12. Padumuttarabuddhava½savaººan±
N±radabuddhassa s±sana½ navutivassasahass±ni pavattitv± antaradh±yi. So ca kappo vinassittha. Tato para½ kapp±na½ asaªkhyeyya½ buddh± loke na uppajji½su. Buddhasuñño vigatabuddh±loko ahosi. Tato kappesu ca asaªkhyeyyesu v²tivattesu ito kappasatasahassamatthake ekasmi½ kappe eko vijitam±ro ohitabh±ro merus±ro asa½s±ro sattas±ro sabbalokuttaro padumuttaro n±ma buddho loke udap±di. Sopi p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± tato cavitv± ha½savat²nagare sabbajan±nandakarass±nandassa n±ma rañño aggamahesiy± uditoditakule j±t±ya suj±t±ya deviy± kucchismi½ paµisandhi½ aggahesi. S± devat±hi kat±rakkh± dasanna½ m±s±na½ accayena ha½savatuyy±ne padumuttarakum±ra½ vij±yi. Paµisandhiyañcassa j±tiyañca heµµh± vuttappak±r±ni p±µih±riy±ni ahesu½. Tassa kira j±tiya½ padumavassa½ vassi. Tenassa n±maggahaºadivase ñ±tak± “padumuttarakum±ro”tveva n±ma½ aka½su. So dasavassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. Narav±hana-yasav±hana-vasavattin±mak± tiººa½ ut³na½ anucchavik± tayo cassa p±s±d± ahesu½. Vasudatt±devippamukh±na½ itth²na½ satasahass±ni v²satisahass±ni ca paccupaµµhit±ni ahesu½. So vasudatt±ya deviy± putte sabbaguº±nuttare uttarakum±re n±ma uppanne catt±ri nimitt±ni disv±– “mah±bhinikkhamana½ nikkhamiss±m²”ti cintesi. Tassa cintitamatteva vasavattin±mako p±s±do kumbhak±racakka½ viya ±k±sa½ abbhuggantv± devavim±namiva puººacando viya ca gaganatalena gantv± bodhirukkha½ majjhekaronto sobhitabuddhava½savaººan±ya ±gatap±s±do viya bh³miya½ otari. Mah±puriso kira tato p±s±dato otaritv± arahattaddhajabh³t±ni k±s±y±ni vatth±ni devadattiy±ni p±rupitv± tattheva pabbaji. P±s±do pan±gantv± sakaµµh±neyeva aµµh±si. Mah±sattena sahagat±ya paris±ya µhapetv± itthiyo sabbe pabbaji½su. Mah±puriso tehi saha satt±ha½ padh±nacariya½ caritv± vis±khapuººam±ya ujjeninigame ruc±nandaseµµhidh²t±ya dinna½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± s±lavane div±vih±ra½ katv± s±yanhasamaye sumitt±j²vakena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± salalabodhi½ upagantv± ta½ padakkhiºa½ katv± aµµhatti½sahatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± pallaªka½ ±bhujitv± caturaªgav²riya½ adhiµµh±ya sam±ra½ m±rabala½ vidhamitv± paµhame y±me pubbeniv±sa½ anussaritv± dutiye y±me dibbacakkhu½ visodhetv± tatiye y±me paccay±k±ra½ sammasitv± ±n±p±nacatutthajjh±nato vuµµh±ya pañcasu khandhesu abhinivisitv± udayabbayavasena samapaññ±sa lakkhaº±ni disv± y±va gotrabhuñ±ºa½ vipassana½ va¹¹hetv± ariyamaggena sakalabuddhaguºe paµivijjhitv± sabbabuddh±ciººa½ “anekaj±tisa½s±ra½…pe… taºh±na½ khayamajjhag±”ti ud±na½ ud±nesi. Tad± kira dasasahassacakkav±¼abbhantara½ sakalampi alaªkaronta½ viya padumavassa½ vassi. Tena vutta½– 1. “N±radassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
padumuttaro n±ma jino, akkhobho s±gar³pamo.
