25. Koº±gamanabuddhava½savaººan±
Kakusandhassa pana bhagavato aparabh±ge tassa s±sane ca antarahite sattesu ti½savassasahass±yukesu j±tesu parahitakoº±gamano koº±gamano n±ma satth± loke udap±di. Atha v± kanak±gamanato koº±gamano n±ma satth± loke udap±di. Tattha ka-k±rassa ko-±desa½ katv± na-k±rassa º±desa½ katv± ekassa ka-k±rassa lopa½ katv± niruttinayena kanakassa kanak±di-±bharaºassa ±gamana½ pavassana½ yassa bhagavato uppannak±le so koº±gamano n±ma. Ettha pana ±yu anupubbena parih²nasadisa½ kata½, na eva½ parih²na½, puna va¹¹hitv± parih²nanti veditabba½. Katha½? Imasmi½yeva kappe kakusandho bhagav± catt±l²savassasahass±yukak±le nibbatto, ta½ pana ±yu parih±yam±na½ dasavassak±la½ patv± puna asaªkhyeyya½ patv± tato parih±yam±na½ ti½savassasahass±yukak±le µhita½, tad± koº±gamano bhagav± loke uppannoti veditabbo. Sopi p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± tato cavitv± sobhavat²nagare yaññadattassa br±hmaºassa bhariy±ya r³p±d²hi guºehi anuttar±ya uttar±ya n±ma br±hmaºiy± kucchismi½ paµisandhi½ gahetv± dasanna½ m±s±na½ accayena subhavat²-uyy±ne m±tukucchito nikkhami. J±yam±ne pana tasmi½ sakalajambud²pe devo kanakavassa½ vassi. Tenassa kanak±gamanak±raºatt± “kanak±gamano”ti n±mamaka½su. Ta½ panassa n±ma½ anukkamena pariºamam±na½ koº±gamano”ti j±ta½. So pana t²ºi vassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. Tusita-santusita-santuµµhan±mak± panassa tayo p±s±d± ahesu½. Rucigatt±br±hmaº²pamukh±ni so¼asa itthisahass±ni ahesu½. So catt±ri nimitt±ni disv± rucigatt±ya br±hmaºiy± satthav±he n±ma putte uppanne hatthikkhandhavaragato hatthiy±nena mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± pabbaji. Ta½ ti½sapurisasahass±ni anupabbaji½su. So tehi parivuto cha m±se padh±nacariya½ caritv± vis±khapuººam±ya½ aggisonabr±hmaºassa dh²t±ya aggisonabr±hmaºakum±riy± dinna½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± khadiravane div±vih±ra½ katv± s±yanhasamaye jaµ±tindukena n±ma yavap±lena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± udumbarabodhi½ puº¹ar²ke vuttappam±ºa½ phalavibh³tisampanna½ dakkhiºato upagantv± v²satihatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± pallaªka½ ±bhujitv± m±rabala½ viddha½setv± dasabalañ±º±ni paµilabhitv±– “anekaj±tisa½s±ra½…pe… taºh±na½ khayamajjhag±”ti ud±na½ ud±netv± sattasatt±ha½ v²tin±metv± attan± saha pabbajit±na½ ti½sabhikkhusahass±na½ upanissayasampatti½ disv± gaganapathena gantv± sudassananagarasam²pe isipatane migad±ye otaritv± tesa½ majjhagato dhammacakka½ pavattesi, tad± ti½sakoµisahass±na½ paµham±bhisamayo ahosi. Puna sundaranagaradv±re mah±s±larukkham³le yamakap±µih±riya½ katv± v²satikoµisahass±na½ dhamm±mata½ p±yesi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Attano m±tara½ uttara½ pamukha½ katv± dasasu cakkav±¼asahassesu devat±na½ sam±gat±na½ abhidhammapiµaka½ desente bhagavati dasanna½ koµisahass±na½ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vutta½– 1. “Kakusandhassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
koº±gamano n±ma jino, lokajeµµho nar±sabho.
2. “Dasa dhamme p³rayitv±na, kant±ra½ samatikkami;
pav±hiya mala½ sabba½, patto sambodhimuttama½.
3. “Dhammacakka½ pavattente, koº±gamanan±yake;
ti½sakoµisahass±na½, paµham±bhisamayo ahu.
