23. Vessabh³buddhava½savaººan±
Sikhissa pana samm±sambuddhassa aparabh±ge antarahite tassa s±sane sattativassasahass±yuk± manuss± anukkamena parih±yitv± dasavass±yuk± ahesu½. Puna va¹¹hitv± aparimit±yuk± hutv± anukkamena parih±yitv± saµµhivassasahass±yuk± ahesu½. Tad± vijitamanobh³ sabbalok±bhibh³ sayambh³ vessabh³ n±ma satth± loke udap±di. So p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± tato cavitv± anomanagare suppat²tassa suppat²tassa n±ma rañño aggamahesiy± s²lavatiy± yasavatiy± n±ma kucchismi½ paµisandhi½ aggahesi. So dasanna½ m±s±na½ accayena anupamuyy±ne m±tukucchito nikkhami. J±yam±nova jana½ tosento vasabhan±da½ nadi. Tasm± vasabhan±dahetutt± tassa n±maggahaºadivase “vessabh³”ti n±mamaka½su So chabbassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. Ruci-suruci-rativa¹¹hanan±mak± tayo p±s±d± tassa ahesu½. Sucitt±devippamukh±ni ti½sa itthisahass±ni paccupaµµhit±ni ahesu½. So catt±ri nimitt±ni disv± sucitt±ya n±ma deviy± suppabuddhe n±ma kum±re uppanne suvaººasivik±ya uyy±nadassanatth±ya gantv± devadatt±ni k±s±y±ni gahetv± pabbaji. Ta½ sattatti½sasahass±ni anupabbaji½su. Atha so tehi parivuto cha m±se padh±nacariya½ caritv± vis±khapuººam±ya sucittanigame sandissam±nasar²r±ya siriva¹¹han±ya n±ma dinna½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± s±lavane div±vih±ra½ v²tin±metv± s±yanhasamaye narindan±gar±jena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± s±labodhi½ padakkhiºato up±gami. Tass±pi s±lassa tadeva p±µaliy± pam±ºameva pam±ºa½ ahosi. Tatheva pupphaphalasirivibhavo veditabbo. So s±lam³lamupagantv± catt±l²sahatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± pallaªka½ ±bhujitv± vigatan²varaºa½ sabbak±mamad±varaºa½ an±varaºañ±ºa½ paµilabhitv±– “anekaj±tisa½s±ra½…pe… taºh±na½ khayamajjhag±”ti ud±na½ ud±netv± sattasatt±ha½ tattheva v²tin±metv± attano kaniµµhabh±tikassa soºakum±rassa uttarakum±rassa ca upanissayasampatti½ disv± devapathena gantv± anomanagarasam²pe aruºuyy±ne otaritv± uyy±nap±lena kum±re pakkos±petv± tesa½ sapariv±r±na½ majjhe dhammacakka½ pavattesi. Tad± as²tiy± koµisahass±na½ paµhamo abhisamayo ahosi. Puna janapadac±rika½ caranto bhagav± tattha tattha dhamma½ desento sattatiy± koµisahass±na½ dhamm±bhisamayo ahosi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Anomanagareyeva diµµhij±la½ bhindanto titthiyam±naddhaja½ p±tento m±namada½ viddha½sento dhammaddhaja½ samussayanto navutiyojanavitthat±ya manussaparis±ya parim±ºarahit±ya devaparis±ya yamakap±µih±riya½ katv± devamanusse pas±detv± saµµhikoµiyo dhamm±matena tappesi, so tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vutta½– 1. “Tattheva maº¹akappamhi, asamo appaµipuggalo;
vessabh³ n±ma n±mena, loke uppajji n±yako.
2. “¾ditta½ vata r±gaggi, taºh±na½ vijita½ tad±;
n±gova bandhana½ chetv±, patto sambodhimuttama½.
3. “Dhammacakka½ pavattente, vessabh³lokan±yake;
as²tikoµisahass±na½, paµham±bhisamayo ahu.
4. “Pakkante c±rika½ raµµhe, lokajeµµhe nar±sabhe;
sattatikoµisahass±na½, dutiy±bhisamayo ahu.
5. “Mah±diµµhi½ vinodento, p±µihera½ karoti so;
sam±gat± naramar³, dasasahass² sadevake.