2. “Maº¹akappo v± so ±si, yamhi buddho aj±yatha;
ussannakusal± janat±, tamhi kappe aj±yath±”ti.
Tattha s±gar³pamoti s±garasadisagambh²rabh±vo. Maº¹akappo v± so ±s²ti ettha yasmi½ kappe dve samm±sambuddh± uppajjanti, aya½ maº¹akappo n±ma. Duvidho hi kappo suññakappo asuññakappo c±ti. Tattha suññakappe buddhapaccekabuddhacakkavattino na uppajjanti. Tasm± guºavantapuggalasuññatt± “suññakappo”ti vuccati. Asuññakappo pañcavidho– s±rakappo maº¹akappo varakappo s±ramaº¹akappo bhaddakappoti. Tattha guºas±rarahite kappe guºas±rupp±dakassa guºas±rajananassa ekassa samm±sambuddhassa p±tubh±vena “s±rakappo”ti vuccati. Yasmi½ pana kappe dve lokan±yak± uppajjanti, so “maº¹akappo”ti vuccati. Yasmi½ kappe tayo buddh± uppajjanti, tesu paµhamo dutiya½ by±karoti, dutiyo tatiyanti, tattha manuss± pamuditahaday± attan± patthitapaºidh±navasena varayanti. Tasm± “varakappo”ti vuccati. Yattha pana kappe catt±ro buddh± uppajjanti, so purimakappato visiµµhataratt± s±rataratt± “s±ramaº¹akappo”ti vuccati. Yasmi½ kappe pañca buddh± uppajjanti, so “bhaddakappo”ti vuccati. So pana atidullabho. Tasmi½ pana kappe yebhuyyena satt± kaly±ºasukhabahul± honti. Yebhuyyena tihetuk± kilesakkhaya½ karonti, duhetuk± sugatig±mino honti, ahetuk± hetu½ paµilabhanti. Tasm± so kappo “bhaddakappo”ti vuccati. Tena vutta½– “asuññakappo pañcavidho”ti-±di. Vuttañheta½ por±ºehi–
“Eko buddho s±rakappe, maº¹akappe jin± duve;
varakappe tayo buddh±, s±ramaº¹e caturo buddh±;
pañca buddh± bhaddakappe, tato natth±dhik± jin±”ti.
Yasmi½ pana kappe padumuttaradasabalo uppajji, so s±rakappopi sam±no guºasampattiy± maº¹akappasadisatt± “maº¹akappo”ti vutto. Opammatthe v±-saddo daµµhabbo. Ussannakusal±ti upacitapuññ±. Janat±ti janasam³ho. Padumuttaro pana parisuttaro bhagav± satt±ha½ bodhipallaªke v²tin±metv±– “pathaviya½ p±da½ nikkhipiss±m²”ti dakkhiºa½ p±da½ abhin²hari. Atha pathavi½ bhinditv± vimalakomalakesarakaººik±ni jalaj±mal±vikalavipulapal±s±ni thalaj±ni jalaj±ni uµµhahi½su. Tesa½ kira dhurapatt±ni navutihatth±ni kesar±ni ti½sahatth±ni kaººik± dv±dasahatth± ekekassa navaghaµappam±º± reºavo ahesu½. Satth± pana ubbedhato aµµhapaºº±sahattho ahosi. Tassa ubhinna½ b±h±namantara½ aµµh±rasahattha½ nal±µa½ pañcahattha½ hatthap±d± ek±dasahatth± ahesu½. Tassa ek±dasahatthena p±dena dv±dasahatth±ya kaººik±ya akkantamatt±ya navaghaµappam±º± reºavo uµµhahitv± aµµhapaºº±sahattha½ sar²rappadesa½ uggantv± manosil±cuººavicuººita½ viya katv± paccottharanti. Tadup±d±ya satth± padumuttarotveva loke paññ±yitth±ti sa½yuttabh±ºak± vadanti. Atha sabbalokuttaro padumuttaro bhagav± brahm±y±cana½ sampaµicchitv± dhammadesan±ya bh±janabh³te satte olokento mithilanagare devala½ suj±tañc±ti dve r±japutte upanissayasampanne disv± taªkhaºaññeva anilapathena gantv± mithiluyy±ne otaritv± uyy±nap±lena dvepi r±jakum±re pakkos±pesi. Tepi ca “amh±ka½ pitucch±putto padumuttarakum±ro pabbajitv± samm±sambodhi½ p±puºitv± amh±ka½ nagara½ sampatto, handa na½ maya½ dassan±ya upasaªkamiss±m±”ti sapariv±r± padumuttara½ bhagavanta½ upasaªkamitv± pariv±retv± nis²di½su. Tad± dasabalo tehi parivuto t±r±gaºaparivuto puººacando viya virocam±no tattha dhammacakka½ pavattesi, tad± koµisatasahass±na½ paµhamo dhamm±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 3. “Padumuttarassa bhagavato, paµhame dhammadesane;
koµisatasahass±na½, dhamm±bhisamayo ah³”ti.
