15. Piyadass²buddhava½savaººan±
Suj±tassa pana aparabh±ge ito aµµhakappasat±dhikasahassakappamatthake ekasmi½ kappe piyadass², atthadass², dhammadass²ti tayo buddh± nibbatti½su. Tattha piyadass² n±ma bhagav± p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± tato cavitv± sudhaññavat²nagare sudattassa n±ma rañño aggamahesiy± candasadisavadan±ya cand±deviy± n±ma kucchismi½ paµisandhi½ gahetv± dasanna½ m±s±na½ accayena varuºuyy±ne m±tukucchito nikkhami. Tassa pana n±maggahaºadivase lokassa piy±na½ p±µih±riyavises±na½ dassitatt± “piyadass²”tveva n±mamaka½su. So navavassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. Tassa kira sunimmalavimalagiribrah±n±mak± tayo p±s±d± ahesu½. Vimal±mah±devippamukh±ni tetti½sa itthisahass±ni paccupaµµhit±ni ahesu½. So catt±ri nimitt±ni disv± vimal±deviy± kañcanave¼e n±ma putte uppanne ±jaññarathena mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± pabbaji. Ek± ca na½ purisakoµi anupabbaji. So tehi parivuto mah±puriso cha m±se padh±nacariya½ caritv± vis±khapuººam±ya varuºabr±hmaºag±me vasabhabr±hmaºassa dh²t±ya dinna½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± s±lavane div±vih±ra½ v²tin±metv± suj±t±j²vakena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± kakudhabodhi½ upasaªkamitv± tepaññ±sahatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± pallaªka½ ±bhujitv± sabbaññutaññ±ºa½ paµivijjhitv± “anekaj±tisa½s±ran”ti ud±na½ ud±netv± tattheva sattasatt±ha½ v²tin±metv± attan± saha pabbajit±na½ ariyadhammapaµivedhasamatthata½ ñatv± ±k±sena tattha gantv± usabhavat²nagarasam²pe usabhavatuyy±ne otaritv± bhikkhukoµiparivuto dhammacakka½ pavattesi. Tad± koµisatasahass±na½ dhamm±bhisamayo ahosi. Aya½ paµhamo abhisamayo. Puna usabhavatiy± n±ma nagarassa avid³re sudassanapabbate sudassano n±ma devar±j± paµivasati. So micch±diµµhiko ahosi. Sakalajambud²pe pana manuss± tassa anusa½vacchara½ satasahassagghanika½ bali½ upasa½haranti. So sudassano devar±j± narar±jena saddhi½ ek±sane nis²ditv± bali½ sampaµicchati. Atha piyadass² bhagav± “tassa sudassanassa devar±jassa ta½ diµµhigata½ vinodess±m²”ti tasmi½ devar±je yakkhasam±gama½ gate tassa bhavana½ pavisitv± sirisayana½ ±ruhitv± chabbaººara½siyo muñcanto yugandharapabbate saradasamaye s³riyo viya nis²di. Tassa pariv±raparic±rik± devat±yo m±l±gandhavilepan±d²hi dasabala½ p³jetv± pariv±retv± aµµha½su. Sudassanopi devar±j± yakkhasam±gamato ±gacchanto attano bhavanato chabbaººarasmiyo niccharante disv± cintesi– “aññesu pana divasesu mama bhavanassa edis² anekara½sij±lasamujjalavibh³ti na diµµhapubb±. Ko nu kho idha paviµµho devo v± manusso v±”ti olokento udayagirisikharamatthake saradasamayadivasakaramiva chabbaººara½sij±lena abhijjalanta½ nisinna½ bhagavanta½ disv± cintesi– “aya½ muº¹akasamaºo mama pariv±rena parijanena parivuto varasayane nisinno”ti kodh±bhibh³tam±naso– “hand±ha½ imassa attano bala½ dassess±m²”ti cintetv± sakala½ ta½ pabbata½ ekaj±lamak±si. “Imin± aggij±lena ch±rik±bh³to muº¹akasamaºo”ti olokento anekara½sij±lavisaravipphuritavarasar²ra½ pasannavadanavaººasobha½ vippasannacchavir±ga½ dasabalamabhijjalanta½ disv± cintesi– “aya½ samaºo aggid±ha½ sahati, hand±ha½ ima½ samaºa½ udakoghena os±detv± m±ress±m²”ti