13. Sumedhabuddhava½savaººan±
Padumuttare pana samm±sambuddhe parinibbute s±sanepissa antarahite sattatikappasahass±ni buddh± nuppajji½su, buddhasuññ±ni ahesu½. Ito paµµh±ya ti½sakappasahass±na½ matthake ekasmi½ kappe sumedho suj±to c±ti dve samm±sambuddh± nibbatti½su. Tattha adhigatamedho sumedho n±ma bodhisatto p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± tato cavitv± sudassananagare sudattassa n±ma rañño aggamahesiy± sudatt±ya n±ma deviy± kucchismi½ paµisandhi½ gahetv± dasanna½ m±s±na½ accayena sudassanuyy±ne taruºadivasakaro viya saliladharavivaragato m±tukucchito nikkhami. So navavassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. Tassa kira sucandana-kañcana-siriva¹¹hanan±mak± tayo p±s±d± ahesu½. Sumanamah±devippamukh±ni aµµhacatt±l²sa-itthisahass±ni paccupaµµhit±ni ahesu½. So catt±ri nimitt±ni disv± sumanadeviy± punabbasumitte n±ma putte j±te hatthiy±nena mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± pabbaji. Manuss±nañca koµisatamanupabbaji. So tehi parivuto a¹¹ham±sa½ padh±nacariya½ caritv± vis±khapuººam±ya nakulanigame nakulaseµµhidh²t±ya dinna½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± s±lavane div±vih±ra½ v²tin±metv± siriva¹¹h±j²vakena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± n²pabodhim³le v²satihatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± sam±ra½ m±rabala½ vidhamitv± abhisambodhi½ p±puºitv± “anekaj±tisa½s±ra½…pe… taºh±na½ khayamajjhag±”ti ud±na½ ud±netv± sattasatt±ha½ bodhisam²peyeva v²tin±metv± aµµhame satt±he brahmuno dhammadesan±y±cana½ sampaµicchitv± bhabbapuggale olokento attano kaniµµhabh±tika½ saraºakum±rañca sabbak±mikum±rañca attan± saddhi½ pabbajit±na½ bhikkh³nañca koµisata½ catusaccadhammapaµivedhasamatthe disv± ±k±sena gantv± sudassananagarasam²pe sudassanuyy±ne otaritv± uyy±nap±lena attano bh±tike pakkos±petv± tesa½ pariv±r±na½ majjhe dhammacakka½ pavattesi. Tad± koµisatasahass±na½ dhamm±bhisamayo ahosi, aya½ paµhamo abhisamayo. Tena vutta½– 1. “Padumuttarassa aparena, sumedho n±ma n±yako;
dur±sado uggatejo, sabbalokuttamo muni.
2. “Pasannanetto sumukho, brah± uju pat±pav±;
hites² sabbasatt±na½, bah³ mocesi bandhan±.
3. “Yad± buddho p±puºitv±, kevala½ bodhimuttama½;
sudassanamhi nagare, dhammacakka½ pavattayi.
4. “Tass±bhisamay± t²ºi, ahesu½ dhammadesane;
koµisatasahass±na½, paµham±bhisamayo ah³”ti.