6. “Mah±-acchariya½ disv±, abbhuta½ lomaha½sana½;
dev± ceva manuss± ca, bujjhare saµµhikoµiyo”ti.
Tattha ±dittanti sakalamida½ lokattaya½ sampaditta½. R±gagg²ti r±gena. Taºh±na½ vijitanti taºh±na½ vijita½ raµµha½ vasavattiµµh±nanti eva½ ñatv±ti attho. N±gova bandhana½ chetv±ti hatth² viya p³tilat±bandhana½ chinditv± sambodhi½ patto adhigato. Dasasahass²ti dasasahassiya½. Sadevaketi sadevake loke. Bujjhareti bujjhi½su. Soºuttar±na½ pana dvinna½ aggas±vak±na½ sam±game pabbajit±na½ as²tiy± arahantasahass±na½ majjhe m±ghapuººam±ya½ p±timokkha½ uddisi, so paµhamo sannip±to ahosi. Yad± pana vessabhun± sabbalok±bhibhun± saha pabbajit± sattatti½sasahassasaªkh± bhikkh³ gaºato oh²nasamaye pakkant±, te vessabhussa samm±sambuddhassa dhammacakkappavatti½ sutv± soreyya½ n±ma nagara½ ±gantv± bhagavanta½ addasa½su. Tesa½ bhagav± dhamma½ desetv± sabbeva te ehibhikkhupabbajj±ya pabb±jetv± caturaªgasamann±gat±ya paris±ya p±timokkha½ uddisi, so dutiyo sannip±to ahosi. Yad± pana n±riv±hananagare upasanto n±ma r±japutto rajja½ k±resi, tass±nukamp±ya bhagav± tattha agam±si, sopi bhagavato ±gamana½ sutv± sapariv±ro bhagavato paccuggamana½ katv± nimantetv± mah±d±na½ datv± tassa dhamma½ sutv± pasannahadayo pabbaji. Ta½ saµµhisahassasaªkh± puris± anupabbaji½su. Te tena saddhi½ arahatta½ p±puºi½su. So tehi parivuto vessabh³ bhagav± p±timokkha½ uddisi, so tatiyo sannip±to ahosi. Tena vutta½– 7. “Sannip±t± tayo ±su½, vessabhussa mahesino;
kh²º±sav±na½ vimal±na½, santacitt±na t±dina½.
8. “As²tibhikkhusahass±na½, paµhamo ±si sam±gamo;
sattatibhikkhusahass±na½, dutiyo ±si sam±gamo.
9. “Saµµhibhikkhusahass±na½ tatiyo ±si sam±gamo;
jar±dibhayat²t±na½, oras±na½ mahesino”ti.
Tad± amh±ka½ bodhisatto sarabhavat²nagare paramapiyadassano sudassano n±ma r±j± hutv± vessabhumhi lokan±yake sarabhanagaramupagate tassa dhamma½ sutv± pasannahadayo dasanakhasamodh±nasamujjala½ jalaj±mal±vikalakamalamakulasadisamañjali½ sirasi katv± buddhappamukhassa saªghassa sac²vara½ mah±d±na½ datv± tattheva bhagavato niv±satth±ya gandhakuµi½ katv± ta½ parikkhipitv± vih±rasahassa½ k±retv± sabbañca vibhavaj±ta½ bhagavato s±sane pariccajitv± tassa santike pabbajitv± ±c±raguºasampanno terasadhutaguºesu nirato bodhisambh±rapariyesan±ya rato buddhas±san±bhirato vih±si. Sopi ta½ bhagav± by±k±si– “an±gate ito ekatti½sakappe aya½ gotamo n±ma buddho bhavissat²”ti. Tena vutta½– 10. “Aha½ tena samayena, sudassano n±ma khattiyo;
nimantetv± mah±v²ra½, d±na½ datv± mah±raha½;
annap±nena vatthena, sasaªgha½ jinap³jayi½.
11. “Tassa buddhassa asamassa, cakka½ vattitamuttama½;
sutv±na paºita½ dhamma½, pabbajjamabhirocayi½.
12. “Mah±d±na½ pavattetv±, rattindivamatandito;
pabbajja½ guºasampanna½, pabbaji½ jinasantike.
13. “¾c±raguºasampanno, vattas²lasam±hito;
sabbaññuta½ gavesanto, ram±mi jinas±sane.