atigambh²ra½ udakogha½ vim±n±bhimukha½ pavattesi. Tato udakoghena puººe tasmi½ vim±ne nisinnassa tassa bhagavato c²vare a½sumatta½ v± sar²re lomamatta½ v± na temittha. Tato sudassano devar±j±– “imin± samaºo nirass±so mato bhavissat²”ti mantv± udaka½ saªkhipitv± olokento bhagavanta½ asitajaladharavivaragata½ saradasamayarajanikaramiva vividhara½sij±lavisarena virocam±na½ sakaparisaparivuta½ nisinna½ disv± attano makkha½ asaham±no– “handa m±ress±mi nan”ti kodhena navavidha-±vudhavassa½ vassesi. Athassa bhagavato ±nubh±vena sabb±vudh±ni n±n±vidhaparamaruciradassan± surabhikusumam±l± hutv± dasabalassa p±dam³le nipati½su. Tato ta½ acchariya½ disv± sudassano devar±j± paramakupitam±naso bhagavanta½ ubhohi hatthehi p±desu gahetv± attano bhavanato n²harituk±mo ukkhipitv± mah±samudda½ atikkamitv± cakkav±¼apabbata½ gantv±– “ki½ nu kho samaºo j²vati v± mato v±”ti olokento tasmi½yeva ±sane nisinna½ disv±– “aho mah±nubh±vo aya½ samaºo, n±ha½ ima½ samaºa½ ito nikka¹¹hitu½ sakkomi. Yadi hi ma½ koci j±nissati, anappako me ayaso bhavissati. Y±vima½ koci na passati, t±va na½ vissajjetv± gamiss±m²”ti cintesi. Atha dasabalo tassa citt±c±ra½ ñatv± tath± adhiµµh±si, yath± na½ sabbe devamanuss± passanti. Tasmiñca divase sakalajambud²pe ekasatar±j±no tasseva upah±rad±natth±ya sannipati½su. Te bhagavato p±de gahetv± nisinna½ sudassana½ devar±j±na½ narar±j±no disv±– “amh±ka½ devar±j± munir±jassa piyadassissa satthuno p±daparicariya½ karoti, aho buddh± n±ma acchariy±, aho buddhaguº± visiµµh±”ti bhagavati, pasannacitt± sabbe bhagavanta½ namassam±n± sirasmi½ añjali½ katv± aµµha½su. Tattha piyadass² bhagav± ta½ sudassana½ devar±j±na½ pamukha½ katv± dhamma½ desesi. Tad± devamanuss±na½ navutikoµisahass±ni arahatta½ p±puºi½su. So dutiyo abhisamayo ahosi. Yad± pana navayojanappam±ºe kumudanagare buddhapaccatthiko devadatto viya soºatthero n±ma mah±padumakum±rena saddhi½ mantetv± tassa pitara½ gh±tetv± puna piyadass²buddhassa vadh±ya n±nappak±ra½ payoga½ katv±pi gh±tetu½ asakkonto so doºamukhan±gar±j±roha½ pakkos±petv± ta½ palobhetv± tamattha½ ±rocesi– “yad± pan±ya½ samaºo piyadass² ima½ nagara½ piº¹±ya pavisati, tad± doºamukha½ n±ma gajavara½ vissajjetv± piyadass²samaºa½ m±reh²”ti. Atha so ±roho hit±hitavic±raºarahito r±javallabho– “aya½ samaºo µh±nantar±pi ma½ c±veyy±”ti mantv± “s±dh³”ti sampaµicchitv± dutiyadivase dasabalassa nagarappavesanasamaya½ sallakkhetv± suj±tamatthakapiº¹akumbhanal±µa½ dhanusadisad²ghasuº¹ataµa½ suvipulamudukaººa½ madhupiªgalanayana½ sundarakkhandh±sana½ anuvaµµaghanajaghana½ nicitag³¼haj±ºu-antara½ ²s±sadisaruciradanta½ suv±ladhi½ apacitamecaka½ sabbalakkhaºasampanna½ asitajaladharasadisac±rudassana½ s²havikkantalalitag±mina½ jaªgamamiva dhar±dhara½ sattappatiµµha½ sattadh± pabhinna½ sabbaso vissavanta½ viggahavantamiva antaka½ upasaªkamitv± piº¹akaba¼añjanadh³palep±divisesehi bhiyyopi mattappamatta½ katv± ariv±raºav±raºa½ er±vaºav±raºamiva arijanav±raºa½ muniv±raºa½ m±raºatth±ya pesesi. Atha so dviradavaro muttamattova gajamahi½saturaªganaran±riyo hantv± hatarudhiraparirañjitasadantakarasar²ro antaj±lapariyonaddhanayano sakaµakav±µak³µ±g±radv±ratoraº±d²ni bhañjitv± k±ka-kulala-gijjh±d²hi anupariy±yam±no