4. “P±µih²ra½ karonte ca, parav±dappamaddane;
v²satikoµisahass±na½, dutiy±bhisamayo ahu.
5. “Tato vikubbana½ katv±, jino devapura½ gato;
vasate tattha sambuddho, sil±ya paº¹ukambale.
6. “Pakaraºe satta desento, vassa½ vasati so muni;
dasakoµisahass±na½, tatiy±bhisamayo ah³”ti.
Tattha dasa dhamme p³rayitv±n±ti dasa p±ramidhamme p³rayitv±. Kant±ra½ samatikkam²ti j±tikant±ra½ samatikkami. Pav±hiy±ti pav±hetv±. Mala½ sabbanti r±g±dimalattaya½. P±µih²ra½ karonte ca, parav±dappamaddaneti parav±div±dappamaddane, bhagavati p±µih±riya½ karonteti attho. Vikubbananti vikubbaniddhi½, sundaranagaradv±re yamakap±µih±riya½ katv± devapura½ gato tattha paº¹ukambalasil±ya½ vasi. Katha½ vas²ti? Pakaraºe satta desentoti tattha dev±na½ sattappakaraºasaªkh±ta½ abhidhammapiµaka½ desento vasi. Eva½ tattha abhidhamma½ desente bhagavati dasakoµisahass±na½ dev±na½ abhisamayo ahos²ti attho. Parisuddhap±ramip³raº±gamanassa koº±gamanassapi eko s±vakasannip±to ahosi. Surindavat²nagare surindavatuyy±ne viharanto bhiyyasassa r±japuttassa ca uttarassa ca r±japuttassa dvinnampi ti½sasahassapariv±r±na½ dhamma½ desetv± sabbeva te ehibhikkhupabbajj±ya pabb±jetv± tesa½ majjhagato m±ghapuººam±ya½ p±timokkha½ uddisi. Tena vutta½– 7. “Tass±pi devadevassa, eko ±si sam±gamo;
kh²º±sav±na½ vimal±na½, santacitt±na t±dina½.
8. “Ti½sabhikkhusahass±na½, tad± ±si sam±gamo;
ogh±namatikkant±na½, bhijjit±nañca maccuy±”ti.
Tattha ogh±nanti k±mogh±d²na½, catunnamogh±nameta½ adhivacana½. Yassa pana te sa½vijjanti, ta½ vaµµasmi½ ohananti os²d±pent²ti ogh±, tesa½ ogh±na½, upayogatthe s±mivacana½ daµµhabba½. Catubbidhe oghe atikkant±nanti attho. Bhijjit±nanti etth±pi eseva nayo. Maccuy±ti maccuno. Tad± amh±ka½ bodhisatto mithilanagare pabbato n±ma r±j± ahosi, tad± “saraºagatasabbap±º±gamana½ koº±gamana½ mithilanagaramanuppattan”ti sutv± sapariv±ro r±j± paccuggantv± vanditv± dasabala½ nimantetv± mah±d±na½ datv± tattha bhagavanta½ vass±v±satth±ya y±citv± tem±sa½ sas±vakasaªgha½ satth±ra½ upaµµhahitv± pattuººac²napaµµakambalakoseyyaduk³lakapp±sik±d²ni mahaggh±ni ceva sukhumavatth±ni ca suvaººap±duk± ceva aññañca bahuparikkh±ramad±si. Sopi na½ bhagav± by±k±si– “imasmi½yeva bhaddakappe aya½ buddho bhavissat²”ti Atha so mah±puriso tassa bhagavato by±karaºa½ sutv± mah±rajja½ pariccajitv± tasseva bhagavato santike pabbaji. Tena vutta½– 9. “Aha½ tena samayena, pabbato n±ma khattiyo;
mitt±maccehi sampanno, anantabalav±hano.
10. “Sambuddhadassana½ gantv±, sutv± dhammamanuttara½;
nimantetv± sajinasaªgha½, d±na½ datv± yadicchaka½.
11. “Pattuººa½ c²napaµµañca, koseyya½ kambalampi ca;
suvaººap±dukañceva, ad±si½ satthus±vake.
12. “Sopi ma½ buddho by±k±si, saªghamajjhe nis²diya;
imamhi bhaddake kappe, aya½ buddho bhavissati.
