalapal±so sandacch±yo ahosi. Tassa heµµh± kum±rassa sayana½ paññap±petv± upari suvaººat±rakakhacita½ vit±na½ bandh±petv± s±ºip±k±rena parikkhip±petv± ±rakkha½ µhap±petv± r±j± sabb±laªk±ra½ alaªkaritv± amaccagaºaparivuto naªgalakaraºaµµh±na½ agam±si. Tattha r±j± suvaººanaªgala½ gaºh±ti, amacc± eken³naµµhasatarajatanaªgal±ni, kassak± sesanaªgal±ni. Te t±ni gahetv± ito cito ca kasanti. R±j± pana orato v± p±ra½ gacchati, p±rato v± ora½ ±gacchati. Etasmi½ µh±ne mah±sampatti ahosi. Bodhisatta½ pariv±retv± nisinn± dh±tiyo “rañño sampatti½ passiss±m±”ti antos±ºito bahi nikkhant±. Bodhisatto ito cito ca olokento kañci adisv± vegena uµµh±ya pallaªka½ ±bhujitv± ±n±p±ne pariggahetv± paµhamajjh±na½ nibbattesi. Dh±tiyo khajjabhojjantare vicaram±n± thoka½ cir±yi½su. Sesarukkh±na½ ch±y± nivatt±, tassa pana rukkhassa parimaº¹al± hutv± aµµh±si. Dh±tiyo “ayyaputto ekato”ti vegena s±ºi½ ukkhipitv± anto pavisam±n± bodhisatta½ sayane pallaªkena nisinna½ tañca p±µih±riya½ disv± gantv± rañño ±rocesu½– “deva, kum±ro eva½ nisinno, aññesa½ rukkh±na½ ch±y± nivatt±, jamburukkhassa pana parimaº¹al± µhit±”ti. R±j± vegen±gantv± p±µih±riya½ disv±– “ida½ te, t±ta, dutiya½ vandanan”ti putta½ vandi.