Ath±parena samayena saradat±pasasam±game mah±jana½ nirayasant±pena sant±petv± dhamma½ desento sattati½sasatasahassasaªkhe sattak±ye dhamm±mata½ p±yesi, so dutiyo dhamm±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 4. “Tato parampi vassante, tappayante ca p±ºino;
sattatti½sasatasahass±na½, dutiy±bhisamayo ah³”ti.
Yad± pana ±nandamah±r±j± v²satiy± purisasahassehi v²satiy± amaccehi ca saddhi½ padumuttarassa samm±sambuddhassa santike mithilanagare p±turahosi. Padumuttaro ca bhagav± te sabbe ehibhikkhupabbajj±ya pabb±jetv± tehi parivuto gantv± pitusaªgaha½ kurum±no ha½savatiy± r±jadh±niy± vasati. Tattha so amh±ka½ bhagav± viya kapilapure gaganatale ratanacaªkame caªkamanto buddhava½sa½ kathesi, tad± paññ±sasatasahass±na½ tatiyo dhamm±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 5. “Yamhi k±le mah±v²ro, ±nanda½ upasaªkami;
pitusantika½ upagantv±, ±han² amatadundubhi½.
6. “¾hate amatabherimhi, vassante dhammavuµµhiy±;
paññ±sasatasahass±na½, tatiy±bhisamayo ah³”ti.
Tattha ±nanda½ upasaªkam²ti pitara½ ±nandar±j±na½ sandh±ya vutta½. ¾han²ti abhihani. ¾hateti ±hat±ya. Amatabherimh²ti amatabheriy±, liªgavipall±so daµµhabbo. “¾sevite”tipi p±µho, tassa ±sevit±y±ti attho. Vassante dhammavuµµhiy±ti dhammavassa½ vassanteti attho. Id±ni abhisamayakaraº³p±ya½ dassento– 7. “Ov±dako viññ±pako, t±rako sabbap±ºina½;
desan±kusalo buddho, t±resi janata½ bahun”ti.– ¾ha.
Tattha ov±dakoti saraºas²ladhutaªgasam±d±naguº±nisa½savaººan±ya ovadat²ti ov±dako. Viññ±pakoti catusacca½ viññ±pet²ti viññ±pako, bodhako. T±rakoti caturoghat±rako. Yad± pana satth± mithilanagare mithiluyy±ne koµisatasahassabhikkhugaºamajjhe m±ghapuººam±ya puººacandasadisavadano p±timokkha½ uddisi, so paµhamo sannip±to ahosi. Tena vutta½– 8. “Sannip±t± tayo ±su½, padumuttarassa satthuno;
koµisatasahass±na½, paµhamo ±si sam±gamo”ti.