13. “Ahu kapilavhay± ramm±…pe… hess±ma sammukh± ima½; 14. “tass±pi vacana½ sutv±, bhiyyo citta½ pas±dayi½;
uttari½ vatamadhiµµh±si½ dasap±ramip³riy±.
15. “Sabbaññuta½ gavesanto, d±na½ datv± naruttame;
oh±y±ha½ mah±rajja½, pabbaji½ jinasantike”ti.
Tattha anantabalav±hanoti bahuka½ ananta½ mayha½ bala½ assahatthi-±dika½ v±hanañc±ti attho. Sambuddhadassananti sambuddhadassanatth±ya. Yadicchakanti y±vadicchaka½ buddhappamukha½ saªgha½ catubbidhena ±h±rena “alamalan”ti pav±r±petv±, hatthena pidah±petv±ti attho. Satthus±vaketi satthuno ceva s±vak±nañca ad±si½. Naruttameti naruttamassa. Oh±y±ti pah±ya pariccajitv±. Tassa pana koº±gamanassa bhagavato sobhavat² n±ma nagara½ ahosi, yaññadatto n±ma br±hmaºo pit±, uttar± n±ma br±hmaº² m±t±, bhiyyaso ca uttaro c±ti dve aggas±vak±, sotthijo n±mupaµµh±ko, samudd± ca uttar± ca dve aggas±vik±, udumbararukkho bodhi, sar²ra½ ti½sahatthubbedha½ ahosi, ti½savassasahass±ni ±yu, bhariy± panassa rucigatt± n±ma br±hmaº², satthav±ho n±ma putto, hatthiy±nena nikkhami. Tena vutta½– 16. “Nagara½ sobhavat² n±ma, sobho n±m±si khattiyo;
vasate tattha nagare, sambuddhassa mah±kula½.
17. “Br±hmaºo yaññadatto ca, ±si buddhassa so pit±;
uttar± n±ma janik±, koº±gamanassa satthuno.
22. “Bhiyyaso uttaro n±ma, ahesu½ aggas±vak±;
sotthijo n±mupaµµh±ko, koº±gamanassa satthuno.
23. “Samudd± uttar± ceva, ahesu½ aggas±vik±;
bodhi tassa bhagavato, udumbaroti pavuccati.
25. “Uccattanena so buddho, ti½sahatthasamuggato;
ukk±mukhe yath± kambu, eva½ ra½s²hi maº¹ito.
26. “Ti½savassasahass±ni, ±yu buddhassa t±vade;
t±vat± tiµµham±no so, t±resi janata½ bahu½.
27. “Dhammaceti½ samussetv±, dhammadussavibh³sita½;
dhammapupphagu¼a½ katv±, nibbuto so sas±vako.
28. “Mah±vil±so tassa jano, siridhammappak±sano;
sabba½ tamantarahita½, nanu ritt± sabbasaªkh±r±”ti.
Tattha ukk±mukheti kamm±ruddhane. Yath± kamb³ti suvaººanikkha½ viya. Eva½ ra½s²hi maº¹itoti eva½ rasm²hi paµimaº¹ito samalaªkato. Dhammaceti½ samussetv±ti sattatti½sabodhipakkhiyadhammamaya½ cetiya½ patiµµh±petv±. Dhammadussavibh³sitanti catusaccadhammapaµ±kavibh³sita½. Dhammapupphagu¼a½ katv±ti dhammamayapuppham±l±gu¼a½ katv±. Mah±janassa vipassan±cetiyaªgaºe µhitassa namassanatth±ya dhammacetiya½ patiµµh±petv± sas±vakasaªgho satth± parinibb±y²ti attho. Mah±vil±soti mah±-iddhivil±sappatto. Tass±ti tassa bhagavato. Janoti s±vakajano. Siridhammappak±sanoti lokuttaradhammappak±sano so bhagav± ca sabba½ tamantarahitanti attho.
“Sukhena koº±gamano gat±savo, vik±map±º±gamano mahes²;
vane viveke sirin±madheyye, visuddhava½s±gamano vasittha”.
Sesag±th±su sabbattha p±kaµamev±ti.
Koº±gamanabuddhava½savaººan± niµµhit±.
Niµµhito tev²satimo buddhava½so.