hatamahi½sanaraturaªgadirad±d²na½ aªg±ni ±lumpitv± manussabhakkho yakkho viya bhakkhayanto d³ratova dasabala½ sissagaºaparivuta½ ±gacchanta½ disv± anilagaru¼asadisavego vegena bhagavantamabhigañchi. Atha purav±sino pana jan± bhayasant±paparip³ritam±nas± p±s±dap±k±racayatar³pagat± tath±gat±bhimukhamabhidh±vanta½ disv± h±h±k±rasaddamaka½su. Keci pana up±sak± ta½ n±nappak±rehi nayehi niv±rayitum±rabhi½su. Atha so buddhan±go hatthin±gam±yantamoloketv± karuº±vipph±ras²talahadayo mett±ya ta½ phari. Tato so hatthin±go mett±pharaºena mudukatahadayasant±no attano dos±par±dha½ ñatv± lajj±ya bhagavato purato µh±tu½ asakkonto pathaviya½ pavisanto viya siras± bhagavato p±desu nipati. Eva½ nipanno pana so timiranikarasadisasar²ro sañch±ppabh±nurañjitavarakanakagirisikharasam²pamupagato asitasaliladharanikaro viya virocittha. Atheva½ munir±jap±dam³le karir±j±na½ siras± nipatanta½ disv± n±garajan± paramap²tip³ritahaday± s±dhuk±ras²han±da½ ukkuµµhisadda½ pavattayi½su. Surabhikusumam±l±candanagandhacuºº±laªk±r±d²hi ta½ anekappak±ra½ p³jesu½. Samantato celukkhep± pavatti½su. Gaganatale suradundubhiyo abhinadi½su. Atha bhagav± tamasitagirisikharamiva p±dam³le nipanna½ diradavara½ oloketv± aªkusadhajaj±lasaªkhacakk±laªkatena karatalena gajavaramatthaka½ par±masitv± tassa citt±c±r±nuk³l±ya dhammadesan±ya ta½ anus±si–
“Gajavara vadato suºohi v±ca½, mama hitamatthayutañca ta½ bhaj±hi;
tava vadhanirata½ paduµµhabh±va½, apanaya santamupehi c±rudanti.
“Lobhena dosena ca mohato v±, yo p±ºino hi½sati v±raºinda;
so p±ºagh±t² sucirampi k±la½, dukkha½ sughora½ narakenubhoti.
“M±k±si m±taªga punevar³pa½, kamma½ pam±dena madena v±pi;
av²ciya½ dukkhamasayha kappa½, pappoti p±ºa½ atip±tayanto.
“Dukkha½ sughora½ narakenubhotv±, manussaloka½ yadi y±ti bhiyyo;
app±yuko hoti vir³par³po, vihi½sako dukkhavisesabh±g².
“Yath± ca p±º± parama½ piy± te, mah±jane kuñjara mandan±ga;
tath± parass±pi piy±ti ñatv±, p±º±tip±to parivajjan²yo.
“Dose ca hi½s±nirate viditv±, p±º±tip±t± virate guºe ca;
p±º±tip±ta½ parivajjaya tva½, sagge sukha½ icchasi ce parattha.
“P±º±tip±t± virato sudanto, piyo man±po bhavat²dha loke;
k±yassa bhed± ca para½ panassa, sagg±dhiv±sa½ kathayanti buddh±.
“Dukkh±gama½ nicchati koci loke, sabbopi j±to sukhamesateva;
tasm± mah±n±ga vih±ya hi½sa½, bh±vehi metta½ karuºañca k±le”ti.
Atheva½ dasabalen±nus±siyam±no dantivaro sañña½ paµilabhitv± paramavin²to vinay±c±rasampanno sisso viya ahosi. Eva½ so piyadass² bhagav± amh±ka½ satth± viya dhanap±la½ doºamukha½ karivara½ damitv± tattha mah±janasam±game dhamma½ desesi. Tad± as²tikoµisahass±na½ dhamm±bhisamayo ahosi. Aya½ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vutta½– 1. “Suj±tassa aparena, sayambh³ lokan±yako;
dur±sado asamasamo, piyadass² mah±yaso.
2. “Sopi buddho amitayaso, ±diccova virocati;
sabba½ tama½ nihantv±na, dhammacakka½ pavattayi.
3. “Tass±pi atulatejassa, ahesu½ abhisamay± tayo;
koµisatasahass±na½, paµham±bhisamayo ahu.
4. “Sudassano devar±j±, micch±diµµhimarocayi;
tassa diµµhi½ vinodento, satth± dhammamadesayi.
5. “Janasannip±to atulo, mah±sannipat² tad±;
navutikoµisahass±na½, dutiy±bhisamayo ahu.
6. “Yad± doºamukha½ hatthi½, vinesi naras±rathi;
as²tikoµisahass±na½, tatiy±bhisamayo ah³”ti.