14. “Saddh±p²ti½ upagantv±, buddha½ vand±mi satthara½;
p²ti uppajjati mayha½, bodhiy±yeva k±raº±.
15. “Anivattam±nasa½ ñatv±, sambuddho etadabravi;
ekatti½se ito kappe, aya½ buddho bhavissati.
16. “Ahu kapilavhay± ramm±…pe… hess±ma sammukha½ ima½; 17. “tass±ha½ vacana½ sutv±, bhiyyo citta½ pas±dayi½;
uttari½ vatamadhiµµh±si½, dasap±ramip³riy±”ti.
Tattha cakka½ vattitanti dhammacakka½ pavattita½. Paº²ta½ dhammanti uttarimanussadhamma½. Pabbajja½ guºasampannanti ñatv± pabbajinti attho. Vattas²lasam±hitoti vattesu ca s²lesu ca sam±hito. Tesa½ tesa½ p³raºe sam±hitoti attho. Ram±m²ti abhirami½. Saddh±p²tinti saddhañca p²tiñca upagantv±. Vand±m²ti abhivandi½, at²tatthe vattam±navacana½ daµµhabba½. Sattharanti satth±ra½. Anivattam±nasanti anosakkiyam±nam±nasa½. Tassa pana bhagavato anoma½ n±ma nagara½ ahosi. Suppat²to n±massa pit± khattiyo, yasavat² n±ma m±t±, soºo ca uttaro ca dve aggas±vak±, upasanto n±mupaµµh±ko, r±m± ca sam±l± ca dve aggas±vik±, s±larukkho bodhi, sar²ra½ saµµhihatthubbedha½ ahosi. Saµµhivassasahass±ni ±yu, sucitt± n±massa bhariy±, suppabuddho n±massa putto, suvaººasivik±ya nikkhami. Tena vutta½– 18. “Anoma½ n±ma nagara½, suppat²to n±ma khattiyo;
m±t± yasavat² n±ma, vessabhussa mahesino.
23. “Soºo ca uttaro ceva, ahesu½ aggas±vak±;
upasanto n±mupaµµh±ko, vessabhussa mahesino.
24. “R±m± ceva sam±l± ca, ahesu½ aggas±vik±;
bodhi tassa bhagavato, mah±s±loti vuccati.
25. “Sotthiko ceva rammo ca, ahesu½ aggupaµµhak±;
gotam² sirim± ceva, ahesu½ aggupaµµhik±.
26. “Saµµhiratanamubbedho, hemay³pasam³pamo;
k±y± niccharat² rasmi, ratti½va pabbate sikh².
27. “Saµµhivassasahass±ni, ±yu tassa mahesino;
t±vat± tiµµham±no so, t±resi, janata½ bahu½.
28. “Dhamma½ vitth±rika½ katv±, vibhajitv± mah±jana½;
dhamman±va½ µhapetv±na, nibbuto so sas±vako.
29. “Dassaneyya½ sabbajana½, vih±ra½ iriy±patha½;
sabba½ tamantarahita½, nanu ritt± sabbasaªkh±r±”ti.
Tattha hemay³pasam³pamoti suvaººatthambhasadisoti attho. Niccharat²ti ito cito ca sandh±vati. Rasm²ti pabh±rasmi. Ratti½va pabbate sikh²ti rattiya½ pabbatamatthake aggi viya. Ra½sivijjot± tassa k±yeti attho. Vibhajitv±ti vibh±ga½ katv±, ugghaµit±divasena sot±pann±divasena c±ti attho. Dhamman±vanti aµµhaªgamaggasaªkh±ta½ dhamman±va½, caturoghanittharaºatth±ya µhapetv±ti attho. Dassaneyyanti dassan²yo. Sabbajananti sabbo jano, sas±vakasaªgho samm±sambuddhoti attho. Vih±ranti vih±ro, sabbattha paccatte upayogavacana½ daµµhabba½. Vessabh³ kira bhagav± usabhavat²nagare kheme migad±ye parinibb±yi. Dh±tuyo panassa vippakiri½su.
“Usabhavatipure puruttame, jinavasabho bhagav± hi vessabh³;
upavanavihare manorame, nirupadhisesamup±gato kir±”ti.
Sesa½ sabbattha g±th±su p±kaµamev±ti.
Vessabh³buddhava½savaººan± niµµhit±.
Niµµhito ekav²satimo buddhava½so.