Tattha uggatejoti uggatatejo. Pasannanettoti suµµhu pasannanayano, dhovitv± majjitv± µhapitamaºigu¼ik± viya pasann±ni nett±ni honti. Tasm± so “pasannanetto”ti vutto. Mudusiniddhan²lavimalasukhumapakhum±citasuppasannanayanoti attho. “Suppasannapañcanayano”tipi vattu½ vaµµati. Sumukhoti paripuººasaradasamayacandasadisavadano. Brah±ti aµµh±s²tihatthappam±ºasar²ratt± brah± mahanto, aññehi as±dh±raºasar²rappam±ºoti attho. Uj³ti brahmujugatto ujumeva uggatasar²ro devanagare samussitasuvaººatoraºasadisavarasar²roti attho. Pat±pav±ti vijjotam±nasar²ro. Hites²ti hitagaves². Abhisamay± t²º²ti abhisamay± tayo, liªgavipall±so katoti. Yad± pana bhagav± kumbhakaººasadis±nubh±va½ kumbhakaººa½ n±ma manussabhakkha½ yakkha½ mah±-aµavimukhe sandissam±naghorasar²ra½ vattani-aµavisañc±ra½ pacchinditv± pavattam±na½ pacc³sasamaye mah±karuº±sam±patti½ sam±pajjitv± tato vuµµh±ya loka½ olokento disv± ekakova asah±yo tassa yakkhassa bhavana½ gantv± anto pavisitv± paññatte sirisayane nis²di. Atha kho so yakkho makkha½ asaham±no daº¹±hato ghoraviso ±siviso viya sa½kuddho dasabala½ bhi½s±petuk±mo attano attabh±va½ ghoratara½ katv± pabbatasadisa½ s²sa½ katv± s³riyamaº¹alasadis±ni akkh²ni nimminitv± naªgalas²sasadis±tid²ghavipulatikhiºad±µh±yo katv± olamban²lavipulavisamodaro t±lakkhandhasadisab±hucipiµakavir³pavaªkan±so pabbatabilasadisavipularattamukho th³lapiªgalakharapharusakeso atibhay±nakadassano hutv± ±gantv± sumedhassa bhagavato purato µhatv± padh³p±yanto pajjalanto p±s±ºapabbataggij±la-salila-kaddama-ch±rik±yudhaªg±ra-v±lukappak±r± navavidh± vassavuµµhiyo vassetv±pi bhagavato lomaggamattampi c±letu½ asakkonto “bhagavanta½ pañha½ pucchitv± m±ress±m²”ti ±¼avako viya pañha½ pucchi. Aya½ bhagav± pañh±by±karaºena ta½ yakkha½ vinayamupanesi. Tato dutiyadivase kirassa raµµhav±sino manuss± sakaµabharitena bhattena saha r±jakum±ra½ ±haritv± yakkhassa ada½su. Atha yakkho r±jakum±ra½ buddhassa ad±si. Aµavidv±re µhitamanuss± bhagavanta½ upasaªkami½su. Tad± tasmi½ sam±game dasabalo yakkhassa manonuk³la½ dhamma½ desento. Navutikoµisahass±na½ p±º²na½ dhammacakkhu½ upp±desi, so dutiyo dhamm±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 5. “Pun±para½ kumbhakaººa½, yakkha½ so damay² jino;
navutikoµisahass±na½, dutiy±bhisamayo ah³”ti.
Yad± pana upak±rinagare sirinandanuyy±ne catt±ri sacc±ni pak±sayi, tad± as²tikoµisatasahass±na½ tatiyo dhamm±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 6. “Pun±para½ amitayaso, catusacca½ pak±sayi;
as²tikoµisahass±na½, tatiy±bhisamayo ah³”ti.
Sumedhass±pi bhagavato tayo s±vakasannip±t± ahesu½. Paµhamasannip±te sudassananagare koµisatakh²º±sav± ahesu½. Puna devak³µe pabbate kathinatthate dutiye navutikoµiyo. Puna tatiye bhagavati c±rika½ caram±ne as²tikoµiyo ahesu½. Tena vutta½– 7. “Sannip±t± tayo ±su½, sumedhassa mahesino;
kh²º±sav±na½ vimal±na½, santacitt±na t±dina½.
8. “Sudassana½ n±ma nagara½, upagañchi jino yad±;
tad± kh²º±sav± bhikkh³, sami½su satakoµiyo.
9. “Pun±para½ devak³µe, bhikkh³na½ kathinatthate;
tad± navutikoµ²na½, dutiyo ±si sam±gamo.
10. “Pun±para½ dasabalo, yad± carati c±rika½;
tad± as²tikoµ²na½, tatiyo ±si sam±gamo”ti.
Tad± amh±ka½ bodhisatto uttaro n±ma sabbajanuttaro m±ºavo hutv± nidahitv± µhapita½yeva as²tikoµidhana½ vissajjetv± buddhappamukhassa saªghassa mah±d±na½ datv± tad± dasabalassa dhamma½ sutv± saraºesu patiµµh±ya nikkhamitv± pabbaji. Sopi na½ satth± bhojan±numodana½ karonto– “an±gate gotamo n±ma buddho bhavissat²”ti by±k±si. Tena vutta½– 11. “Aha½ tena samayena, uttaro n±ma m±ºavo;
as²tikoµiyo mayha½, ghare sannicita½ dhana½.
12. “Kevala½ sabba½ datv±na, sasaªghe lokan±yake;
saraºa½ tass³pagañchi½, pabbajjañc±bhirocayi½.
13. “Sopi ma½ buddho by±k±si, karonto anumodana½;
ti½sakappasahassamhi, aya½ buddho bhavissati.