Sumaªgalanagare p±lito n±ma r±japutto ca purohitaputto sabbadassikum±ro c±ti dve sah±yak± ahesu½. Te piyadassimhi samm±sambuddhe c±rika½ carante “attano nagara½ sampatto”ti sutv± koµisatasahassapariv±r± paccuggamana½ katv± tassa dhamma½ sutv± satt±ha½ mah±d±na½ datv± sattame divase bhagavato bhatt±numodan±vas±ne koµisatasahassehi saddhi½ pabbajitv± arahatta½ p±puºi½su. Tesa½ pana majjhe bhagav± p±timokkha½ uddisi, so paµhamo sannip±to ahosi. Ath±parena samayena sudassanadevar±jassa sam±game navutikoµiyo arahatta½ p±puºi½su. Tehi parivuto satth± p±timokkha½ uddisi, aya½ dutiyo sannip±to ahosi. Puna doºamukhavinayane as²tikoµiyo pabbajitv± arahatta½ p±puºi½su. Tesa½ majjhe bhagav± p±timokkha½ uddisi, aya½ tatiyo sannip±to ahosi. Tena vutta½– 7. “Sannip±t± tayo ±su½, tass±pi piyadassino;
koµisatasahass±na½, paµhamo ±si sam±gamo.
8. “Tato para½ navutikoµ², sami½su ekato mun²;
tatiye sannip±tamhi, as²tikoµiyo ah³”ti.
Tad± amh±ka½ bodhisatto kassapo n±ma br±hmaºam±ºavo itih±sapañcam±na½ tiººa½ ved±na½ p±rag³ hutv± satthu dhammadesana½ sutv± koµisatasahassaparicc±gena param±r±ma½ saªgh±r±ma½ k±retv± saraºesu ca pañcas²lesu ca patiµµh±si. Atha na½ satth±– “ito aµµh±rasakappasataccayena gotamo n±ma buddho loke bhavissat²”ti by±k±si. Tena vutta½– 9. “Aha½ tena samayena, kassapo n±ma br±hmaºo;
ajjh±yako mantadharo, tiººa½ ved±na p±rag³.
10. “Tassa dhamma½ suºitv±na, pas±da½ janayi½ aha½;
koµisatasahassehi, saªgh±r±ma½ am±payi½.
11. “Tassa datv±na ±r±ma½, haµµho sa½viggam±naso;
saraºe pañcas²le ca, da¼aha½ katv± sam±diyi½.
12. “Sopi ma½ buddho by±k±si, saªghamajjhe nis²diya;
aµµh±rase kappasate, aya½ buddho bhavissati.
13. “Padh±na½ padahitv±na…pe… hess±ma sammukh± ima½; 14. “tass±pi vacana½ sutv±, bhiyyo citta½ pas±dayi½;
uttari½ vatamadhiµµh±si½, dasap±ramip³riy±”ti.
Tattha saraºe pañcas²le c±ti t²ºi saraº±ni pañca s²l±ni c±ti attho. Aµµh±rase kappasateti ito aµµhasat±dhikassa kappasahassassa accayen±ti attho. Tassa pana bhagavato sudhañña½ n±ma nagara½ ahosi. Pit± sudatto n±ma r±j±, m±t± sucand± n±ma dev², p±lito ca sabbadass² ca dve aggas±vak±, sobhito n±mupaµµh±ko, suj±t± ca dhammadinn± ca dve aggas±vik±, kakudharukkho bodhi, sar²ra½ as²tihatthubbedha½ ahosi, navutivassasahass±ni ±yu, vimal± n±massa aggamahes² ahosi, kañcan±ve¼o n±ma putto, so ±jaññarathena nikkham²ti. Tena vutta½– 15. “Sudhañña½ n±ma nagara½, sudatto n±ma khattiyo;
cand± n±m±si janik±, piyadassissa satthuno.
20. “P±lito sabbadass² ca, ahesu½ aggas±vak±;
sobhito n±mupaµµh±ko, piyadassissa satthuno.
21. “Suj±t± dhammadinn± ca, ahesu½ aggas±vik±;
bodhi tassa bhagavato, kakudhoti pavuccati.
23. “Sopi buddho amitayaso, dvatti½savaralakkhaºo;
as²tihatthamubbedho, s±lar±j±va dissati.
24. “Aggicandas³riy±na½, natthi t±disik± pabh±;
yath± ahu pabh± tassa, asamassa mahesino.
25. “Tass±pi devadevassa, ±yu t±vataka½ ahu;
navutivassasahass±ni, loke aµµh±si cakkhum±.
26. “Sopi buddho asamasamo, yug±nipi t±ni atuliy±ni;
sabba½ tamantarahita½, nanu ritt± sabbasaªkh±r±”ti.
Tattha s±lar±j± v±ti sabbaph±liphullo paramaramaº²yadassano samavaµµakkhandho s±lar±j± viya dissati. Yug±nipi t±n²ti aggas±vakayug±d²ni yuga¼±ni. Sesag±th±su sabbattha utt±namev±ti.
Piyadass²buddhava½savaººan± niµµhit±.
Niµµhito terasamo buddhava½so.