Yad± pana bhagav± vebh±rapabbatak³µe vass±v±sa½ vasitv± pabbatasandassanattha½ ±gatassa mah±janassa dhamma½ desetv± navutikoµisahass±ni ehibhikkhubh±vena pabb±jetv± tehi parivuto p±timokkha½ uddisi, so dutiyo sannip±to ahosi. Tena vutta½– 9. “Yad± buddho asamasamo, vasi vebh±rapabbate;
navutikoµisahass±na½, dutiyo ±si sam±gamo”ti.
Puna bhagavati guºavati tilokan±the mah±janassa bandhanamokkha½ kurum±ne janapadac±rika½ caram±ne as²tikoµisahass±na½ bhikkh³na½ sannip±to ahosi. Tena vutta½– 10. “Puna c±rika½ pakkante, g±manigamaraµµhato;
as²tikoµisahass±na½, tatiyo ±si sam±gamo”ti.
Tattha g±manigamaraµµhatoti g±manigamaraµµhehi. Ayameva v± p±µho, tassa g±manigamaraµµhehi nikkhamitv± pabbajit±nanti attho. Tad± amh±ka½ bodhisatto anekadhanakoµiko jaµilo n±ma mah±raµµhiko hutv± buddhappamukhassa saªghassa sac²vara½ varad±namad±si. Sopi ta½ bhatt±numodan±vas±ne “an±gate kappasatasahassamatthake gotamo n±ma buddho bhavissat²”ti by±k±si. Tena vutta½– 11. “Aha½ tena samayena, jaµilo n±ma raµµhiko;
sambuddhappamukha½ saªgha½, sabhatta½ dussamad±saha½.
12. “Sopi ma½ buddho by±k±si, saªghamajjhe nis²diya;
satasahasse ito kappe, aya½ buddho bhavissati.
13. “Padh±na½ padahitv±na…pe… hess±ma sammukh± ima½. 14. “Tass±pi vacana½ sutv±, uttari½ vatamadhiµµhahi½;
ak±si½ uggada¼ha½ dhiti½, dasap±ramip³riy±”ti.
Tattha sambuddhappamukha½ saªghanti buddhappamukhassa saªghassa, s±mi-atthe upayogavacana½. Sabhatta½ dussamad±sahanti sac²vara½ bhatta½ ad±si½ ahanti attho. Uggada¼ahanti atida¼ha½. Dhitinti v²riya½ ak±sinti attho. Padumuttarassa pana bhagavato k±le titthiy± n±ma n±hesu½. Sabbe devamanuss± buddhameva saraºamagama½su. Tena vutta½– 15. “By±hat± titthiy± sabbe, viman± dumman± tad±;
na tesa½ keci paricaranti, raµµhato nicchubhanti te.
16. “Sabbe tattha sam±gantv±, upagañchu½ buddhasantike;
tuva½ n±tho mah±v²ra, saraºa½ hohi cakkhuma.
17. “Anukampako k±ruºiko, hites² sabbap±ºina½;
sampatte titthiye sabbe, pañcas²le patiµµhahi.
18. “Eva½ nir±kula½ ±si, suññaka½ titthiyehi ta½;
vicitta½ arahantehi, vas²bh³tehi t±dih²”ti.