14. “Padh±na½ padahitv±na…pe… hess±ma sammukh± ima½”;
by±karaºag±th± vitth±retabb±;
15. “tass±pi vacana½ sutv±, bhiyyo citta½ pas±dayi½;
uttari½ vatamadhiµµh±si½, dasap±ramip³riy±.
16. “Suttanta½ vinaya½ c±pi, navaªga½ satthus±sana½;
sabba½ pariy±puºitv±na, sobhayi½ jinas±sana½.
17. “Tatthappamatto viharanto, nisajjaµµh±nacaªkame;
abhiññ±p±rami½ gantv±, brahmalokamagañchahan”ti.
Tattha sannicitanti nidahita½ nidh±navasena. Kevalanti sakalanti attho. Sabbanti asesato datv±. Sasaªgheti sasaªghassa. Tass³pagañchinti ta½ upagañchi½, upayogatthe s±mivacana½. Abhirocayinti pabbaji½. Ti½sakappasahassamh²ti ti½sakappasahassesu atikkantes³ti attho. Tassa pana sumedhassa bhagavato sudassana½ n±ma nagara½ ahosi, sudatto n±ma r±j± pit±, m±t± sudatt± n±ma, saraºo ca sabbak±mo ca dve aggas±vak±, s±garo n±mupaµµh±ko, r±m± ca sur±m± ca dve aggas±vik±, mah±n²parukkho bodhi, sar²ra½ aµµh±s²tihatthubbedha½ ahosi, ±yu navutivassasahass±ni, navavassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi, suman± n±massa aggamahes², punabbasumitto n±ma putto, hatthiy±nena nikkhami. Sesa½ g±th±su dissati. Tena vutta½– 18. “Sudassana½ n±ma nagara½, sudatto n±ma khattiyo;
sudatt± n±ma janik±, sumedhassa mahesino.
23. “Saraºo sabbak±mo ca, ahesu½ aggas±vak±;
s±garo n±mupaµµh±ko, sumedhassa mahesino.
24. “R±m± ceva sur±m± ca, ahesu½ aggas±vik±;
bodhi tassa bhagavato, mah±n²poti vuccati.
26. “Aµµh±s²tiratan±ni, accuggato mah±muni;
obh±seti dis± sabb±, cando t±ragaºe yath±.
27. “Cakkavattimaº² n±ma, yath± tapati yojana½;
tatheva tassa ratana½, samant± pharati yojana½.
28. “Navutivassasahass±ni, ±yu vijjati t±vade;
t±vat± tiµµham±no so, t±resi janata½ bahu½.
29. “Tevijjacha¼abhiññehi balappattehi t±dihi;
sam±kulamida½ ±si, arahantehi s±dhuhi.
30. “Tepi sabbe amitayas±, vippamutt± nir³padh²;
ñ±º±loka½ dassayitv±, nibbut± te mah±yas±”ti.
Tattha cando t±ragaºe yath±ti yath± n±ma gagane paripuººacando t±r±gaºe obh±seti pak±seti, evameva sabb±pi dis± obh±set²ti attho. Keci “cando pannaraso yath±”ti paµhanti, so utt±natthova. Cakkavattimaº² n±m±ti yath± n±ma cakkavattirañño maºiratana½ catuhatth±y±ma½ sakaµan±bhisamapariº±ha½ catur±s²timaºisahassapariv±ra½ t±r±gaºaparivutassa saradasamayaparipuººarajanikarassa sirisamudayasobha½ avhayantamiva vepullapabbatato paramaramaº²yadassana½ maºiratanam±gacchati, tasseva½ ±gacchantassa samantato yojanappam±ºa½ ok±sa½ ±bh± pharati, evameva tassa sumedhass±pi bhagavato sar²rato ±bh±ratana½ samantato yojana½ pharat²ti attho. Tevijjacha¼abhiññeh²ti tevijjehi cha¼abhiññehi c±ti attho. Balappatteh²ti iddhibalappattehi. T±dih²ti t±dibh±vappattehi. Sam±kulanti saªkiººa½ ekak±s±vapajjota½. Idanti s±sana½ sandh±y±ha, mah²tala½ v±. Amitayas±ti amitapariv±r±, atulakittighoso v±. Nir³padh²ti catur³padhivirahit±. Sesamettha g±th±su sabbattha p±kaµamev±ti.
Sumedhabuddhava½savaººan± niµµhit±.
Niµµhito ek±dasamo buddhava½so.