Tattha by±hat±ti vihatam±nadapp±. Titthiy±ti ettha tittha½ veditabba½, titthakaro veditabbo, titthiy± veditabb±. Tattha sassat±didiµµhivasena taranti etth±ti tittha½, laddhi. Tass± laddhiy± upp±dako titthakaro, titthe bhav± titthiy±ti. Padumuttarassa kira bhagavato k±le titthiy± n±hesu½. Ye pana santi, tepi ²dis± ahesunti dassanattha½ “by±hat± titthiy±”ti-±di vuttanti veditabba½. Viman±ti vir³pam±nas±. Dumman±ti tasseva vevacana½. Na tesa½ keci paricarant²ti tesa½ aññatitthiy±na½ kecipi puris± parikamma½ na karonti, na bhikkha½ denti, na sakkaronti, na garu½ karonti, na m±nenti, na p³jenti, na ±san± vuµµhahanti, na añjalikamma½ karont²ti attho. Raµµhatoti sakalaraµµhatopi. Nicchubhant²ti n²haranti, uss±denti tesa½ niv±sa½ na dent²ti attho. Teti titthiy±. Upagañchu½ buddhasantiketi eva½ tehi raµµhav±s²hi manussehi uss±diyam±n± sabbepi aññatitthiy± sam±gantv± padumuttaradasabalameva saraºamagama½su. “Tva½ amh±ka½ satth± n±tho gati par±yana½ saraºan”ti eva½ vatv± saraºamagama½s³ti attho. Anukampat²ti anukampako. Karuº±ya carat²ti k±ruºiko. Sampatteti sam±gate saraºamupagate titthiye. Pañcas²le patiµµhah²ti pañcasu s²lesu patiµµh±pes²ti attho. Nir±kulanti an±kula½, aññehi laddhikehi asammissanti attho. Suññakanti suñña½ ritta½ tehi titthiyehi. Tanti ta½ bhagavato s±sananti vacanaseso daµµhabbo. Vicittanti vicittavicitta½. Vas²bh³teh²ti vas²bh±vappattehi. Tassa pana padumuttarassa bhagavato ha½savat² n±ma nagara½ ahosi. Pit± panassa ±nando n±ma khattiyo, m±t± suj±t± n±ma dev², devalo ca suj±to ca dve aggas±vak±, sumano n±mupaµµh±ko, amit± ca asam± ca dve aggas±vik±, salalarukkho bodhi, sar²ra½ aµµhapaºº±sahatthubbedha½ ahosi, sar²rappabh± cassa samant± dv±dasa yojan±ni gaºhi, vassasatasahassa½ ±yu ahosi, vasudatt± n±ma aggamahes², uttaro n±ma putto ahosi. Padumuttaro pana bhagav± param±bhir±me nand±r±me kira parinibbuto. Dh±tuyo panassa na vikiri½su. Sakalajambud²pav±sino manuss± sam±gamma dv±dasayojanubbedha½ sattaratanamaya½ cetiyamaka½su. Tena vutta½– 19. “Nagara½ ha½savat² n±ma, ±nando n±ma khattiyo;
suj±t± n±ma janik±, padumuttarassa satthuno.
24. “Devalo ca suj±to ca, ahesu½ aggas±vak±;
sumano n±mupaµµh±ko, padumuttarassa mahesino.
25. “Amit± ca asam± ca, ahesu½ aggas±vik±;
bodhi tassa bhagavato, salaloti pavuccati.
27. “Aµµhapaºº±saratana½, accuggato mah±muni;
kañcanagghiyasaªk±so, dvatti½savaralakkhaºo.
28. “Kuµµ± kav±µ± bhitt² ca, rukkh± nagasiluccay±;
na tass±varaºa½ atthi, samant± dv±dasayojane.
29. “Vassasatasahass±ni, ±yu vijjati t±vade;
t±vat± tiµµham±no so, t±resi janata½ bahu½.
30. “Sant±retv± bahujana½, chinditv± sabbasa½saya½;
jalitv± aggikkhandhova, nibbuto so sas±vako”ti.
Tattha nagasiluccay±ti nagasaªkh±t± siluccay±. ¾varaºanti paµicch±dana½ tirokaraºa½. Dv±dasayojaneti samantato dv±dasayojane µh±ne bhagavato sar²rappabh± pharitv± rattindiva½ tiµµhat²ti attho. Sesag±th±su sabbattha p±kaµamev±ti. Ito paµµh±ya p±ramip³raº±dipunappun±gatamattha½ saªkhipitv± visesatthameva vatv± gamiss±ma. Yadi pana vuttameva punappuna½ vakkh±ma, kad± anta½ gamissati aya½ sa½vaººan±ti.
Padumuttarabuddhava½savaººan± niµµhit±.
Niµµhito dasamo buddhava½so.